«Εἷς οἰωνὸς ἄριστος ἀμύνεσθαι περὶ πάτρης.»

Στην Μ ραψωδία της Ιλιάδας -κι ενώ μαίνεται η μάχη μπροστά στα τείχη της Τροίας- ο Τρώας Πολυδάμας πλησιάζει τον Έκτορα και τον συμβουλεύει να μην επιτεθούν στα πλοία των Αχαιών («μὴ ἴομεν Δαναοῖσι μαχησόμενοι περὶ νηῶν»), γιατί τα σημάδια, οι οιωνοί, δεν είναι καλοί: «Όχι, ας μην πάμε να χτυπήσουμε τ᾿ Αργίτικα καράβια· / τι έτσι θαρρώ θα γένει: αν φάνηκε στ’ αλήθεια το σημάδι / τούτο στους Τρώες, καθώς λογιάζαμε το σκάμα να διαβούμε, / ένας αϊτός ψηλοπετάμενος ζερβιά μεριά απ’ τ᾿ ασκέρι, / κι εκράτα αιματωπό στα νύχια του θεριακωμένο φίδι, / ακόμα ζωντανό, και το άφησε πριν φτάσει στην κούρνια του, / και δεν κατάφερε στ᾿ αϊτόπουλα γυρνώντας να το φέρει· / όμοια και μείς, κι αν τώρα σπάσουμε των Αχαιών τις πόρτες / και το τειχί με πλήθια δύναμη κι οι Αργίτες κάμουν πίσω, / τον ίδιο δρόμο δε θα γύρουμε με τάξη απ᾿ τα καράβια.»

Όπως είναι γνωστό, οι Αχαιοί και οι σύμμαχοί τους δεν πολεμούν για την «πατρώα γη»· οι Τρώες όμως υπερασπίζονται την πατρίδα τους και η απόφαση τους να πολεμήσουν όχι μόνο είναι αμετάκλητη αλλά και θεάρεστη· η δειλία και οι σκέψεις για υποχώρηση ταιριάζουν μόνο σε απερίσκεπτους ή σε ανθρώπους που οι θεοί τους πήραν τα μυαλά («θεοὶ φρένας ὤλεσαν»). Η κλασική ομηρική φράση «Εἷς οἰωνὸς ἄριστος ἀμύνεσθαι περὶ πάτρης.» αποδίδεται στον γενναίο Έκτορα:

«Τα λόγια ετούτα, Πολυδάμαντα, καθόλου δε μ᾿ αρέσουν / κι άλλη βουλή να δώσεις δύνεσαι καλύτερη από τούτη. / Όμως αλήθεια, τούτα που ‘λεγες, με τα σωστά σου αν τα ‘πες, / ατοί τους οι θεοί σου σήκωσαν τα φρένα δίχως άλλο’ / που θες του Δία του βροντοσκούταρου το θέλημα καθόλου / να μην ψηφήσουμε, που εσύγκλινε κι έδωσε λόγο ατός του. / Κι εσύ ζητάς στ᾿ ανοιχτοφτέρουγα πουλιά να δώσω πίστη, / που ούτε καθόλου εγώ τα γνοιάζομαι κι ουδέ τα λογαριάζω, / δεξιά, κατά τον ήλιο αν λάμνουνε και την αυγή, ως πετούνε, / για και ζερβά, κατά το σύθολο στα δυτικά σκοτάδι. / Στου Δία μονάχα εμείς το θέλημα ν᾿ ακούσουμε ταιριάζει, / που ‘ναι τρανός, και τους αθάνατους και τους θνητούς ορίζει. / Να διαφεντεύεις την πατρίδα σου το πιο καλό σημάδι!»[1]

«τύνη δ᾽ οἰωνοῖσι τανυπτερύγεσσι κελεύεις / πείθεσθαι, τῶν οὔ τι μετατρέπομ᾽ οὐδ᾽ ἀλεγίζω / εἴτ᾽ ἐπὶ δεξί᾽ ἴωσι πρὸς ἠῶ τ᾽ ἠέλιόν τε, / εἴτ᾽ ἐπ᾽ ἀριστερὰ τοί γε ποτὶ ζόφον ἠερόεντα. / ἡμεῖς δὲ μεγάλοιο Διὸς πειθώμεθα βουλῇ». Ιλιάδα (Μ234-244).

Και σε απόδοση του Αλέξανδρου Πάλλη: «Μα αν τέτοιο λόγο αληθινά τον λες με τα σωστά σου, /  τότες θα πει οι αθάνατοι πως σ’ έχουν ξεμωράνει, / που εδώ μου ψέλνεις ορισμούς του Δία ν’ αστοχήσω / και κάλια θες εγώ πουλιά κι αητούς μ’ οργιά φτερούγες / ν’ ακούσω… που δεν τους ψηφάω, στο νου μου δεν τους βάνω, / θένε δεξά ας πηγαίνουνε όθε ανατέλνει ο ήλιος, / θένε ζερβά, κατάισα κατά τη μαύρη δύση. / Εμείς τη γνώμη του Διός ν’ ακούμε πρέπει, π’ όλους / ορίζει αθρώπους και θεούς. Ένα πουλί είναι απ’ όλα / το πιο καλό, να πολεμάς για τη γλυκιά πατρίδα.»

Δ.Τ.

[1] Ιλιάδα (Μ234-244). Μετάφραση των Καζαντζάκη-Κακριδή.

Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ομάδα του facebook Παροιμίες & γνωμικά. Αν θέλετε να γίνετε μέλη της ομάδας, επισκεφτείτε τη διεύθυνση: https://www.facebook.com/groups/2285257741730850/. Περισσότερες παροιμίες, παροιμιώδεις φράσεις και γνωμικά μπορείτε να βρείτε στο αρχείο μας ΕΔΩ.