«Κύκνειο άσμα.»

Η έκφραση «κύκνειο άσμα»[1] σημαίνει το τελευταίο τραγούδι Ή το τελευταίο έργο ενός δημιουργού πριν από το θάνατό του· σύμφωνα με την παράδοση, ο κύκνος, που γενικά δεν έχει καλή φωνή, όταν διαισθανθεί ότι θα πεθάνει, κελαηδάει πολύ γλυκά. Στο κείμενο του Πλάτωνα ο Φαίδωνας διηγείται τη συζήτηση που έλαβε χώρα στη φυλακή λίγο πριν από τον θάνατο του Σωκράτη. Θέμα της η αθανασία της ψυχής. Οι πυθαγορικοί Σιμμίας και Κέβης δεν έχουν πειστεί από τη σχετική επιχειρηματολογία του Σωκράτη που προηγήθηκε.:  […] Μόλις ήκουσε αυτά ο Σωκράτης, εγέλασε ήρεμα καί είπε· «Αλλοίμονον, Σιμμία· πόσον δύσκολα πράγματι θα ημπορούσα να πείσω τους άλλους ανθρώπους, ότι δεν θεωρώ συμφοράν την παρούσαν τύχην μου, αφού ούτε σας ακόμη δεν ημπορώ να πείσω, αλλά έχετε τον φόβον ότι ευρίσκομαι εις δυσχερεστέραν θέσιν τώρα παρά εις την προηγουμένην ζωήν μου. Καθώς φαίνεται, θα σας δίδω την εντύπωσιν ότι εις την μαντικήν είμαι χειρότερος από τους κύκνους, οι οποίοι, όταν αισθάνωνται ότι πλησιάζει το τέλος των,^[2] τραγουδούν βέβαια και προηγουμένως, αλλά τότε είναι πια που τραγουδούν πολύ και περίφημα, επειδή αισθάνονται χαράν, διότι πρόκειται να υπάγουν κοντά εις τον θεόν, του οποίου είναι θεράποντες.

Αλλά οι άνθρωποι, με τον φόβον που έχουν του θανάτου, συκοφαντούν ακόμη και τους κύκνους και λέγουν ότι από την λύπην των τραγουδούν θρηνούντες διά τον θάνατόν των, χωρίς να συλλογίζωνται ότι κανένα όρνεον δεν τραγουδεί όταν πεινά ή κρυώνη ή αισθάνεται καμμίαν άλλην λύπην, ούτε αυτή ακόμη η αηδών και η χελιδών και ο αγριοπετεινός, που κατά την παράδοσιν τραγουδούν από λύπην και είναι θρήνος το τραγούδι των. Μόλα ταύτα ούτε αυτά μου φαίνεται, ότι τραγουδούν από λύπην ούτε οι κύκνοι, άλλ’ έχω την γνώμην ότι αυτοί, ως πτηνά του Απόλλωνος, έχουν μαντικήν ικανότητα και επειδή γνωρίζουν από πριν τα αγαθά που τους περιμένουν εις τον Άδην, τραγουδούν και διασκεδάζουν την ημέραν εκείνην πολύ περισσότερον παρ’ όσον προηγουμένως εις την ζωήν των. Εγώ δε νομίζω, ότι τον ίδιον κύριον υπηρετώ, όπως και οι κύκνοι, και ότι είμαι αφιερωμένος εις τον αυτόν θεόν, όπως και εκείνοι· και ακόμη ότι δεν έχω διδαχθεί από τον κύριόν μου χειρότερα απ’ αυτούς την μαντικήν τέχνην, ούτε ότι απαλλάσσομαι της ζωής με περισσοτέραν στενοχωρίαν από εκείνους.^[3] &

Στον Εμμανουήλ Ροΐδη διαβάζουμε: «Η Ιωάννα ευρίσκετο τότε εις τον ήμισυν δρόμον του βίου, ως ο Δάντης ότε απήντησεν εις το δάσος τον λέοντα, την πάρδαλιν και τον λύκον· εκείνη δε ησθάνετο πλησιάζοντα άλλα θηρία ουχ ήττον των λύκων και λεόντων εις τας γυναίκας φοβερά, τας λευκάς τρίχας και τας ρυτίδας. Το κάλλος της έψαλλεν, ούτως ειπείν, το κύκνειόν του άσμα. Αλλά καίτοι φαγούσα τοσούτους απηγορευμένους καρπούς διετήρει ακόμη λευκούς και ακεραίους όλους της τους οδόντας…»^[4]

Δ.Τ.

[1] ᾆσμα, -ατος, τό (ᾄδω), άσμα, λυρική ωδή ή τραγούδι. Βλ. LIDDELL & SCOTT.

[2] «οἳ ἐπειδὰν αἴσθωνται ὅτι δεῖ αὐτοὺς ἀποθανεῖν, ᾄδοντες…»

[3] ΠΛΑΤΩΝ, ΦΑΙΔΩΝ (84c–85d) Μετάφραση: Ε. Παπανούτσος.

[4] «Πάπισσα Ιωάννα.»

Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ομάδα του facebook Παροιμίες & γνωμικά. Αν θέλετε να γίνετε μέλη της ομάδας, επισκεφτείτε τη διεύθυνση: https://www.facebook.com/groups/2285257741730850/. Περισσότερες παροιμίες, παροιμιώδεις φράσεις και γνωμικά μπορείτε να βρείτε στο αρχείο μας ΕΔΩ.