Ο βασικός ρόλος του Λογοθεραπευτή σε προβλήματα λόγου και ομιλίας
Γράφει η Δήμητρα Κουλούντζου*
Είναι γνωστό σε όλους μας πως η επικοινωνία είναι μια από τις βασικότερες ανάγκες του ανθρώπου. Είναι μία διαδικασία ανταλλαγής σκέψεων, ιδεών, συναισθημάτων και επιθυμιών η οποία έρχεται σε πέρας με τη δύναμη του λόγου. Ο λόγος είναι το πολυτιμότερο μέσο που διαθέτει ο άνθρωπος και έχει άμεση σχέση με την νοημοσύνη, τα συναισθήματα και γενικότερα την προσωπικότητα του ατόμου.
Όταν λοιπόν υπάρχει κάποια διαταραχή στο λόγο – είτε στον προφορικό είτε στον γραπτό – αμέσως αυτό οδηγεί και σε κάτι βαθύτερο, μια διαταραχή στη ψυχολογική κατάσταση του ατόμου. Έτσι, στα πλαίσια μιας κοινωνίας ομιλούντων, όπου η γλώσσα είναι το βασικό μέσο επικοινωνίας μεταξύ των μελών της, η Λογοθεραπεία είναι μια επιστήμη, της οποίας η ύπαρξη είναι επιβεβλημένη, και καλείται να πάρει θέση και να προτείνει λύσεις σε οποιαδήποτε μορφή διαταραχής του λόγου, της ομιλίας και της φωνής, προς αποφυγή όλων εκείνων των παραμέτρων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στον στιγματισμό και κατ΄ επέκταση στην κοινωνική απομόνωση του εμπλεκομένου ατόμου. O λογοθεραπευτής μπορεί να αντιμετωπίσει τέτοιου είδους προβλήματα και να δημιουργήσει κατάλληλες συνθήκες ανάπτυξης και εξέλιξης ενός κοινωνικά υγιούς ατόμου.
Παρακάτω παραθέτονται διαταραχές που μπορεί να διαγνώσει και να αντιμετωπίσει ένας λογοθεραπευτής:
- Καθυστέρηση στην εξέλιξη του λόγου (αυτό παρατηρείται όταν για το παιδί οι λέξεις ή οι προτάσεις δεν γίνονται κατανοητές ή δεν χρησιμοποιούνται ανάλογα με την αντίστοιχη ηλικία του).
- Διαταραχές άρθρωσης (δηλαδή η αδυναμία εκφοράς ενός ή περισσότερων φθόγγων, παραδείγματα διαταραχών άρθρωσης είναι οι δυσαρθρίες, οι δυσλαλίες).
- Διαταραχές ροής της ομιλίας που είναι η ταχυλαλία και ο τραυλισμός.
- Μερικές ή ολικές διαταραχές προφορικής έκφρασης (βαρηκοΐα, κοχλιακή εμφύτευση, κωφαλαλία, αλαλία, δυσλαλία).
- Αρθρωτικές διαταραχές λόγω ανατομικών δυσλειτουργιών (χειλεοσχιστίες, υπερωοσχιστίες ή άλλα σύνδρομα).
- Διαταραχές Φώνησης (είναι οι δυσκολίες στον παραγωγή της φωνής οι οποίες ποικίλλουν και μπορούν να επηρεάσουν την ποιότητα, το ύψος, την ένταση ή /και την διάρκεια της. Εμφανίζονται λόγω οργανικών βλαβών στη μάζα των φωνητικών χορδών ή λόγω νευρογενών και ψυχογενών αιτιών ή και λόγω κατάχρησης της φωνής. Παραδείγματα διαταραχών φώνησης είναι η αφωνία, η δυσφωνία, η βραχνάδα).
- Διαταραχές Σίτισης/ Κατάποσης (σοβαρές δυσκολίες κατά την κατάποση ή τη μάσηση μπορεί να αντιμετωπίζουν παιδιά με εγκεφαλική πάρεση, κάποιο σύνδρομο, μεγάλου βαθμού νοητική υστέρηση ή ύστερα από μία ασθένεια ή κρανιοεγκεφαλική κάκωση που προκάλεσε βλάβες στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Επίσης, οι δυσκολίες στην κατάποση μπορούν να εμφανιστούν από την βρεφική ηλικία, όπου το παιδί δεν μπορεί να θηλάσει ή πνίγεται κατά τη διάρκεια του θηλασμού, και μπορεί να υφίστανται για όλη τη ζωή του ατόμου εάν δεν ληφθούν κάποια μέτρα).
