Χρήσιμες οδηγίες για τη σωστή χρήση της γλώσσας μας (V)
Γράφει ο Μιχ. Γ. Καβουλάκης, φιλόλογος, πρώην Λυκειάρχης
- Δεν είναι σωστό και ωφέλιμο για τη γλώσσα μας να υιοθετούμε ξένα γλωσσικά στοιχεία, εφόσον υπάρχουν αντίστοιχα Ελληνικά. Δεν πρέπει π.χ. να λέμε και να γράφομε: σπόνσορας, τη στιγμή που έχομε την αρχαία λέξη: χορηγός.
Ούτε να λέμε και να γράφομε: οπτιμισμός και οπτιμιστής, την ώρα που έχομε τις ελληνικές λέξεις: αισιοδοξία και αισιόδοξος.
Δεν έχομε επίσης λόγο να χρησιμοποιούμε τις λατινικές λέξεις: πεσιμισμός και πεσιμιστής, όταν έχομε τις ελληνικές λέξεις: απαισιοδοξία και απαισιόδοξος.
- Συχνά ακούεται η φράση: από θέσης ισχύος. Αυτή η φράση δεν είναι δόκιμη. Θα πρέπει να πούμε: από θέσεως ισχύος ή από θέση ισχύος.
- Καθημερινά γίνονται λάθη που αφορούν το γένος ονόματος και επιθέτου ή μετοχής.
Για παράδειγμα λέμε ή γράφομε: οι πολλοί ψήφοι, των πληγέντων περιοχών αντί των σωστών: οι πολλές ψήφοι των πληγεισών περιοχών. Επίσης πρέπει να λέμε: Το ποσοστό των υποβληθεισών (και όχι υποβληθέντων) αιτήσεων. Το πόρισμα των διενεργηθεισών (και όχι διενεργηθέντων ερευνών.
- Τα αριθμητικά: εννέα, εννιά, εννιακόσια, εννιακοσιοστός γράφονται με δύο ν, – ενώ ένατος, ενενήντα, ενενηκοστός με ένα ν.
- Όταν μιλάμε για ώρα, λέμε: στη μία και όχι στις μία, στη μιάμιση και όχι στις μιάμιση.
Όταν μιλάμε για ηλικία, λέμε: είκοσι, τριάντα ενός ετών και όχι είκοσι, τριάντα ενός έτους.
- Η σωστή φράση από την Κ. Διαθήκη είναι: “δεν έχει που την κεφαλήν κλίνη” (με υποτακτική), δηλαδή δεν έχει που να κλίνει το κεφάλι. Λέγεται για άνθρωπο που βρίσκεται σε απόγνωση, σε απελπισία (Ματθ. 8,20 – Λουκάς 9,58).
- Οι λέξεις αναστηλώνω – αναστήλωση γράφονται με -η-, διότι προέρχονται από τη λέξη στήλη.
Οι λέξεις όμως υποστυλώνω – υποστύλωση γράφονται με -υ-, διότι προέρχονται από τη λέξη στύλος (=κολόνα).
- Συχνά επίσης ακούμε τη φράση: εκ των ουκ άνευ, ενώ η σωστή εκφορά της είναι: εκ των ων ουκ άνευ… θα πει: “από εκείνα που δεν είναι δυνατόν να μην υπάρχουν”, δηλαδή απαραίτητος όρος, απαραίτητη προϋπόθεση. Αντίστοιχη είναι η λατινική έκφραση: sine qua non. π.χ. Η έρευνα είναι εκ των ων ουκ άνευ, για να σημειώσει πρόοδο η επιστήμη.
- Τα οριστικά άρθρα τον, την, το αόριστο άρθρο έναν, οι αντωνυμίες αυτήν, την και τα αρνητικά μόρια δεν και μην παίρνουν το τελικό -ν, όταν η επόμενη λέξη αρχίζει από φωνήεν ή από τα σύμφωνα κ, π, τ και τα συμφωνικά συμπλέγματα ντ, μπ, γκ, ξ, ψ, τσ, τζ (τον Κώστα, την Τετάρτη, την μπάλα, τον ψαρά).
- Το σωστό είναι να πούμε: Στη σύσκεψη προσήλθαν περισσότεροι από έναν ή περισσότεροι του ενός και όχι περισσότεροι από ένας.
Επίσης πρέπει να πούμε: Η περιοχή όπου μένω ή στην οποία μένω έχει πολύ ωραίο κλίμα και όχι: η περιοχή που μένω έχει ωραίο κλίμα.
- Μερικοί μετασχηματίζουν τα επιρρήματα που λήγουν σε -ως σε επιρρήματα που λήγουν σε -α, με την πρόθεση να απαλείψουν κάθε λόγιο στοιχείο από το σώμα της γλώσσας.
Έτσι, μετατρέπουν τα επιρρήματα προηγουμένως, και επομένως σε προηγούμενα και επόμενα, το επίρρημα κυρίως σε κύρια, το επίρρημα συνημμένως σε συνημμένα κλπ.
Γράφτηκε σχετικώς: Οι αγρότες ασχολούνται κύρια με την είσπραξη της επιδότησης, ενώ το σωστό θα ήταν:
Οι αγρότες ασχολούνται κυρίως με την είσπραξη της επιδότησης.
- Πρέπει να προσέξομε πως ορθογραφούνται τα ομόηχα:
Έκκληση (= το κάλεσμα)- έκλυση (= αποδέσμευση, εξαχρείωση), κήτος (=υδρόβιο θηλαστικό)- κύτος (=κοιλότητα, αμπάρι πλοίου), εκχείλιση (= ξεχείλισμα)- εκχύλιση (= εξαγωγή χυμού, απομόνωση ουσίας), λιμός (= μεγάλη πείνα)-λοιμός (=λοιμώδης επιδημία), σορός (= σώμα νεκρού)-σωρός (=στοίβα), ωδίνες (= οι πόνοι του τοκετού)-οδύνη(=ο ψυχικός πόνος), καινός (= καινούριος)-κενός (=άδειος), δείγμα (=ένδειξη, πρότυπο), δήγμα (= δάγκαμα) κ.α.
Πηγή: https://archive.patris.gr/articles/128254
Άλλα σχετικά κείμενα του Μιχ. Γ. Καβουλάκη υπάρχουν ΕΔΩ.
