Η Γαλλική Επανάστασις
Κείμενο: Παύλος Καρολίδης
Το δεύτερον μέγα γεγονός είναι η Γαλλική Επανάστασις. Η επανάστασις αύτη επέφερε ριζικάς μεταβολάς εις την κατάστασιν όχι μόνον της Γαλλίας, άλλα και της Ευρώπης όλης. Το κίνημα ήρχισε κατά το 1789 και διήρκεσε μέχρι του 1815· διά τούτο ανήκει εις την ιστορίαν και των δύο αιώνων και είναι τρόπον τινά σύνδεσμος μεταξύ αυτών.
Η αθλία κατάστασις των οικονομικών της Γαλλίας έπεισε τον βασιλέα Λουδοβίκον ΙΣΤ’ να συγκαλέση συνέλευσιν των ευγενών και τινων αντιπροσώπων του λαού, διά να σκεφθούν περί των μέσων της διορθώσεως. Αλλ’ η μεγάλη πρόοδος των γραμμάτων, και ιδίως των φιλοσοφικών θεωριών περί πολιτείας και κοινωνίας, έκαμαν ώστε οι εκλεγέντες αντιπρόσωποι να έχουν γενικωτέρας και βαθυτέρας ιδέας περί της όλης πολιτικής καταστάσεως της πατρίδος των. Διά τούτο η Συνέλευσις, ενώ είχε συγκληθή διά να σκεφθή και προτείνη εις τον βασιλέα τα κατάλληλα μέτρα της οικονομικής ανορθώσεως του Κράτους, εκήρυξεν εαυτήν, επαναστατικώ τω τρόπω και δικαιώματι, «Συνέλευσιν Συντακτικήν», δηλαδή συνέλευσιν έχουσαν δικαίωμα να συντάξη και να διοργανώση το πολίτευμα του Γαλλικού κράτους. Ούτως η Συνέλευσις καθίστατο ανωτέρα του βασιλέως, ο οποίος έως τότε εθεωρείτο απόλυτος δεσπότης και κύριος πάντων των Γάλλων. Αλλ’ η φορά των πραγμάτων ήτο υπέρ της Συνελεύσεως και η δημοσία γνώμη την υπεστήριζεν ισχυρώς.
Διά τούτο η βασιλεία μετά ασθενή αντίστασιν υπετάχθη εις την Συνέλευσιν, η οποία ήρχισε το μεταρρυθμιστικόν της έργον. Δύο μεγάλας αρχάς εκήρυξεν η Συνέλευσις, επί τη βάσει των οποίων συνέταξε το νέον πολίτευμα της Γαλλίας. Αι αρχαί αύται αποτελούν σήμερον την βάσιν των φιλελευθέρων συνταγματικών πολιτειών, είναι δε: 1ον) Η αναγνώρισις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η απονομή ίσων δικαιωμάτων εις όλους τους υπηκόους μιας πολιτείας, ανεξαρτήτως του θρησκεύματος της καταγωγής και της φυλής.
Είπομεν δε ότι την αρχήν ταύτην είχε κηρύξει ως βάσιν της πολιτείας και η Συνέλευσις η συντάξασα το πολίτευμα της βορείου Αμερικανικής δημοκρατίας. 2ον) Η αναγνώρισις της κυριαρχίας του λαού. Κατά την αρχήν ταύτην, η υπερτάτη εξουσία ανήκει εις τον λαόν, ο οποίος διά των αντιπροσώπων του εις Συντακτικήν Συνέλευσιν συντάσσει το πολίτευμα, όλοι δε οι του κράτους άρχοντες, και αυτός ο βασιλεύς, είναι κατ’ ουσίαν εντολοδόχοι του λαού. Η αρχή αυτή, η οποία αποτελεί σήμερον την βάσιν και του Ελληνικού συντάγματος, ήτο άγνωστος εις την Ευρώπην προ της Γαλλικής επαναστάσεως. Η εξουσία του βασιλέως έως τότε εθεωρείτο (ως και τώρα ακόμη θεωρείται είς τινα μοναρχικά κράτη) ως θεία, ως από του Θεού προερχομένη, και εις ουδένα υποκειμένη περιορισμόν ή έλεγχον εκ μέρους άλλης δυνάμεως και εξουσίας λαϊκής· και διά τούτο οι βασιλείς εκαλούντο, και καλούνται ακόμη είς τινα κράτη, «ελέω Θεού βασιλείς.»