- Διαταραχές Κατανόησης και Έκφρασης (αφασίες, νευρολογικές διαταραχές, κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις).
- Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες (δυσλεξία, δυσορθρογραφία, δυσαριθμησία, δυσαναγνωσία, δυσγραφία, υπερκινητικότητα, σύνδρομο ελλειματικής προσοχής).
- Αυτισμός – Νοητική Υστέρηση – Σύνδρομα (όπως Down, Rett).
- Εγκεφαλική παράλυση.
Η πρόληψη και η διάγνωση γίνονται χρησιμοποιώντας διάφορες μεθόδους και δοκιμασίες αξιολόγησης που συνήθως περιλαμβάνουν ειδικές ασκήσεις με τη χρησιμοποίηση εποπτικού υλικού όπως κάρτες, παιχνίδια, βιβλία, ηλεκτρονικά προγράμματα και όργανα. Αφού αξιολογήσει το επικοινωνιακό και γλωσσικό δυναμικό του παιδιού ή του ενήλικα, μπορεί να κρίνει αν χρήζει θεραπευτικής παρέμβασης και να χαράξει ένα πρόγραμμα αποκατάστασης προσαρμοσμένο πάντα στις ανάγκες του ατόμου. Ο λογοθεραπευτής πρέπει να ενισχύει με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο την ικανότητα του ατόμου να επικοινωνεί και στόχος του είναι η γενίκευση αυτής της ικανότητας στο οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον. Επιπλέον, πέρα από την επικοινωνία, η λογοθεραπεία στοχεύει στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής του. Στη θεραπεία συμπεριλαμβάνεται και η οικογένεια, η οποία αποτελεί όχι μόνο ένα σημαντικό βοήθημα, αλλά και ένα βασικό κομμάτι της λογοθεραπευτικής παρέμβασης. Πρέπει να σημειωθεί ότι ο λογοθεραπευτής παραπέμπει σε άλλες ειδικότητες (παιδίατρους, ωτορινολαρυγγολόγους, παιδοψυχίατρους, ψυχολόγους, εργοθεραπευτές κ.α.), για αξιολόγηση ή θεραπεία, όταν χρειάζεται, αλλά και συνεργάζεται στενά με τις άλλες ειδικότητες που παρακολουθούν το περιστατικό, καθώς επίσης ενημερώνει, συμβουλεύει και υποστηρίζει τους γονείς ή τον ενήλικο για τη διαταραχή και το πρόγραμμα αποκατάστασης που σε κάθε περίπτωση πραγματοποιείται. Όλα όμως τα παραπάνω γίνονται με γνώμονα το σεβασμό στην προσωπικότητά του ατόμου που παρουσιάζει κάποιο πρόβλημα λόγου και η σχέση λογοθεραπευτή – θεραπευόμενου χαρακτηρίζεται πάντα από ζεστασιά και δημιουργικότητα η οποία υποστηρίζει τις ανάγκες του.
Μερικά εντελώς ενδεικτικά παραδείγματα περιστατικών που μπορούν να επωφεληθούν από την λογοθεραπεία είναι:
- ένα παιδί 5 ετών που ψευδίζει
- ένας ενήλικας που δεν λέει το “ρ”
- κάποιος που τραυλίζει, ο λόγος του δηλαδή χαρακτηρίζεται από την επανάληψη φθόγγων ή συλλαβών επανάληψη μονοσύλλαβων λέξεων π χ π π πού κ κ και με με
- ένα παιδάκι που στα 2,5 λέει μόνο 15-20 λέξεις
- ένα παιδί 4 χρονών που μπερδεύει γνωστές και εύκολες λέξεις
- ένα μωρό ενός έτους που δεν παράγει ήχους
- ένας ενήλικας που μόλις έπαθε εγκεφαλικό
- ένας ενήλικας με μόνιμη βραχνάδα και φωνητική κόπωση
- ένας ενήλικας ή ένα παιδί με κάλους των φωνητικών χορδών
- ένας τραγουδιστής που κουράζεται εύκολα
- ένας άνθρωπος που έχει υποστεί αφαίρεση λάρυγγα
- ένα μωράκι με βεβαρημένο ιστορικό κύησης ή με περιγεννητικές ανωμαλίες ή με κληρονομική προδιάθεση για ανωμαλίες στην επικοινωνία
- ένα παιδί με κάποιο σύνδρομο (π.χ. Down, αυτισμό) που θα χρειαστεί βοήθεια στην ανάπτυξη επικοινωνίας και λόγου. * Η Δήμητρα Κουλούντζου είναι Λογοθεραπεύτρια
