Ο Νεοφιλελευθερισμός, η νοοτροπία και η δημόσια υγεία
Γράφει ο Νίκος Γ. Μπουκουβάλας
Επειδή ο καιρός δεν προσφέρεται για πλατειασμούς θα επικεντρωθώ στους συστατικούς όρους της επικεφαλίδας όχι καθαυτούς αλλά στη διαμορφωμένη κοινωνική τους πραγματικότητα.
Μεταπολεμικά ο Νεοφιλελευθερισμός αποθέωσε τον ατομικισμό ως νοοτροπία και διακήρυξε την ελαχιστοποίηση του Κράτους ως παραγωγού και παρόχου υπηρεσιών. Ο τομέας της υγείας έπρεπε να υποταχθεί στους ανισόρροπους κανόνες της αγοράς, πιο απλά στην απομύζηση του απ’ το παρασιτικό κεφάλαιο των ιατρικών επιχειρήσεων που άρχισαν να εισέρχονται στα Χρηματιστήρια.
Σήμερα οι εκπρόσωποι του στον λεγόμενο δυτικό κόσμο ( οι πιο πολλές κυβερνήσεις, μμε κ.λπ.) έντρομοι αλλά και πολιτικά υστερούντες επιδεικνύουν μια όψιμη προσοχή στην κοινωνική ευθύνη του ατόμου και την αντίστοιχη συμπεριφορά του, αυτή που με τόση φροντίδα την έπλασαν μέχρι τώρα ως μονοδιάστατα ατομικιστική.
Δεν πρόκειται για κάποια αστοχία του Νεοφιλελευθερισμού, αλλά για την ιδεολογική του ουσία: η ανάπτυξη της τεχνοεπιστήμης θα απελευθερώσει τέτοιες δυνάμεις στον ιδιωτικό τομέα ώστε να ελαχιστοποιηθεί η δράση του Κράτους, επιπρόσθετα η ιστορική εμπειρία, ο συσσωρευμένος ιστορικός χρόνος και η μνήμη στιγματίστηκαν ως τροχοπέδη της προόδου. Αρκούσε η επίκληση της θριαμβεύουσας τεχνοεπιστήμης ώστε να επιβληθεί ένα καθεστώς ηγεμονικού-υψιπετούς λόγου που σχεδόν χλεύαζε τον αντίστοιχο που ερείδονταν στην κοινωνικο-ιστορική διαμόρφωση του ανθρώπου.
Σήμερα η ίδια ψευδο-ιδεολογία ενώπιον ενός φάσματος υγειονομικής-ανθρωπιστικής κρίσης αναδιπλώνεται και αναπέμπεται ζητώντας την απαγόρευση της ατομικιστικής ευδαιμονίας και την εκ νέου ανακάλυψη της κοινωνικής ευθύνης του ατόμου. Η νοοτροπία των ανθρώπων όμως δεν είναι ένας διακόπτης που τον στρέφεις και βρίσκεσαι, αίφνης, σε μια νέα πραγματικότητα, αλλά πρωτογενώς καθορίζεται από τη θέση τους στον τρόπο παραγωγής, αλλά επίσης και πολύ επιδραστικά από τους κυρίαρχους ιδεολογικούς μηχανισμούς που προτυποποιούν συμπεριφορές.
Βιώνουμε ήδη την εκπληκτική προσαρμογή σε συνθήκες κινδύνου των συμπατριωτών μας, εκτός μικρών αλλά επικίνδυνων εξαιρέσεων. Κάποιοι το αποδίδουν στο φόβο, άλλοι στην έγκαιρη πολιτική εγρήγορση, νομίζω όμως ότι πρόκειται για μια στιβάδα της κοινωνικο-ιστορικής συγκρότησης των σημερινών ανθρώπων, φθίνουσα ίσως, που δεν έχει εμβολιστεί από την κυρίαρχη ψευδο-ιδεολογία. Το λανθάνον γαρ υπαρκτόν εστί. Ένα λανθάνον υπόστρωμα που ευκαιριακά βρήκε τον καιρό του να εκδηλωθεί, έτσι γίνεται με τα λανθάνοντα και ευτυχώς να λέμε. Όποιοι -λίγοι- δεν προσαρμόστηκαν έχουν αλωθεί ως το μεδούλι από τον Νεοφιλελευθερισμό, ελληναράδες, συνωμοσιολόγοι, ψεκασμολογούντες, «επαναστάτες» και μονοκαλλιεργητές του δικαιωματισμού. Όσοι αδυνατούν να καταλάβουν ότι ως άτομα έχουν ένα όριο κοινωνικο-ιστορικής συγκρότησης.
Το δημόσιο σύστημα υγείας κατ’ εξοχήν αποδομήθηκε ιδεολογικά από τον Νεοφιλελευθερισμό. Οι ντιρεκτίβες της ΕΕ το εξουθένωσαν οικονομικά, κυρίαρχος κλάδος υγείας αναδείχθηκε ο ιδιωτικός, εισήχθη δίχως αιδώ στο Χρηματιστήριο. Ο θεσμικός παράγοντας έγινε τελείως αστάθμητος, η υγεία ως εμπόρευμα. Στην σημερινή κρίση εγκληματικά απόντες. Τόσο για την Ελλάδα λοιπόν όσο και για την ΕΕ, η μελετημένη οργάνωση ενός δημόσιου συστήματος υγείας επιβάλλεται μετά την αποκάλυψη της σημερινής γύμνιας. Βέβαια και οι πιο πλήρεις δημόσιες μονάδες υγείας δεν θα αποδώσουν, αν ο ατομικισμός δεν μεταστραφεί πλήρως σε υπεύθυνη κοινωνική στάση, οι μέρες που ζούμε μας έδειξαν πως δεν έχουμε αλωθεί τελείως, ας το συνεχίσουμε.
Ο Νίκος Γ. Μπουκουβάλας είναι χημικός.