Επί τη βάσει των δύο τούτων μεγάλων αρχών η Συντακτική Συνέλευσις διωργάνωσε το πολίτευμα της Γαλλίας και όλους τους κλάδους της διοικήσεως, πολιτικής και δικαστικής, και αυτής ακόμη της εκκλησιαστικής. Το ούτω συνταχθέν πολιτικόν και διοικητικόν σύστημα εχρησίμευσεν ύστερον ως τύπος εις τα φιλελεύθερα κράτη· και το ιδικόν μας πολιτικόν και διοικητικόν σύστημα, ιδίως από του 1864, είναι σχεδόν αυτό το σύνταγμα της Γαλλίας, το ψηφισθέν το 1791 μ. Χ.
Αλλ’ εις την Γαλλίαν το έργον της μεγάλης πολιτικής αναμορφώσεως προεκάλεσε και μεγάλην αντίδρασιν, ιδίως εκ μέρους της τάξεως των ευγενών και του κλήρου. Και αυτός δε ο βασιλεύς, καίτοι ανεγνώρισεν όλα τα υπό της Συνελεύσεως γενόμενα, ουχ ήττον αντενήργει κατά βάθος κατ’ αυτών. Και ενόσω μεν ειργάζετο η Συντακτική Συνέλευσις (1789 — 1791), δεν επήλθε πολύ σοβαρά σύγκρουσις μεταξύ αυτής και της βασιλείας. Αλλά κατόπιν άλλαι Συνελεύσεις, η λεγομένη «Νομοθετική» (1791 — 1792) και η Συμβατική (1792 — 1795), ήλθαν εις μεγάλας συγκρούσεις προς την βασιλείαν. Και η μεν πρώτη των Συνελεύσεων τούτων καθήρεσε τον βασιλέα, η δε δευτέρα εκήρυξε την δημοκρατίαν και κατεδίκασεν εις θάνατον του βασιλέα.
Την καρατόμησιν του βασιλέως συνώδευσαν πολλαί άλλαι θανατικαί εκτελέσεις και άγριαι σφαγαί των οπαδών του παλαιού συστήματος. Ταύτα προεκάλεσαν αντίδρασιν εις την Γαλλίαν, εξήγειραν δε και την άλλην Ευρώπην εναντίον της Γαλλίας. Διότι οι βασιλείς της Ευρώπης δεν ηδύναντο να βλέπουν μετ’ αδιαφορίας τον λαόν μιας οιασδήποτε Ευρωπαϊκής χώρας να κηρύττη νέας αρχάς πολιτικάς, να εκθρονίζη, καταδικάζη και θανατώνη βασιλείς. Αι δυνάμεις εφοβούντο ευλόγως ότι αι νέαι επαναστατικαί πολιτικαί αρχαί, αι κηρυχθείσαι υπό της Γαλλίας, ηδύναντο να μεταδοθούν και εις άλλους λαούς. Διά τούτο αι Κυβερνήσεις της Ευρώπης, προ πάντων αι της Αυστρίας και της Πρωσσίας, εκίνησαν πόλεμον κατά της Γαλλίας, επανειλημμένως δε εσχηματίσθησαν μεγάλαι «συμμαχίαι» αι λεγόμεναι «συστάσεις ή συνασπισμοί» των δυνάμεων, κατά της Γαλλίας. Συγχρόνως πολλαχού της Γαλλίας έγειναν επαναστάσεις κατά της εν Παρισίοις αιματηράς κυβερνήσεως της δημοκρατίας.
