28 Φεβρουαρίου 2017 at 14:09

Η πτώση της Βαγδάτης και το τελεσίγραφο των Μογγόλων στον Χαλίφη

Η πτώση της Βαγδάτης και το τελεσίγραφο των Μογγόλων στον Χαλίφη

Γράφει και μεταφράζει ο Κωνσταντίνος Σαπαρδάνης

*Η πολιορκία της Βαγδάτης το 1258 (πηγή)*

Το 751 μ.Χ., οι Αββασίδες ανέτρεψαν το Χαλιφάτο των Ουμαγιάδων και μετέφεραν την έδρα του Χαλίφη από τη Δαμασκό στη Βαγδάτη. Έκτοτε, η πόλη έχαιρε συγκέντρωση πλούτου και σημαντική ανάπτυξη, με τον πληθυσμό να φτάνει το ένα εκατομμύριο. Η παρακμή άρχισε στα μέσα του 13^ου αιώνα, με τους Μουσουλμάνους ήδη το 1241 να έχουν καθιερώσει να στέλνουν ετήσιο φόρο υποτέλειας στους Μογγόλους που απειλούσαν από την Ανατολή.

Ο Hulagu Khan, εγγονός του Τζένγκις Χαν, στάλθηκε από τον τέταρτο Μεγάλο Χαν (Mongke Khan) για να καταστρέψει τη Βαγδάτη μετά την άρνησή της να στείλει στρατό σε βοήθεια των Μογγόλων στις μάχες εναντίον Ιρανικών Ισμαηλίτικων κρατών. Ο στρατός που συγκεντρώθηκε έφτανε περίπου τους 150.000 (συμμετείχαν και Χριστιανοί της Αρμενίας) εναντίον περίπου 60.000 της Βαγδάτης.

Ο Hulagu έστειλε το παρακάτω τελεσίγραφο στον Χαλίφη Al-Musta’sim της Βαγδάτης. Ο Χαλίφης δεν υπάκουσε, αλλά ούτε έκανε κινήσεις για την ενίσχυση των τειχών της πόλης, ούτε ζήτησε ενισχύσεις από την υπόλοιπη επικράτειά του. Η ήττα του στρατού του ήταν γρήγορη. Στις 29 Ιανουαρίου του 1258 οι εισβολείς ξεκίνησαν την πολιορκία της Βαγδάτης, η οποία κράτησε μόλις δύο βδομάδες, μέχρι τις 13 Φεβρουαρίου (η πόλη είχε ήδη παραδοθεί από τις 10 Φεβρουαρίου). Οι σφαγές και η καταστροφή κράτησαν μία βδομάδα, και η πτώση της πόλης σημάδεψε της αρχή του τέλους της “Χρυσής Εποχής του Ισλάμ“. Το μέγεθος της καταστροφής ήταν ασύλληπτο, με την πόλη ουσιαστικά να ερημώνεται για αιώνες. Τα κανάλια νερού επιχωματώθηκαν, κάτι που είχε συνέπειες σε όλη την επικράτεια αφού επηρεάστηκε ολόκληρο το αρδευτικό σύστημα που στήριζε την αγροτική παραγωγή. Καταστράφηκε η Μεγάλη Βιβλιοθήκη της Βαγδάτης με πληθώρα βιβλίων να ρίχνονται στον ποταμό Τίγρη μαζί με φιλοσόφους και επιστήμονες, άμαχοι σφάχτηκαν καθώς προσπαθούσαν να ξεφύγουν, κτήρια που χτίστηκαν με κόπο πολλών γενεών κάηκαν. Ο Χαλίφης, αφού αναγκάστηκε από τους Μογγόλους να βλέπει την καταστροφή της πόλης του, τυλίχτηκε σε χαλί και ποδοπατήθηκε από άλογα –το χαλί χρησιμοποιήθηκε καθώς οι Μογγόλοι πίστευαν πως η γη δεν έπρεπε να ποτιστεί με βασιλικό αίμα. Ο Hulagu προχώρησε στη μετακίνηση του στρατού του για να αποφύγει τη μυρωδιά της αποσύνθεσης από την κατεστραμμένη πόλη. Το πλήγμα υπήρξε και ψυχολογικό, από το οποίο το Ισλάμ ποτέ δεν ανένηψε.

