Η θρησκεία των Γιαζίντι Κούρδων και γιατί διώκεται από το ISIS

Γράφει ο Κωνσταντίνος Σαπαρδάνης

Οι Γιαζίντι (ή Γεζίντι) αποτελούν μια εθνοθρησκευτική κοινότητα, γηγενής της βόρειας Μεσοποταμίας, και μιλούν κυρίως την Κουρδική γλώσσα (Kurmanji Kurdish), ενώ λίγοι από αυτούς τα Αραβικά. Η προέλευσή τους είναι ασαφής, ο πληθυσμός τους σε όλο τον κόσμο αριθμεί τους 200.000-300.000 (κάποιοι λένε μέχρι και 700.000) και ο τρόπος ζωής τους είναι αγροτικός. Τα Ηνωμένα Έθνη τους αναγνωρίζουν σαν ξεχωριστή εθνότητα. Οι Γιαζίντι αποκαλούν τους εαυτούς τους Ezidi ή Dasini και θεωρούν πως οι Κούρδοι ήταν αρχικά Γιαζίντι, οι οποίοι όμως μετεξελίχτηκαν πολιτισμικά όταν εξισλαμίστηκαν.

Η θρησκεία των Γιαζίντι είναι ένα από τα τρία παρακλάδια του Γιαζντανισμού (ή αλλιώς «Λατρεία των Αγγέλων») και προέρχεται από Ιρανικές θρησκείες και θρησκείες της Μεσοποταμίας που προηγούνται ιστορικά του Ισλάμ και του Ζωροαστρισμού (ο οποίος ανιχνεύεται από το 600 π.Χ.). Κάποιοι λένε πως η θρησκεία ιδρύθηκε τον 11^ο αιώνα από τον Ummayyad sheikh. Το όνομά της προέρχεται από την Περσική λέξη “ized”, που σημαίνει άγγελος ή θεός, που σημαίνει πως ‘Γιαζίντι’ είναι οι ‘λάτρεις του θεού’, και έτσι περιγράφουν τους εαυτούς τους. Με το πέρασμα του χρόνου, η θρησκεία τους θεωρείται πως εμπλουτίστηκε από τον Ζωροαστρισμό, τον Μιθραϊσμό, τον Εβραϊσμό, τον Χριστιανισμό και το Ισλάμ, αλλά παρέμεινε μη-αβρααμική. Πιστεύουν σε έναν μοναδικό θεό που δημιούργησε τον κόσμο και απέδωσε τη φροντίδα του σε 7 Αγγέλους (αλλιώς, 7 Μυστήρια), ο σημαντικότερος των οποίων είναι ο αρχάγγελος Melek Taus, ο «Άγγελος Παγώνι». Η μέρα που κατεβαίνει στη γη ο αρχάγγελος γιορτάζεται ως Πρωτοχρονιά, την πρώτη Τετάρτη του Απριλίου, μέρα που θεωρούν ότι ο θεός δημιούργησε τον αρχάγγελο. Ο αρχάγγελος είναι η αιτία για την καλή και την κακή μοίρα των ανθρώπων, και αποδίδει ευθύνες και υποχρεώσεις σε αυτούς. Ο ίδιος υπήρξε εκπεσών, μέχρι που η μετάνοιά του τον επανέφερε στην εύνοια του θεού, που τον συγχώρησε αφού έσβησε τις φλόγες της πύρινης φυλακής του με δάκρυα 7.000 χρόνων.

