«Θα φάει η μύγα σίδερο και το κουνούπι ατσάλι!»
Γράφει ο Δημήτρης Τζήκας
Η κοινή φράση του τίτλου, σύμφωνα με το περιοδικό ΡΟΜΑΝΤΣΟ[1], έχει την αρχή της σε πραγματικά περιστατικά: «Μια από τις πηγές της εκφράσεως αυτής, είναι και η εξής: Ο πολυθρύλητος Αντρέας ο Καθ… κάθε μέρα ήταν έτοιμος «να κάνη 100 φόνους».
«Σίδερο» έλεγε την πιστόλα του κι «ατσάλι» την κάμα του, που πάντα έφερνε μαζί του και η Χωροφυλακή δεν του τα έπαιρνε επειδή ήξερε πως αυτά ήταν τα μόνα όπλα που δεν θα εχρησιμοποιούντο ποτέ.
Touς (φανταστικούς) αντιπάλους του ο Αντρέας έλεγε «μύγες» και «κουνούπια», επειδή — όπως διέδιδε — μόλις σήκωνε το χέρι του, όλοι έφευγαν καθώς «εντόματα» (έντομα).
Μια λοιπόν, πηγή της παραπάνω εκφράσεως είναι και ο δυσώνυμος Αντρέας, που όμως την έλεγε έτσι:
«Μύγες θα φάει το σίδερο και «κούνουπους» τ’ ατσάλι!…».
Οι κατοπινοί δε μη ξέροντας τι εννοούσε ο καρπαζοεισπράχτορος «ήρωας» λέγοντας «μύγες» και «κουνούπια» αντίστρεψαν την — παροιμία πια — φράσι του στη διατύπωσή της και έτσι έφτασε ως τις μέρες μας για να σημαίνει ότι κάποια φασαρία — μεγάλη — πρόκειται να συμβεί.»
Οι μεταφορικές φράσεις «σκοτώνει μύγες» ή «στραβώνει μύγες.», λέγονται για όσους κάθονται άπραγοι, σε αργία, χωρίς δουλειά. Ο Μακρυγιάννης γράφει «Ὁ Ὑψηλάντης μὲ δεκατέσσερες χιλιάδες περίτου κάθεταν εἰς τὰ Μέγαρα. Οἱ Τοῦρκοι καταπλάκωσαν τὴν Ρούμελη – καὶ τ᾿ ἀσκέρια αὐτά, τὸ ἄνθος τῶν Ἑλλήνων (κι ἄλλα τόσα ἔβγαζε ἀπὸ τὴν Δυτικὴ Ἑλλάδα) ὅλοι στράβωναν μυῖγες. Τὰ παιδιά μας καὶ πολλοὶ ὁποῦ ζοῦνε ἀπὸ αὐτοὺς στραβώνουν μυῖγες μέσα εἰς τοὺς δρόμους τῆς ματοκυλισμένης πατρίδας τους.» Η λέξη «άνθος» σημαίνει εδώ το πιο εκλεκτό τμήμα, «τον αφρό», τους άριστους μαχητές.
Γνωστές είναι και οι παροιμίες «Βγάζει από τη μύγα ξύγκι.», «Όποιος έχει τη μύγα μυγιάζεται.», «Έκανε κι η μύγα κώλο κι έχεσε τον κόσμο όλο.» και «Ποιος έφαγε το μέλι; Όποιος έχει τη μύγα στο σκιάδι [= στο καπέλο].»
Παραπομπές
[1] Περιοδικό ΡΟΜΑΝΤΣΟ, τεύχος 1052, 30 Απριλίου 1963.
Περισσότερες παροιμίες και παροιμιώδεις φράσεις μπορείτε να βρείτε στο αρχείο μας ΕΔΩ.
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ομάδα του facebook Παροιμίες & γνωμικά.
Αν θέλετε να γίνετε μέλη της ομάδας, επισκεφτείτε τη διεύθυνση: https://www.facebook.com/groups/2285257741730850/
