Η Εσωτερική Προπαγάνδα της Βόρειας Κορέας – Προσωπολατρία και Καθαρότητα της Φυλής

Η Εσωτερική Προπαγάνδα της Βόρειας Κορέας – Προσωπολατρία και Καθαρότητα της Φυλής

«Η Βόρεια Κορέα είναι μοναδική στο ότι έχει έναν νεκρό για αρχηγό κράτους…Η Προεδρία ανήκει αενάως στον αποθανόντα πατέρα (Κιμ Ιλ Σουνγκ), που κάνει τη χώρα μια νεκροκρατία ή θανατοκρατία και ένα καθεστώς που είναι ένα πρόσωπο μακριά από το να ονομαστεί Αγία Τριάδα»

Christopher Hitchens (Ο Θεός Δεν Είναι Μεγάλος)

 Γράφει ο Κωνσταντίνος Σαπαρδάνης

Είναι πολλές οι παραδοξότητες και οι πρωτιές της Βόρειας Κορέας: Η χώρα με τον μεγαλύτερο έλεγχο στην ιδιωτική και δημόσια ζωή των πολιτών της, η πιο απομονωμένη χώρα στον κόσμο, η χώρα με τη μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη αναλογικά με τον πληθυσμό της και με το μεγαλύτερο ποσοστό πολιτικών κρατούμενων σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ακραία είναι όμως και η προσωπολατρία που χαίρει ο εκάστοτε ηγέτης της χώρας, που ξεκίνησε με τον Κιμ Ιλ Σουνγκ και συνεχίστηκε με τον γιο του, Κιμ Γιονγκ Ιλ, και τον εγγονό του, Κιμ Γιονγκ Ουν. Αυτή η λατρεία της δυναστείας Κιμ συνοδεύεται από έναν μηχανισμό προπαγάνδας που αγγίζει κάθε οπτική της ζωής και παράδοσης των Βορειοκορεατών.

Ο Κιμ Ιλ Σουνγκ ανέλαβε την ηγεσία της χώρας με τις ευλογίες του Στάλιν το 1945, με τις ελάχιστες στρατιωτικές του επιτυχίες να μεγαλοποιούνται, και την απουσία του από το μέτωπο του Ειρηνικού Ωκεανού κατά τον 2^ου Παγκόσμιο Πόλεμο (πέρασε τα χρόνια 1941-1945 στη Σοβιετική Ένωση) να διαστρεβλώνεται ιστορικά και να παρουσιάζεται σαν ηρωική περίοδος της ζωής του, όπου εκτελούσε μυστικές αποστολές στο κορεάτικο βουνό Παέκτου.

 H προσωπολατρία του Κιμ σύντομα ξεπέρασε κάθε άλλου σύγχρονου αρχηγού κράτους. Μέχρι το 1950 το μεγαλύτερο πανεπιστήμιο της χώρας πήρε το όνομά του, το χωριό καταγωγής του έγινε εθνικός βωμός, και αγάλματά του στήθηκαν σε πολλές πόλεις, όπου στα γενέθλιά του κάθε βορειοκορεάτης όφειλε να παρουσιαστεί για κατάθεση στεφανιού και προσκύνημα. Το όνομά του πρέπει να αναγράφεται πάντα σε έντονα γράμματα και κάθε άρθρο που δημοσιεύεται πρέπει να ξεκινάει με μία ταιριαστή ρήση του, ακόμα και αν πρόκειται για ακαδημαϊκές δημοσιεύσεις. Εφημερίδες και περιοδικά που έχουν φωτογραφία ή ζωγραφιά του ηγέτη απαγορεύεται να διπλωθούν και τα πορτρέτα του επιτρέπεται να φωτογραφηθούν μόνο εξ ολοκλήρου. Σε σχέση με σήμερα όμως, η λατρεία αυτής της εποχής φαίνεται μετριοπαθής. Ο Κιμ μέχρι και το ’60 παραδεχόταν την υπεροχή του «μεγάλου Στάλιν» και τη σημαντική συμβολή του Κόκκινου Στρατού στην απελευθέρωση της Κορέας από του Ιάπωνες κατακτητές. Στις ομιλίες του δήλωνε υποτελής στην «ανώτερη κουλτούρα» της ΕΣΣΔ.