Αλλ’ αύτη ενίκησε και τους εσωτερικούς και τους εξωτερικούς εχθρούς. Αι εσωτερικαί στάσεις κατεστάλησαν με φοβεράν αυστηρότητα και εκατοντάδες χιλιάδες Γάλλων εφονεύθησαν υπ’ αλλήλων εις τους εμφυλίους τούτους πολέμους. Οι δε εξωτερικοί εχθροί, αφού εισέβαλαν εις την Γαλλίαν, εξεδιώχθησαν πέραν των συνόρων αυτής διά των στρατευμάτων της δημοκρατίας, τα οποία μετ’ ενθουσιασμού και φανατισμού επολέμουν εναντίον των εισβαλλόντων εις το Γαλλικόν έδαφος στρατευμάτων των ξένων ηγεμόνων. Διότι τους ξένους τούτους δεν εθεώρουν απλώς εχθρούς της πατρίδος, αλλά και εχθρούς της ελευθερίας και όλων των μεγάλων πολιτικών ιδεών, τας οποίας ως δόγματα πίστεως εκήρυξεν η Γαλλική επανάστασις.
Εις τους χρόνους τούτους ανήκει το περίφημον υπέρ ελευθερίας και κατά της τυραννίας Γαλλικόν άσμα, το λεγόμενον «Μασσαλιώτις», το οποίον είναι σήμερον ο εθνικός ύμνος των Γάλλων.
Αλλά τα ενθουσιώδη και φανατικά στρατεύματα της Γαλλικής δημοκρατίας δεν ηρκέσθησαν απλώς να εκδιώξουν τους πολεμίους πέραν των ορίων της Γαλλίας, αλλ’ έλαβαν και επιθετικήν κατ’ αυτών θέσιν, διέβησαν τα σύνορα και εισέβαλαν εις τας εχθρικάς χώρας.
Το 1795 έπαυσαν όλαι αι εσωτερικαί εις την Γαλλίαν ταραχαί και ιδρύθη τακτική δημοκρατική Κυβέρνησις, η λεγομένη το «Διευθυντήριον»· αυτή διωργάνωσε μεγάλους στρατούς και επεχείρησε μεγάλας εκστρατείας εις τας χώρας της Γερμανίας και της Ιταλίας. Αι εκστρατείαι εκείναι απέβησαν νικηφόροι. Κατά τα επόμενα έτη οι Γάλλοι εκυρίευσαν μεγάλας χώρας εις Γερμανίαν, κατέλαβαν το Βέλγιον και την Ολλανδίαν και όλην σχεδόν την Ιταλίαν. Εις τας εκστρατείας ταύτας ανεδείχθησαν πολλοί μεγάλοι στρατηγοί, μέγιστος και επιφανέστατος των οποίων ήτο ο από της νήσου Κορσικής καταγόμενος Ναπολέων Βοναπάρτης. Ο Ναπολέων τόσον διέπρεψε, καίτοι νεώτατος έτι, εις τους πρώτους πολέμους της δημοκρατίας, μετέπειτα δε και εις την καταστολήν των εσωτερικών ταραχών, ώστε το 1795, ότε ήτο μόλις 28 ετών, διωρίσθη αρχιστράτηγος του εν Ιταλία στρατού· εκεί έμελλε να πολεμήση κατά των διαφόρων μικρών κρατών, εις τα οποία ήτο διηρημένη τότε η Ιταλία, και κατά της Αυστρίας, η οποία εξουσίαζε μέρος της άνω Ιταλίας και επροστάτευε τα λοιπά Ιταλικά κράτη.