Ο λόγος που εξέπεσε ήταν η άρνησή του στον θεό να υποκλιθεί στον Αδάμ, καθώς θεώρησε πως είχε φτιαχτεί για να λατρεύει μόνο τον δημιουργό και επειδή ο Αδάμ φτιάχτηκε από πηλό ενώ ο ίδιος από τον «φωτισμό» του ίδιου του θεού (η ταύτιση του θεού με το φως ή τη φωτιά συνδέει τον Γιαζιντισμό με το Ζωροαστρισμό). Ο μύθος αυτός του αρχαγγέλου απηχεί έναν παρόμοιο μύθο του Σουφισμού (παρακλάδι του Ισλάμ), όπου ο άγγελος Shaitan (ή αλλιώς ‘Iblis’, λέξη που ίσως προέρχεται από το ελληνικό ‘διάβολος’ – το ‘Shaitan’ από το Εβραϊκό ‘Sātān’) επίσης αρνήθηκε τη θεϊκή εντολή να λατρέψει τον Αδάμ και την Εύα. Απηχεί και το μύθο του Εωσφόρου (Σατανά) της χριστιανικής θρησκείας, ο οποίος όμως, όπως και ο Shaitan, δε μετανόησε. Ενώ οι Μουσουλμάνοι και οι Χριστιανοί θεωρούν την άρνηση του αγγέλου ως ένδειξη υπεροψίας και βλάσφημης περηφάνιας, οι Γιαζίντι τη θεωρούν ως ένδειξη ανεξαρτησίας και ελεύθερης επιλογής. Οι Γιαζίντι θεωρούν ότι η αγάπη για τον πλησίον δεν είναι εντολή, αλλά πρέπει να απορρέει από την ελεύθερη επιλογή του ατόμου. Το κακό δεν επιβάλλεται ούτε προέρχεται από κάποιον άλλο, αλλά από τον άνθρωπο.

Λόγω της συσχέτισης, όμως, του αγγέλου που λατρεύουν με τον Shaitan και τον Εωσφόρο, Μουσουλμάνοι και Χριστιανοί θεωρούν τους Γιαζίντι «Σατανιστές», ή «λάτρεις του Διαβόλου» και τους διώκουν επί αιώνες. Διώξεις εναντίον τους έκανε ο Σαντάμ Χουσεΐν στα τέλη της δεκαετίας του ’70 και τις συνεχίζουν οι τζιχαντιστές σήμερα. Οι διώξεις τούς απομόνωσαν σε ορεινές περιοχές του βορειοδυτικού Ιράκ, στη Νινευή.

Οι Γιαζίντι σέβονται τόσο το Κοράνι όσο και τη Βίβλο, αλλά έχουν τα δικά τους ιερά κείμενα που θεωρούν ανώτερα, όπως το ‘Βιβλίο της Επιφώτισης’ (ή του «φωτισμού»), ενώ έχουν και πληθώρα προφορικών παραδόσεων, οι οποίες μεταδίδονται στα Κουρδικά, όπως και στα Κουρδικά τελούνται οι θρησκευτικές τους λειτουργίες. Μερικές διαφορές τους με το Ισλάμ είναι πως δε χρησιμοποιούν ναούς (τζαμιά) και η άρνησή τους να δεχτούν τους Πέντε Στήλους της Τήρησης.

Θεωρούν ταμπού τον γάμο με άτομα άλλης θρησκείας-εθνότητας, και δεν μπορεί κάποιος να γίνει Γιαζίντι αν δεν έχει γεννηθεί στην κοινότητα (μακρόχρονη επικοινωνία με αλλόθρησκους θεωρείται μολυσματική). Παρόλα αυτά τελούν βάπτιση η οποία παίζει καθαρτικό ρόλο και δεν είναι υποχρεωτική, όπως δεν είναι και η περιτομή. Ταμπού είναι και το φτύσιμο στο έδαφος ή το χύσιμο καυτού νερού στο χώμα ή στη φωτιά, καθώς τέτοιες πράξεις μπορεί να προσβάλλουν πνεύματα ή και να τα βλάψουν.

