Οι άνθρωποι, πάλι, αναμετριούνται με τους ομοίους τους. Λογαριάζουν, επίσης, και σέβονται τους φρόνιμους ανθρώπους, επειδή αυτοί πετυχαίνουν και λένε την αλήθεια· τέτοιοι είναι οι ηλικιωμένοι και οι μορφωμένοι άνθρωποι.

Ποιος είδε ψύλλο στο βουνό, γουρούνι με σαμάρι, / και ποντικόν με κέρατο και ψύλλο με μουστάκι. Τον ψύλλο τον εφόρτωναν εννιά κιλά ροβύθια, / κι απάν στο μεσοσάμαρο σαράντα κολοκύθια,  / ήτανε λάσπες και βροχές κι ο αγάς του στα καπούλια. / Τον ψύλλο τον καλίγωναν[1] στη μέση απ’ το παζάρι, / εννιά αλμπάντες[2] τον κρατούν και τρεις τον καλλιγώνουν. / Σαν έδωσε και κλώτσησε, ταράχτη το παζάρι.

«Αν φταίει ο γάιδαρος, δεν πρέπει να χτυπά κανείς το σαμάρι.», «Χτυπούν το σακί κι έχουν το νου τους στον γάιδαρο.», «Χτυπούν το σακί κι έχουν το νου τους στον μυλωνά.», «Δεν πρέπει κανείς να χτυπά τ’ άλογο για λογαριασμό του γαϊδάρου.», «Όποιος δεν μπορεί να χτυπήσει τον άνθρωπο ας χτυπήσει το καπέλο.», «Να χτυπά το σκύλο και να ‘χει το νου του στον γάιδαρο.», «Χτυπούν το σκύλο κι έχουν το νου στ’ αφεντικό του.»

Ποιο Σαββάτο χωρίς ήλιο, ποια γυναίκα χωρίς φίλο; Ειρωνική δικαιολογία μοιχαλίδων γυναικών· όμοιες οι ιταλικές «Δεν είναι γυναίκα χωρίς αγάπη και γέρος χωρίς πόνο.», «Δεν υπάρχει Σαββάτο χωρίς ήλιο, δεν υπάρχει κόρη χωρίς αγάπη, δεν υπάρχει καρδιά χωρίς πόνο.», η γαλλική «Ποτέ χήρα χωρίς παρηγοριά, ούτε Σαββάτο χωρίς ήλιο.», η καταλανική «Δεν είναι Σαββάτο δίχως ήλιο, ούτε γριά χωρίς πονηριά, ούτε κόρη χωρίς αγάπη, ούτε γκαστρωμένη χωρίς πόνους.», η ολλανδική «Σπάνιο όμορφη κόρη χωρίς αγαπητικό.», η γερμανική «Ούτε Σαββάτο χωρίς ήλιο ούτε γυναίκα χωρίς τη γλύκα της αγάπης.»

Γνωρίζεις και την παροιμία· «το ψωμί είναι κ’ εδώ καθώς εις την Γαλλία καλό, φθάνει να βρίσκεται» Άλλη μία παροιμία λέγει, «την νύκτα όλοι οι γάτοι φαίνουνται σταχτεροί» και άλλη πάλιν παροιμία, «οι πλούσιοι δεν γευματίζουν δύο φορές επάνω επανωτού» και «τα μικρά πουλιά του κάμπου έχουν τον θεό τροφοδότη τους.»

Οι Χριστιανοί εθεώρουν το χαράτς ή κεφαλικόν φόρον ως το υβριστικώτερον γνώρισμα της υποταγή των. Τους έφερεν εις τάξιν ραγιάδων ή υποτελών υπηκόων. Αλλ’ όμως ήτο ακόμη πικρότερον εκ του τρόπου της εισπράξεως ή εκ του ποσού το οποίον έκαστο άτομο υπεχρεούτο να πληρώσει. Η συλλογή του εγένετο πρόφασις προς επιβολήν πολλών καταθλιπτικών αστυνομικών διατάξεων, και εμισείτο διπλασίως επειδή οι Μωαμεθανοί της κατωτέρας τάξεως ήσαν απηλλαγμένοι του βάρους τούτου.

«Όσα σέρνει μια τρίχα γυναικός δεν τα σέρνει σκοινί καραβιού.», η ισπανική «Περισσότερα τραβά η κόρη παρά το σκοινί.», η αγγλική «Η τρίχα της γυναίκας σέρνει πλειότερα παρά ένα ζευγάρι βόδια.»

Όπως κατά την αρχαιότητα, έτσι και στον Μεσαίωνα διάφοροι μικροπωλητές περιφέρονταν στους δρόμους των πόλεων διαλαλώντας τα εμπορεύματά τους· ανθρακοπώλες, λαχανοπώλες, υφασματοπώλες, ράφτες, γυναίκες που πουλούσαν χόρτα ή φρούτα προσκαλούσαν τις οικοδέσποινες ν’ αγοράσουν τα εμπορεύματά τους: «κυράδες, προκύψατε, επάρετε» ή «αρχόντισσες, εδώ τα καλά…» Μεταξύ των μικροπωλητών αυτών υπήρχε και μια τάξις γυναικών, οι οποίες πουλούσαν πόρτα-πόρτα διάφορα ψιμύθια ή ευθειάσματα ή φυκάρια, όπως τα έλεγαν τότε, απαραίτητα για τις κομψευόμενες γυναίκες.

Το φαινόμενο μεταφορικής χρήσης λέξεων από διάφορα πεδία, ώστε να αποδοθεί μια σημασία, είναι συνηθέστατο. Ένας τέτοιος χώρος μεταφορικής χρήσης λέξεων και εκφράσεων είναι και αυτός της μουσικής. Άξιο παρατήρησης το γεγονός ότι, ενώ αρκετές λέξεις είναι εν πολλοίς άγνωστες στον σύγχρονο ομιλητή ως προς την κυριολεκτική σημασία τους (π.χ. ζουρνάς, νταούλι), είναι ευρέως γνωστές λόγω της χρήσης τους στην καθημερινή επικοινωνία.

Πιστεύετε πως «ο αποθανών δεδικαίωται»; με ρώτησε ένας νεαρός συμπατριώτης μας, πρωτοετής φοιτητής Πολιτικών Επιστημών στο Λονδίνο, όπου έτυχε να βρίσκομαι όταν μαθεύτηκε ο θάνατος του Γεώργιου Παπαδόπουλου.