Ζεύγμα. Ωκεανός και Τηθύς. Θησαυρός της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.
Κείμενο και φωτογραφίες: Νίκος Μωραϊτάκης
Μωσαϊκό δάπεδο (1ος – 2ος αι. μ.Χ.) διακοσμητικής δεξαμενής χαμηλού βάθους που κοσμούσε την επονομαζόμενη Έπαυλη του Ωκεανού στην ήδη βυθισμένη σε τεχνητή λίμνη του Άνω Ευφράτη αρχαία πόλη του Ζεύγματος στη ΝΑ Τουρκία. Ιδρύθηκε από τον εκ των επιγόνων του Μεγ. Αλεξάνδρου Σέλευκο περί το 300 π.Χ. και το 64 π.Χ. ενσωματώθηκε στη Ρωμαϊκή επικράτεια. Το όνομά της οφείλεται στη γέφυρα που έζευξε τις δύο όχθες του ποταμού.
Τα αριστουργήματα σε ψηφιδωτά και τοιχογραφίες με θέματα αναπαραστάσεις από τα Ομηρικά έπη και σκηνές της Ελληνικής μυθολογίας, όπως ο γάμος του Διονύσου και της Αριάδνης, η αρπαγή της Ευρώπης, οι Μούσες, η γέννηση της Αφροδίτης κ.ά. που διέσωσαν οι αρχαιολόγοι στεγάζονται σε νεότευκτο φανταστικό μουσείο, ειδικά κατασκευασμένο γι’ αυτά, μαζί με συνεδριακό κέντρο και αίθουσα προβολής σχετικής με τα εκθέματα ταινίας στην πόλη Γκαζιαντέπ (Βλ. τελευταία εικόνα).
Στο συγκεκριμένο μωσαϊκό απεικονίζονται με νατουραλιστικό τρόπο ο ζωοδότης Ωκεανός με θαλασσινά (μαλάκια) στην κεφαλή και η σύζυγός / αδελφή του Τηθύς με πτέρυγες επίσης στην κεφαλή σε πλαίσιο με διακοσμητικά μοτίβα. Ανάμεσά του το θαλάσσιο τέρας (κεφαλή δράκοντα και σώμα όφεως) με το όνομα Κήτος. Τους περιβάλλουν ερωτιδείς ιππαστί σε δελφίνια, καθώς και θαλάσσια είδη που συμβολίζουν τον πλούτο της ενάλιας ζωής. Ο νεαρός ψαράς άνω αριστερά ερμηνεύεται ως μια διαφορετική απόδοση του Πανός, προστάτη των ποιμένων και των ψαράδων.
Η όλη σύνθεση αποσυμβολίζεται με την ιδιότητα του Ωκεανού όχι ως ωκεανού αλλά ως ποταμού που περιβάλλει τη γη και ως υδροδότη του κόσμου, το ύδωρ το οποίου εξατμίζεται για να επανέλθει ως βροχή που, αφού χρησιμοποιηθεί από τη γη, επιστρέφει μέσω των ποταμών στη θάλασσα. Αυτό το φυσικό φαινόμενο παριστάται στο μωσαϊκό με τον Ωκεανό («ὅς περ γένεσις πάντεσσι τέτυκται» (Ιλιάδ., Ξ 246) ως ενεργοποιό της ζωογόνου δύναμης του υγρού στοιχείου που αντιπροσωπεύεται από την Τηθύ.
Με υπέροχα και ζωηρά χρώματα που σε ορισμένα σημεία εμπλουτίζονται από ένθετες υαλοψηφίδες προσδίδουν στα πρόσωπα μια σπάνια ομορφιά.