Για τους εξωτερικούς παρατηρητές ήταν δύσκολο βλέποντας τη Βόρεια Κορέα να δουν κάτι διαφορετικό από ακόμα μια χώρα-δορυφόρο της Ρωσίας. Μια κοντινότερη ματιά όμως θα φανέρωνε την τεράστια ιδεολογική απόσταση Μόσχας-Πιονγιάνγκ. Ενώ η ρητορική στη Ρωσία και τις υπόλοιπες σοσιαλιστικές χώρες αφορούσε τη διαλεκτική διαμάχη μεταξύ του παλιού και του καινούργιου, η Βόρεια Κορέα ήδη αυτοπαρουσιαζόταν σαν αταξική, με το λαό να υποστηρίζει ολοκληρωτικά τον Κιμ Ιλ Σουνγκ, κάτω από την προστατευτική ηγεσία του οποίου η «παιδική φυλή» θα ικανοποιούσε τα αγνά ένστικτά της. Σε αντίθεση με την ηρωοποίηση του Στάλιν και την παρουσίασή του ως συνεχιστή της μαρξιστικής σκέψης και λενινιστικής επαναστατικότητας, η προσωπολατρία του Κιμ τον παρουσίαζε ως αυτοδημιούργητο ηγέτη, ιδρυτή της ιδέας του Τζούτσε (Juche), και τον Σπουδαιότερο Άνδρα στα Πέντε Χιλιάδες Χρόνια Ιστορίας της Κορέας. Όπως και στην αυτοκρατορική Ιαπωνική προπαγάνδα, ο επικρατών δυισμός ήταν μεταξύ αγνότητας και νοθείας, καθαρότητας και ακαθαρσίας. Οι πρωταγωνιστές της επίσημης προπαγάνδας είναι νεαροί με αγορίστικα χαρακτηριστικά και ντροπαλά, παρθένα κορίτσια. Ιδιαίτερα μετά το θάνατο του Στάλιν το 1953, αυτό που τονίζεται είναι η καθαρότητα του κορεατικού αίματος και όχι η μελέτη του μαρξισμού-λενινισμού. Κορεάτισσες που παντρεύονται ανατολικούς Ευρωπαίους κατηγορούνται ότι «προδίδουν τη φυλή» και όποιος έχει συναισθηματικούς δεσμούς με αλλοδαπούς αντιμετωπίζεται με καχυποψία.  Γυναίκες πρόσφυγες που επαναπατρίζονται έγκυες στη Βόρεια Κορέα αναγκάζονται να κάνουν έκτρωση. Το 1956 ο Κιμ εκκαθάρισε το κόμμα του από τις Κινέζικες και Σοβιετικές κλίκες του, αντικατέστησε αυτούς τους παλιούς κομμουνιστές με συντρόφους του από την εποχή του 2^ου Παγκοσμίου Πολέμου, και η συμβολή του Κομμουνιστικού Κόμματος στην εξάπλωση του μαρξισμού στην Κορέα του ’20 αποσιωπήθηκε.

