Νάξος. «Ο ναός της Δήμητρας». Άγνωστη αρχαία Ελλάδα.

Κείμενο και φωτογραφίες: Νίκος Μωραϊτάκης

Οι φιλάρχαιοι επισκέπτες της μεγαλονήσου των Κυκλάδων συμπεριλαμβάνουν κατά προτίμησιν στις εξορμήσεις τους το χωριό Σαγκρί (11 χλμ. από τη Χώρα) και συγκεκριμένα την εκεί εύφορη κοιλάδα με το λόφο Γύρουλα, στην κορυφή του οποίου κατά τον 8ο αι. π.Χ. ιδρύθηκε από τους κατοίκους των εκεί αγροτικών οικισμών υπαίθριο ιερό και αναπτύχθηκε η λατρεία των χθόνιων θεοτήτων της Δήμητρας και της Περσεφόνης.

Αργότερα, περί το 530 π.Χ., κατά την περίοδο της τυραννίας του Λύγδαμη κατασκευάσθηκε καλλιμάρμαρος ναός τετράγωνης κάτοψης, που αξιολογείται από τους ειδικούς ως καινοτόμος για την εποχή του και πρόδρομος της κλασικής αρχιτεκτονικής που μετά από ένα σχεδόν αιώνα απέδωσε τον Παρθενώνα.

Επί Ιουστινιανού (6ος αι. μ.Χ.) αρχιτεκτονικά μέλη του ενσωματώθηκαν σε τρίκλιτη βασιλική, η οποία κτίσθηκε στη θέση του που, και αυτή στη συνέχεια, ερειπώθηκε, με αποτέλεσμα να χρησιμοποιηθούν αρχαία μέλη ακόμη και στους αναβαθμούς (πεζούλες) των γειτονικών αγρών!

Στο πολύ ενδιαφέρον τοπικό μουσείο φιλοξενούνται αρκετά από αυτά, καθώς και κινητά ευρήματα, ως επίσης και η αναπαράσταση της αψίδας (ιερού) της πιο πάνω τρίκλιτης παλαιοχριστιανικής βασιλικής.