Το γράμμα του Hulagu Khan στον Χαλίφη Al–Musta’sim της Βαγδάτης

Τον καιρό των κατακτήσεων των κάστρων των Αιρετικών, στείλαμε πρόξενους σε σένα ζητώντας ενισχύσεις. Απάντησες πως ήσαστε υποτελείς μας, αλλά δεν έστειλες στρατεύματα. Ένδειξη υποτέλειας και ομόνοιας θα ήταν να στέλνεις στρατεύματα όταν εκστρατεύουμε εναντίον του εχθρού, αλλά δεν το έκανες και έστειλες μόνο δικαιολογίες. Ακόμα και που η οικογένειά σου είναι μεγαλοπρεπής και αξιοσέβαστη και ο οίκος σου έχει απολαύσει κυριαρχία και πλούτο, αλλά Θα μπορούσε το φεγγάρι να λάμψει τόσο φωτεινά Που να έκρυβε τον πύρινο ήλιο.

Σίγουρα θα έχεις ακούσει από όλα τα μέρη της γης τι συμφορά έχει βρει τον κόσμο και τους κατοίκους του από την εποχή του Τζένγκις Χαν μέχρι σήμερα, και τι ταπείνωση έχει πέσει πάνω σε σπουδαίους οίκους όπως στους Khvarazmshahs, στους Σελτζούκους, στους βασιλείς του Dayla, στους Atabaks, και σε άλλους μέσω της δύναμης του Παντοτινού Αιώνιου Θεού. Οι πύλες της Βαγδάτης δεν έμειναν κλειστές σε κανέναν από αυτούς, και όλοι απέκτησαν θέσεις εξουσίας εκεί. Με όλη τη δύναμη και ορμή μας, πώς θα μείνουν κλειστές σε μας;

Σε συμβουλέψαμε πριν, και το ξανακάνουμε τώρα: απόφυγε την κακοβουλία και το πείσμα, μην αποπειραθείς αυτό που δεν μπορείς να κάνεις ούτε να αγνοήσεις αυτό που είναι προφανές, γιατί θα το μετανιώσεις. Σε κάθε περίπτωση, περασμένα ξεχασμένα. Τώρα, κατέστρεψε τους προμαχώνες σου και σκέπασε τις περιτείχιες τάφρους σου· εμπιστεύσου την εξουσία στον γιο σου, και παρουσιάσου σε μας αυτοπροσώπως. Αν δεν επιθυμείς να έρθεις ο ίδιος, στείλε τον Υπουργό, τον Σουλεϊμάν Σαχ, και τον Στρατάρχη –και τους τρεις- ώστε να μεταφέρουν το μήνυμά μας σε σένα αυτολεξεί.

Όντως, όταν η εντολή μας υπακουστεί, δεν θα είναι αναγκαίο να επιβληθεί τιμωρία και θα μπορέσεις να κρατήσεις τη γη σου, τον στρατό σου, και τους υπηκόους σου. Αν δεν ακούσεις τις συμβουλές μας και σκοπεύσεις να μας εναντιωθείς και να προβάλεις αντίσταση, ετοίμασε τον στρατό σου και διάλεξε πεδίο μάχης, γιατί εμείς είμαστε έτοιμοι και ζωσμένοι για μάχη. Όταν οδηγήσω τον στρατό μου κατά της Βαγδάτης με μένος, είτε κρυφτείς στους ουρανούς είτε στη γη

Θα σε κατεβάσω από τις στροβιλιζόμενες σφαίρες·

Θα σε πετάξω στον αέρα σαν λιοντάρι·

Δεν θα αφήσω κανέναν ζωντανό στην επικράτειά σου·

Θα κάψω την πόλη και τα εδάφη σου.

Αν επιθυμείς να γλιτώσεις τον εαυτό σου και την αξιοσέβαστη οικογένειά σου, άκου τη συμβουλή μου με έξυπνα αυτιά. Αν δεν το κάνεις, θα δεις τι βούλεται ο Θεός.

[Το παραπάνω γράμμα δεν έχει επιζήσει στην αυθεντική του μορφή. Μας το μεταφέρει ο Rashid al-Din Fazlallah στο βιβλίο του «Η Κατάκτηση της Βαγδάτης» (1318μ.Χ.). Ο συγγραφέας ήταν ένας Εβραίος Μουσουλμάνος ο οποίος βρισκόταν στη δούλεψη των Ilkhanid (οι επιτιθέμενοι στη Βαγδάτη), οπότε δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι για την ακρίβεια του κειμένου.]