 Όμως ο Κιμ ήταν με διαφορά ο πιο αγράμματος ηγέτης του σοσιαλιστικού κόσμου, με σπασμωδική εκπαίδευση μέχρι τα 17 του χρόνια, τα μεταγενέστερα γραπτά του οποίου δεν επιδεικνύουν κάποια κατανόηση των ιδεών του Μαρξ. Οι δημιουργοί της προσωπολατρίας του χρησιμοποίησαν τη μαρξιστική έννοια «υποκείμενο» (ή Τζούτσε στα κορεάτικα) που ο Κιμ χρησιμοποιούσε αόριστα, σαν αυθεντική σκέψη του Μεγάλου Ηγέτη. Η «φιλοσοφία του Τζούτσε», που σε γενικούς όρους αφορά ιδέες όπως «ο άνθρωπος είναι ο κύριος όλων των πραγμάτων» και «οι άνθρωποι γεννιούνται με δημιουργικότητα και αυτονομία», ονομάστηκε επίσημα στο Σύνταγμα σαν οδηγητική αρχή της χώρας, αν και δεν δόθηκε ποτέ από το καθεστώς κάποια σχετική ολοκληρωμένη διατριβή. Οποιαδήποτε αόριστη αναφορά γίνεται σε αυτήν αφήνει τον αναγνώστη να νομίζει ότι το σημαντικό κομμάτι της βρίσκεται κάπου αλλού. Φυσικά οι αρχές αυτές του Τζούτσε δεν γίνονται σεβαστές ούτε από το ίδιο το καθεστώς, αφού οι πολίτες, θεωρούμενοι ως παιδιά, οφείλουν να βλέπουν τον ηγέτη σαν μητρική-προστατευτική φιγούρα, και η χώρα κάθε άλλο από αυτόνομη ή αυτάρκης είναι, αφού βασίζεται σε ξένη οικονομική βοήθεια για να επιβιώσει, μέχρι και σήμερα. Παρόλα αυτά, η εμμονή στη «φιλοσοφία» αυτή εξυπηρετεί τον σκοπό της, καθώς νομιμοποιεί τον Κιμ σαν δήθεν μεγάλο στοχαστή και αποτρέπει κάθε αντιρρησία να κάνει κριτική της όποιας πολιτικής, που βαπτίζεται από το καθεστώς σαν κομμάτι του Τζούτσε.

Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’90 κάθε αναφορά στον μαρξισμό-λενινισμό εξαφανίστηκε από τη ρητορική του καθεστώτος. Ο σοσιαλισμός (ή όπως λέγανε «ο δικός μας τρόπος σοσιαλισμού») μετονομάστηκε σε «η δικιά μας μέθοδος» και καπιταλισμός πλέον σήμαινε απλά «ο τρόπος που οι Αμερικάνοι σκλαβώνουν τα αδέρφια μας στο Νότο». Το 2009 το Σύνταγμα αναθεωρήθηκε και κάθε αναφορά σε κομμουνισμό διαγράφτηκε. Σαν οδηγητική αρχή της χώρας βαπτίστηκε ο σοσιαλισμός με το δόγμα «πρώτα ο στρατός». Ο λιμός που ακολούθησε την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και την παύση οικονομικής βοήθειας από αυτήν, ονομάστηκε «έλλειψη τροφής» και η λέξη «λιμός» δεν αναφερόταν ποτέ. Αίτια του προβλήματος παρουσιάζονταν οι κακές καιρικές συνθήκες, οι Αμερικάνικες οικονομικές κυρώσεις και η τεμπελιά χαμηλόβαθμων γραφειοκρατών. Ο λιμός, παραδόξως, δυνάμωσε την υποστήριξη στο καθεστώς και κατά τη διάρκειά του επικρατούσε επιθυμία πολέμου με την Αμερική. Οι Αμερικάνοι δαιμονοποιούνται συστηματικά από την επίσημη προπαγάνδα των Βορειοκορεατών για τη συμμετοχή τους στον πόλεμο του 1950-’53 και την υποτιθέμενη κατοχή των Νότιων συμπατριωτών τους, μέσα από τον κινηματογράφο, τη λογοτεχνία, ακόμα και στην εκπαίδευση, όπου από το δημοτικό τα παιδιά γνωρίζουν τους Αμερικάνους ως «μπάσταρδους» και «σκύλους». Κάθε μέρα στα παιδιά υπενθυμίζεται ότι μπορεί ανά πάσα στιγμή να αποκτήσουν την υπέροχη εμπειρία του να θυσιαστούν στο βωμό της μάνας πατρίδας και διδάσκονται να μην φοβούνται τον πόλεμο, ακόμα και τον πυρηνικό.

