29 Αυγούστου 2022 at 11:57

«Κομίζει γλαύκα εις Αθήνας.»

Γράφει ο Δημήτρης Τζήκας

Η αρχή της παροιμιακής φράσης του τίτλου βρίσκεται σε μια κωμωδία του Αριστοφάνη: «-Χαὐτηί γε γλαῦξ. -Τί φῄς; τίς γλαῦκ᾽ Ἀθήναζ᾽ ἤγαγεν;», που σημαινει: «Τούτο, κουκουβάγια. -Γλαύκα δηλαδή· παράξενο· άκουσες ποτέ να φέρνουν γλαύκες στην Αθήνα εδώ;» Λέγεται όταν κάποιος μιλάει για κάτι πασίγνωστο και κοινό, θέλοντας να το παρουσιάσει ως νέο και αξιόλογο· η γλαύκα, δηλ. η κουκουβάγια, ήταν μάλλον συνηθισμένο πουλί στην Αττική και εικονιζόταν παντού, ως ιερό σύμβολο της θεάς Αθηνάς· θεωρείτο πένθιμο σύμβολο και άγγελος κακός οιωνών· κατά συνεκδοχή, γλαύξ ονομαζόταν «νόμισμα αττικόν, φέρον επί της μίας όψεως εικόναν γλαυκός.» Στον Αριστοφάνη πάλι, στις «Όρνιθες», βρίσκουμε και τη φράση: «Γλαύκες υμάς ούποτ’ ελλείψουσιν Λαυριωτικαί».[1] Στο «Μέγα Λεξικό όλης της Ελληνικής Γλώσσης», ο Δημητράκος, σημειώνει επίσης τις παροιμίες «Γλαύκ’ Αθήναζε» και «Γλαύκα ες Αθήνας», «Την γλαύκα τωβάζουσι», με την ίδια σημασία: επί των λεγόντων ως νέον γνωστότατον τι και κοινότατον. Ο Ησύχιος καταγράφει και την παροιμία «γλαύξ εν πόλει»· Η θαλαττία γλαύξ ήταν είδος άγνωστου πτηνού.

Στον «Κίτρινο Φάκελο» του Μιχάλη Καραγάτση, διαβάζουμε: Τα βιβλία σας αρκούνται να αποκαλύψουν στους ανθρώπους κάτι που όλοι το ξέρουν: το τι σιχαμερά ζώα είναι οι άνθρωποι. Φέρατε κι εσείς γλαύκα εις Αθήνας. . . Και θα ήσαν ουδέτερα τα βιβλία σας, αν δεν είχατε τη μεγαλοφυή πονηριά να διηγήσθε το πασίγνωστο σαν να ήταν άγνωστο.^[2]

Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης γράφει: Εἰς δύο ξενῶνας παρὰ τὴν Καπνικαρέαν ―καλουμένους ξενοδοχεῖον τῆς Πετρουπόλεως τὸ ἕν, τῆς Ἑπτανήσου τὸ ἄλλο― εἶχον καταλύσει ἓν φθινόπωρον εἷς φουστανελὰς ἐπαρχιώτης γέρων μὲ δύο ἀνεψιάς του, καὶ εἷς Τουρκομερίτης ἔμπορος μὲ δύο υἱούς του. Οἱ δύο νέοι ἐφαίνοντο κοιμισμένοι πολύ, αἱ δύο νεάνιδες ἦσαν μᾶλλον ἄσχημοι, μὲ μεγάλα γουρλωμένα ὄμματα καὶ πολὺ σιμὰς ρῖνας. Συνέβη νὰ συναντηθῶ μὲ τὸν Κυπραῖον μίαν πρωίαν, εἰς καφενεῖον τῆς γειτονιᾶς. Ἐκεῖ κατὰ σύμπτωσιν ἦλθε καὶ ὁ φουστανελὰς μὲ τὰς δύο ἀνεψιάς του. Ὁ Κυπραῖος, ἀφοῦ τὰς ἐκοίταξεν ἐπὶ πολύ, αἴφνης στρέφεται καὶ μοῦ λέγει δεικνύων διὰ νεύματος τὸν γέροντα: ― Γλαῦκας εἰς τὰς Ἀθήνας κομίζει. Ὀλίγα λεπτὰ ὕστερον, κατὰ συγκυρίαν καὶ πάλιν, εἰσέρχεται ὁ φεσοφόρος ξένος μὲ τοὺς δύο υἱούς του. Ὁ Κυπραῖος, ἀφοῦ τοὺς ἐκοίταξε καλά, γυρίζει πάλιν καὶ μοῦ λέγει: ― Βλᾶκας εἰς τὰς Ἀθήνας κομίζει.

Δὲν ἠμπόρεσα νὰ μὴ γελάσω.^[3]