Σε σοβαρές χώρες, αυτή η κατάσταση θα είχε σημάνει προ πολλού εθνικό συναγερμό. Όταν στις αρχές του 1990 η Φιλανδία έχασε το 20% του ΑΕΠ της λόγω της ξαφνικής κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης που ήταν ο κύριος προορισμός των εξαγώγιμων προϊόντων της, η χώρα πραγματοποίησε ένα παραγωγικό και τεχνολογικό άλμα. Εμπλούτισε και διαφοροποίησε την οικονομική της βάση, ενίσχυσε την παραγωγή και την καινοτομία και ανέκαμψε ταχύτατα.

Ο Ρικάρντο ήταν ο άνθρωπος που περίμεναν οι αστοί για να κατοχυρώσουν και ιδεολογικά-επιστημονικά το δίκαιο των συμφερόντων τους. Δεν είναι τυχαίο ότι προβλήθηκε όσο κανένας άλλος στην εποχή του ούτε είναι τυχαίο που οι θεωρίες του αποτέλεσαν τη βάση των κλασικών οικονομολόγων για περισσότερο από έναν αιώνα – μέχρι να τις ανατρέψει ο Κέινς.

Μέσα στη χοάνη της παγκοσμιοποίησης ουδεμία πολιτική αλλαγή μπορεί να επέλθει με την κατάργηση των συνόρων. Ακόμη και γι’ αυτούς που προσβλέπουν «ταξικούς αγώνες» – λέμε τώρα – οι αγώνες αυτοί δεν θα υπάρξουν παρά μόνο εντός των συνόρων του εθνικού κράτους.