Η προσωπολατρία του Κιμ έχει εμποτιστεί με μυθολογικά και μητριαρχικά στοιχεία. Ο Κιμ λέει: «Η πατρίδα είναι η μητέρα όλων και από τα στήθη της πηγάζει κάθε πραγματική ζωή και ευτυχία». Η επίσημη εγκυκλοπαίδεια λέει «ο Μεγάλος Στρατηγός είναι ο στοργικός γονιός που αγκαλιάζει και τρέφει όλα τα παιδιά της Κορέας στο στήθος του». Η μυθιστορία της χώρας περιγράφει τους Κορεάτες ως τον πρώτο ασιατικό πολιτισμό, το χιονισμένο βουνό Παέκτου ως σύμβολο αγνότητας και καθαρότητας της φυλής και τους σημερινούς πολίτες ως συνεχιστές της ακεραιότητας και της εγγενούς ηθικής αρετής των προγόνων τους. Το λευκό χρώμα κυριαρχεί στην εικονογραφία που χρησιμοποιείται για να εξιστορήσει τη μοναδικότητα της φυλής σε πίνακες και αφηγήματα, από το λευκό του χιονιού μέχρι το χρώμα των ρούχων τους. Οι Βορειοκορεάτες πιστεύουν στην ηθική ανωτερότητά τους από όλους τους υπόλοιπους λαούς. Φυσικά, όλα αυτά δεν θα μπορούσαν να είναι πιο απομακρυσμένα από τη Μαρξιστική οπτική. Οποιαδήποτε εξωτερική θετική επιρροή αγνοείται από την επίσημη προπαγάνδα. Ο Χριστιανισμός, ο Βουδισμός, ο Σαμανισμός και ο Κομφουκιανισμός απορρίπτονται, και οι Βορειοκορεάτες μένουν να θεωρούν ότι απλά γεννιούνται ενάρετοι. Ο Eugen Weber παρατηρεί ότι πιστεύοντας ότι «ο λαός είναι αιωνίως παιδί» ο Λένιν είδε σαν σκοπό του Κομμουνιστικού Κόμματος τον εξαναγκασμό του να ωριμάσει. Το Σοβιετικό κόμμα πήρε το ρόλο του εκπαιδευτή πατέρα.  Ο ρόλος του Κιμ Ιλ Σουνγκ δεν ήταν να προάγει το λαό του κατά αυτόν τον τρόπο αλλά απλά να τον προστατεύσει αντιμετωπίζοντάς τον σαν αβοήθητο βρέφος. Ο Κιμ δεν απεικονίζεται να ασκεί εξουσία ή να μοιράζει τη σοφία του αλλά να κάνει την εμφάνισή του σε απομονωμένες φτωχικές φάρμες για να δώσει κουράγιο στους αγρότες, να οδηγεί αβοήθητες γριούλες στο σπίτι τους, να επισκέπτεται σχολεία στα εγκαίνιά τους, να δένει τα παπούτσια ενός κουρασμένου στρατιώτη μέσα στο χιόνι ή να μεταφέρει ένα άρρωστο παιδί στο νοσοκομείο. Και μόνο η παρουσία του είναι αρκετή, σαν το σημαντικό να είναι όχι η καθοδήγησή του αλλά ο χρόνος που αφιερώνει για το λαό του.

Ακόμα και στον πόλεμο οι στρατιώτες αναπαριστώνται σαν παιδιά. Διαβάζουμε για έναν οδηγό τανκ στο «Τανκ Νο. 214»:

«Το δέρμα ήταν σκοτεινό, αλλά το πρόσωπο ήταν ευγενές και τρυφερό, σαν το πρόσωπο ενός μικρού παιδιού. Η έκφραση του Τσον Κι-Ριόν δεν άλλαξε ακόμα κι όταν οδήγησε το τανκ πάνω από τον εχθρό.»

