Μικρά του 1821 (ΙΙ)
«Επινίκια.»
Στις 22 Μαρτίου 1821 η Καλαμάτα πολιορκήθηκε από 2.000 επαναστάτες, υπό τον Πετρόμπεη και τον Μούρτζινο· ανάμεσά τους ήταν ο Κολοκοτρώνης, ο Αναγνώστης και ο Νικηταράς. Η πόλη συνθηκολόγησε στις 23 Μαρτίου και την επόμενη μέρα οι Έλληνες έψαλλαν τα πρώτα επινίκια στο Θεό. Η δοξολογία τελέστηκε στις όχθες του χειμάρρου που περιρρέει την Καλαμάτα· χοροστατούσαν 24 ιερείς και παραβρίσκονταν 5.000 ένοπλοι άνδρες. Η σκηνή διασώζεται από τον ιστορικό Φίνλεϊ, δια χειρός Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη: «Ουδέποτε πανηγυρική ακολουθία της Ορθοδόξου Εκκλησίας ετελέσθη μετά μεγαλυτέρας ζέσεως, ουδέποτε καρδίαι επλημμύρησαν από ειλικρινεστέραν αφοσίωσιν προς το θείον, ούτε από θερμοτέραν ευγνωμοσύνη προς την εκκλησίαν των και τον Θεόν των. Πατριωτικά δάκρυα έβρεχον τα παρειάς τραχέων πολεμιστών, και ανηλεείς κλέφται έκλαιγαν μετά λυγμών ως παιδία. Όλοι οι παρεστώτες ησθάνοντο ότι ανέτελλε νέα εποχή εις την ιστορίαν του έθνους των· και όταν η νεωτέρα Ελλάς αναδείξη ιστορικούς, ποιητάς και τεχνίτας, η σκηνή αύτη θα έβρη αναμφιβόλως μίαν γωνίαν εις τον ναόν της φήμης.»
«Δούλοι δούλων.»
«Δυνατόν ίσως μεν ίσως είνε να εύρωμεν σκληροτέραν τυραννίαν από την των Τούρκων προς τους Χριστιανούς υπηκόους των, άλλα καμμίαν τόσον ικανήν ώστε να ταπεινώση το φρόνημα των ανθρώπων, ή τόσον αμιγή από τας συμπαθείας εκείνας δι’ ων εις συνήθεις περιστάσεις οι άνθρωποι συνδέονται προς τους άρχοντάς των. Δι’ αυτούς τους Μουσουλμάνους, η τυραννία του Σουλτάνου είναι κοινή μορφή ασιατικού δεσποτισμού, αλλ’ ο ζυγός της είναι πολύ πλέον αφόρητος δια τους Ραγιάδες, τους εκτεθειμένους εις τα φρενοτροπίας ουχί ενός ή ολίγων ατόμων, αλλ’ ενός όλου δεσπόζοντος έθνους, δούλους δούλων πράγματι.»
Θωμά Γόρδωνος. Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως.
«Μεσολόγγι.»
Λίγο πριν φτάσει ο Ιμπραήμ μπροστά στις ντάπιες του Μεσολογγίου (Δεκέμβριος του 1825), τα στρατεύματα του Κιουταχή βρίσκονταν σε «λίαν δυσχερή θέση» και η λύση της πολιορκίας φαινόταν πολύ πιθανή· ο Άγγλος ιστορικός και φιλέλληνας Φίνλεϋ αναφέρει σχετικά: «Αλλά, μεθ’ όλην την ρώμην και την ικανότητάν του, εάν οι Έλληνες είχον μεταχειρισθεί την υπεροχήν την οποίαν είχον κατ’ αυτόν τον χρόνον μετά δεξιότητος, γενναιότητος και συμπνοίας, η θέσις του θα γινόταν πιθανώς αστήρικτος πριν έλθει η επικουρία. Δεν είχε τανύν πλείονας των τρισχιλίων πεζών και εξακοσίων ιππέων προς μάχιμον υπηρεσίαν. Η φρουρά του Μεσολογγίου ήτο πολυαριθμοτέρα και μέγα ελληνικό στράτευμα υπό τον Καραϊσκάκην και άλλους αρχηγούς κατείχαν ισχυράς θέσεις εις τα νώτα του. Μόνο η αδιάλλακτη αντιζηλία των Ελλήνων καπεταναίων και η στρατιωτική των αμάθεια, η κωλύουσα αυτούς να εκτελέσωσι συνδυασμένην τινά επιχείρησιν, έσωσεν τον στρατόν του Ρεσίτ από του ολέθρου.»
«Το σπαθί και το ντουφέκι.»
Την 1η Ιανουαρίου 1826, ο πασάς της Αιγύπτου έστειλε ξανά μήνυμα για διαπραγματεύσεις στους πολιορκημένους του Μεσολογγίου, ζητώντας ν’ αποσταλούν «άτομα δυνάμενα να ομιλώσιν Αλβανιστί, Τουρκιστί και Γαλλιστί», ενώ πρόσφερε ως εγγύηση όσους ομήρους («ρεχέμια») ήθελαν. Οι Έλληνες απάντησαν λακωνικώς: «Είμεθα αγράμματοι και δεν ειξεύρομεν τόσας γλώσσας· πασάδες ημείς δεν αναγνωρίζωμεν· αλλά ειξεύρομεν πώς να μεταχειριζόμεθα το σπαθί και το ντουφέκι.»
Θωμά Γόρδωνος. Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως. Μετάφραση: Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης. Εκδ. ΜΙΕΤ. Αθήνα, 2015.