Αλλ’ ο Ναπολέων εντός ολίγου χρόνου ενίκησε και τα Αυστριακά και τα Ιταλικά στρατεύματα, κατέλυσε τα μοναρχικά Ιταλικά κράτη και ίδρυσεν αντί αυτών Ιταλικάς δημοκρατίας. Έπειτα δε εισβαλών από την Ιταλίαν εις τας κυρίως Αυστριακάς χώρας και προχωρήσας από νότου προς την διεύθυνσιν της πρωτευούσης της Αυστρίας, ηνάγκασε την Αυστρίαν, η οποία από του 1792 ευρίσκετο εις πόλεμον προς την επαναστατικήν Γαλλίαν, να συνομολογήση το 1797 ειρήνην και να αναγνωρίση την Γαλλικήν δημοκρατίαν, κατά της οποίας τοσαύτα έτη επολέμει. Κατά τον χρόνον τούτον ο Ναπολέων κατέλυσε και την περίφημον εις την ιστορίαν της Ευρώπης και της Ελλάδος Βενετικήν δημοκρατίαν και παρέδωκε την Βενετίαν εις την Αυστρίαν, αντί των άλλων Ιταλικών χωρών, τας οποίας αφήρεσε παρ’ αυτής.
Είναι γνωστόν ότι η Βενετία κατά τους χρόνους της Τουρκοκρατίας είχεν υπό την εξουσίαν της πολλάς Ελληνικάς χώρας, ιδίως νήσους, τας οποίας μικρόν κατά μικρόν εκυρίευσαν οι Τούρκοι.
Αλλ’ η Επτάνησος κατείχετο ακόμη κατά τους χρόνους τούτους υπό της Βενετίας. Ο Ναπολέων λοιπόν καταλύσας το κράτος τηςΒενετίας εθεώρει ότι και αι Ελληνικαί νήσοι, αι υπαγόμεναι έως τότε εις το κράτος τούτο, έπρεπε να καταληφθούν υπό των Γάλλων.
Προς τούτο έστειλε μικρόν στρατόν εις την Κέρκυραν. Οι Γάλλοι ούτοι δεν ήλθαν εις την Κέρκυραν ως νέοι κατακτηταί, αλλ’ ως ελευθερωταί, και εξέδωκαν προκηρύξεις υπό τοιαύτην έννοιαν. Η εμφάνισις αύτη των Γάλλων εις τας Ελληνικάς χώρας ενεψύχωσε τους Έλληνας και εξήγειρεν ενθουσιασμόν εις όλας τας Ελληνικάς χώρας, διότι παντού εφρόνουν ότι οι Γάλλοι, οι αγωνιζόμενοι εις την Ευρώπην υπέρ της ελευθερίας των λαών, έμελλαν να πράξουν το αυτό και διά την Ανατολήν.
Δύο ένδοξοι Έλληνες έζων τότε: ο μέγας εθνικός ποιητής Ρήγας ο Φεραίος και ο σοφός εις Παρισίους εργαζόμενος Κοραής. Ο Ρήγας ο Φεραίος, ο ενθουσιώδης υμνητής της ελευθερίας και θερμότατος πατριώτης, επεχείρησε να μεταβή τότε εις Βενετίαν, διά να συνεννοηθή προφορικώς μετά του Ναπολέοντος περί εξεγέρσεως όλων των Ελλήνων. Αλλά συλληφθείς εις Τεργέστην υπό της Αυστριακής αστυνομίας, παρεδόθη εις τους Τούρκους και εφονεύθη. Ο δε Κοραής από των Παρισίων προέτρεπε τους ομοεθνείς αυτού να εξεγερθούν εις τον υπέρ ελευθερίας αγώνα. Αι ελπίδες του Κοραή και ο πολεμικός αυτού ενθουσιασμός έτι μάλλον εδυναμώθησαν, ότε ο Ναπολέων μετά το τέλος του Ιταλικού και του Αυστριακού πολέμου επεχείρησε κατά τα έτη 1798 — 1799 την εις Αίγυπτον εκστρατείαν.