Η προπαγάνδα της προσωπολατρίας συνεχίζεται με τον Κιμ Γιονγκ Ιλ, που ανέλαβε μετά το θάνατο του πατέρα του το 1994. Ενώ όμως ο Κιμ Ιλ Σουνγκ ήταν ο ακούραστος παντογνώστης σε κάθε τομέα ανθρώπινης δραστηριότητας, ο γιος του είναι ο Στρατηγός του δόγματος «πρώτα ο στρατός», που αναγκάζεται από τους «ιμπεριαλιστές Αμερικάνους μπάσταρδους» να συγκεντρώσει τους πόρους της χώρας του στην ανάπτυξη του στρατού και να βάλει την οικονομία σε δεύτερη μοίρα. Αυτή η κατωτερότητα του γιου σε ευφυΐα (σε σχέση με τον πατέρα του) δεν παρουσιάζει δυσκολία για τους προπαγανδιστές και τους μυθοβιογράφους του, καθώς η Κορέα δεν είναι κράτος που αφοσιώνεται στη βελτίωση των υλικών συνθηκών ζωής (όπως ένα μαρξιστικό-λενινιστικό καθεστώς) αλλά ένα εθνικιστικό κράτος όπου ο ηγέτης καλείται να ενσωματώσει τις Κορεάτικες αρετές, στις οποίες η ευφυΐα δεν ανήκει έτσι κι αλλιώς. Ο Κιμ Γιονγκ Ιλ υποτίθεται ότι γεννήθηκε στο μυθικό-εμβληματικό βουνό Παέκτου (στην πραγματικότητα γεννήθηκε σε στρατιωτική βάση της Σοβιετικής Ένωσης). Η γέννηση έφερε την άνοιξη εν μέσω του χειμώνα, ενώ ένα άστρο φώτιζε τον ουρανό και ένα διπλό ουράνιο τόξο έκανε την εμφάνισή του καθώς τα πουλιά χαιρέτιζαν το χαρμόσυνο γεγονός στην Κορεάτικη γλώσσα. Σαν παιδί, συχνά πεινούσε και κρύωνε αλλά ποτέ δεν παραπονιόταν και δε ζητούσε προνομιακή μεταχείριση. Καθ’ όλη τη ζωή του ποτέ δεν εμφανίζεται να διασκεδάζει, αλλά πάντα να στηρίζει και να παρηγορεί τους Κορεάτες ντυμένος με απλά, ασκητικά ρούχα. Η μητριαρχική εικόνα του Ηγέτη συνεχίζει να κυριαρχεί στην επίσημη ρητορεία με φράσεις όπως «Η Μεγάλη Μας Μητέρα, ο Στρατηγός Κιμ Γιονγκ Ιλ» και «Δεν μπορούμε να ζήσουμε μακριά από το στήθος του».

Τον Δεκέμβριο του 2011 ο Κιμ Γιονγκ Ιλ πέθανε, και ανέλαβε ο τρίτος της δυναστείας, ο Κιμ Γιονγκ Ουν. Ελάχιστα είναι γνωστά γι’ αυτόν καθώς δεν έχει δημοσιευτεί κάποια συνεκτική βιογραφία του (ούτε μυθοβιογραφία του). Όταν ανέλαβε, ακόμα και οι Βορειοκορεάτες ήξεραν ελάχιστα γι’ αυτόν, όμως όποιος δήλωνε αμφιβολίες για το κατά πόσο ήταν άξιος, θα στέλνονταν σε «στρατόπεδο επανεκπαίδευσης». Το σίγουρο είναι ότι οι προπαγανδιστές θα δυσκολευτούν να δημιουργήσουν μύθους γύρω από τον Κιμ Γιονγκ Ουν όπως έκαναν για τους προγόνους του, καθώς ο λαός φαίνεται να έχει κουραστεί από τις υπερβολικές αξιώσεις των προηγούμενων δεκαετιών, έχοντας ζήσει την κατάρρευση του οικονομικού συστήματος και τον λιμό, και αυξάνοντας συνεχώς τη γνώση τους για το πώς είναι ο έξω κόσμος με τη βοήθεια της τεχνολογίας (κινητά τηλέφωνα και DVD δεν είναι σπάνια αντικείμενα πλέον).

 Διαβάστε:

The Cleanest Race: How North Koreans See Themselves and Why It Matters του B.R.Meyers

A Nation Of Racist Dwarfs του Christopher Hitchens

Δείτε:

Religion: A Celestial North Korea

The West Through The Eyes of North Korea