Οι Γιαζίντι θεωρούν πως οι άνθρωποι προέρχονται από τον Αδάμ και όχι από την Εύα. Η ασυνήθιστη αυτή ιδέα προέρχεται από το μύθο τους των πρωτόπλαστων, όπου οι δυο τους διαφωνούσαν για το ποιος κατείχε το δημιουργικό στοιχείο της γέννησης. Έβαλαν ο καθένας τον σπόρο τους σε βάζο και το σφράγισαν. Όταν η Εύα άνοιξε το δικό της ήταν γεμάτο έντομα, ενώ του Αδάμ περιείχε ένα όμορφο αγόρι. Όταν το αγόρι μεγάλωσε παντρεύτηκε ένα houri, από την ένωση των οποίων προέρχονται όλοι οι άνθρωποι. «Houri», στην ισλαμική ορολογία, είναι κάποια αγνά πλάσματα που κατοικούν στον Παράδεισο (Jannah) και συντροφεύουν τους ανθρώπους που αναδημιουργούνται εκεί όταν πεθαίνουν. Οι γνωστές «72 παρθένες» του μουσουλμανικού παραδείσου είναι τέτοια «Houri».

Οι τελετές τους έχουν μυστικιστικό χαρακτήρα και η θρησκεία τους καλύπτεται από μυστικοπάθεια. Στο πανηγύρι του φθινοπώρου σφάζουν έναν ταύρο, έθιμο που παραπέμπει στον Μιθραϊσμό. Ο σταυρός αποτελεί σύμβολο του ήλιου και είναι σύνηθες τατουάζ των μελών τους, ενώ πολλοί από αυτούς πιστεύουν στη μετενσάρκωση.

Οι Γιαζίντι είχαν ανακηρυχθεί ως άπιστοι από την Αλ Κάιντα και σήμερα διώκονται από το Ισλαμικό Κράτος με χαρακτηριστική αγριότητα. Έχει αναφερθεί μανάδες Γιαζίντι να ζητάνε να δουν τους φυλακισμένους από το ISIS γιους τους, για να πληροφορηθούν πως το γεύμα που τους έχει προσφερθεί αποτελούνταν από το πτώμα τους. Το ISIS σκοτώνει τους άντρες, παίρνει τα παιδιά για να τα μεγαλώσει ως τζιχαντιστές και σκλαβώνει τις γυναίκες τις οποίες πουλάει σαν σκλάβες (ακόμα και σε απομακρυσμένες περιοχές, με ηλεκτρονικά μέσα) ή τις καίει ζωντανές, ενώ έχουν βρεθεί και ομαδικοί τάφοι στις περιοχές τους. Οι μόνοι τρόποι να γλιτώσουν τις θηριωδίες είναι να προσηλυτιστούν στο Ισλάμ, να μετεγκατασταθούν ή να πολεμήσουν.

Ιστορικά οι Γιαζίντι είναι συνηθισμένοι στις διώξεις και στην υπεράσπιση της κουλτούρας τους. Τα τελευταία χρόνια, σχηματίστηκε η Ταξιαρχία των Κοριτσιών του Ήλιου (SGB), ένα τάγμα που αποτελείται από γυναίκες Γιαζίντι. Οι τζιχαντιστές θεωρούν πως αν σκοτωθούν από γυναικείο χέρι δεν θα μπουν στον παράδεισο, και έχει παρατηρηθεί να τρέχουν μακριά από τη μάχη μόλις συνειδητοποιούν ότι στο αντίπαλο στρατόπεδο βρίσκονται μαχητές του αντίθετου φύλου. Έχουν την απόλυτη στήριξη της Κουρδικής κυβέρνησης. Πέρσι, κάποια χωριά των Γιαζίντι που ήταν εγκαταλελειμμένα ξαναζωντάνεψαν με την επιστροφή διωγμένων, αφού οι τουρκική κυβέρνηση έχει πάψει πλέον να τους διώκει. Ο κίνδυνος που διατρέχουν παραμένει υπαρξιακός, καθώς αν κυνηγηθούν εκτός του βορείου Ιράκ, ο Γιαζιντισμός ενδεχομένως να πάψει να υπάρχει.