Η εις Αίγυπτον εκστρατεία απεφασίσθη υπό της Γαλλικής Κυβερνήσεως, και υπό του Ναπολέοντος προ πάντων, διά να εκφοβηθή η Αγγλία, ότι από της χώρας ταύτης ηδύναντο οι Γάλλοι να προσβάλουν τας εις τας Ινδίας Αγγλικάς κτήσεις. Μετά το τέλος του κατά της Αυστρίας πολέμου όλη σχεδόν η Ευρώπη ευρίσκετο εις ειρήνην προς την Γαλλίαν, μόνη δε η Αγγλία εξηκολούθει ακόμη τον πόλεμον· διότι ούσα ισχυροτέρα κατά θάλασσαν της Γαλλίας, και κατά θάλασσαν πολεμούσα, δεν ηδύνατο εντελώς να νικηθή υπό των Γάλλων, ως τα άλλα Ευρωπαϊκά κράτη.
Μετά μεγάλης τόλμης και αποφασιστικότητος ο Ναπολέων ανέλαβε την αρχηγίαν της εκστρατείας εκείνης και νικήσας τους Μαμελούκους, τους πραγματικούς κυρίους της Αιγύπτου, και τους Τούρκους, οι οποίοι ως επικυρίαρχοι έπεμψαν στρατεύματα, έγεινε κύριος όλης της Αιγύπτου, κατέλαβε δε και μέρος της Συρίας.
Αλλ’ ο Γαλλικός στόλος υπέστη μεγάλας καταστροφάς εκ μέρους του Αγγλικού. Η Αιγυπτιακή αύτη εκστρατεία, η οποία και υπό επιστημονικήν έποψιν υπήρξε σπουδαία, ηύξησε πολύ την δόξαν του Ναπολέοντος. Διά τούτο ούτος, μετά την επάνοδόν του, ενθουσιωδώς γενόμενος δεκτός υπό των Γάλλων, εσκέφθη να γείνη όχι πλέον απλούς αρχιστράτηγος, αλλά και αρχηγός της πολιτείας. Επειδή δε κατά το τότε πολίτευμα της Γαλλίας δεν υπήρχεν υπέρτατον αξίωμα πολιτείας δι’ ένα και μόνον άνδρα, όπως υπάρχει τούτο εις την σημερινήν Γαλλικήν Δημοκρατίαν, αλλ’ υπήρχεν απλή Κυβέρνησις δημοκρατική (το «Διευθυντήριον»), συγκειμένη εκ πολλών μελών, ο Ναπολέων υποστηριζόμενος από τον στρατόν μετερρύθμισε βιαίως την πολιτείαν επί το μοναρχικώτερον και εδημιούργησεν ανώτατον αξίωμα Αρχηγού της Δημοκρατίας, το αξίωμα του υπάτου. Τούτο κατ’ αρχάς εψηφίσθη διά δέκα έτη, μετ’ ολίγον έγεινεν ισόβιον, έπειτα δε μετεβλήθη εις αυτοκρατορικόν αξίωμα. Το αξίωμα του υπάτου ιδρύθη εις Γαλλίαν το 1800, ήτοι κατά το τελευταίον έτος του 18ου αιώνος.
Πηγή: Π. ΚΑΡΟΛΙΔΟΥ. Η ΕΥΡΩΠΗ. ΚΑΤΑ ΤΟΝ 19ον ΑΙΩΝΑ. ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΡΟΣ ΔΙΑΔΟΣΙΝ ΩΦΕΛΙΜΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ. ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ. 1900. ΕΚΔΟΣΕΙΣ TOΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΠΡΟΣ ΔΙΑΔΟΣΙΝ ΩΦΕΛΙΜΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ. ΑΡΙΘ. 10. — ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1900. ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑ ΡΑΦΤΑΝΗ — ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ.
