«Ο αμπασαδόρος ξυλιές δεν τρώει.»

Γράφει ο Δημήτρης Τζήκας

«Αμπασαδόρος» λέγεται ο μαντατοφόρος, ο κήρυκας, ο αποκρισάρης, ο πρέσβης, ο πρόξενος, ο απεσταλμένος· θεωρείται ότι δεν έχει προσωπική ευθύνη για όσα μεταβιβάζει, αφού «υπεύθυνος είναι ο εντολεύς.» Η λέξη προέρχεται από το βενετικό ambassada, που σημαίνει πρεσβεία·

Η ασυλία των κηρύκων και των πρέσβεων ήταν καθιερωμένη και στους αρχαίους Έλληνες «ως νόμιμον θρησκευτικόν», ενώ στους Ρωμαίους αργότερα οι πρεσβευτές αναγνωρίζονταν ως «πάντων τιμιώτατον και ιερώτατον.» Στα έπη του Ομήρου οι κήρυκες συγκαλούν τη λαϊκή συνέλευση και είναι υπεύθυνοι για τη διατήρηση της τάξης και της ησυχίας. Ενεχείριζαν στον αγορεύοντα το σκήπτρο και αυτό σήμαινε ότι «είχε το λόγο», το δικαίωμα του «λέγειν»· το ίδιο συνέβαινε και στα δικαστήρια της εποχής. Μετά τον Όμηρο,  ως αγγελιαφόρος των θεών παρουσιάζεται ο θεός Ερμής.

Οι «κράχτες», ως «διπλωματικοί» αντιπρόσωποι, ασχολούνται ακόμη με τις διαπραγματεύσεις και τις συννενοήσεις ανάμεσα στους εμπόλεμους, ενώ άλλες φορές παρεμβαίνουν για να χωρίσουν τους αντιμαχόμενους· αλλού παρουσιάζονται ως «θεράποντες», υπηρέτες των βασιλιάδων στην ιδιωτική και δημόσια ζωή· είναι υπεύθυνοι για τις θυσίες και τις ιεροτελεστίες, και τα πρόσωπά τους θεωρούνται «θεία», ιερά.: «Είπε, και τον Ταλθύβιο πρόσταξε, το σεβαστό διαλάλη.» [Ἦ καὶ Ταλθύβιον θεῖον κήρυκα προσηύδα·] (Δ193).

 Στην Ιλιάδα πάλι διαβάζουμε: (Ι178-170)

«Ο αρχοντογέννητος ο Φοίνικας να σύρει πρώτος πρώτος, / κι ο μέγας Αίας κι ο αρχοντοθώρητός μαζί Οδυσσέας να πάνε, / και πίσω να ‘ρχουνται οι διαλάληδες, ο ίδιος κι ο Ευρυβάτης.» [κηρύκων δ᾽ Ὀδίος τε καὶ Εὐρυβάτης ἅμ᾽ ἑπέσθων.]

Και λίγο παρακάτω (Ι173-176)

«Έτσι είπε αυτός, και σ᾿ όλους άρεσαν τα λόγια του που άκουσαν / κι οι κράχτες [κήρυκες] πήραν και τους έχυναν νερό στα χέρια πάνω᾿ / και τα κροντήρια τα παιδόπουλα κρασί τα ξεχείλισαν, / και σε όλους τα ποτήρια γιόμωσαν, απ᾿ τις σπονδές ν᾿ αρχίσουν.»

Αλλού ο Διας προστάζει την Ίριδα να παρουσιαστεί ως ικέτης στον Αχιλλέα και να ζητήσει το σώμα του Έκτορα, παίρνοντας μαζί της μόνο έναν γέρο κήρυκα: «…έναν διαλάλη ας πάρει γέροντα, να κυβερνάει τις μούλες [κῆρύξ τίς οἱ ἕποιτο γεραίτερος] / και το καρότσι το καλότροχο, και το νεκρό να φέρει / που σκότωσε ο Αχιλλέας ο αντρόψυχος στο κάστρο πίσω πάλε.» (Ω146-151)

Όταν ο Αίας μάχεται με τον Έκτορα, παρεμβαίνει ένας κήρυκας των Αχαιών, ο Ταλθύβιος, και από τους Τρώες ο  Ιδαίος: «Και τότε τα σπαθιά τους θα ‘βγαζαν να χτυπηθούν οι δυο τους, / αν ο Ταλθύβιος, των χαλκάρματων των Αχαιών ο κράχτης, / κι ο Ιδαίος, των Τρωών, σιμά δεν έτρεχαν, κι οι δυο τους μυαλωμένοι, / αποκρισάροι πολυσέβαστοι του Δία [κήρυκες Διὸς ἄγγελοι] και των ανθρώπων / και στους αντίμαχους ανάμεσα σήκωναν τα ραβδιά τους…» (Η274,275)

Από τον ίδιο ή άλλους ανάλογους παλαιούς θεσμούς και συνήθειες φαίνεται να προέρχονται και οι παροιμίες άλλων λαών, όπως η ιταλική «Ο αποκρισιάρης δεν τιμωρείται.», η σερβική «Του αποκρισάρη δεν κόβουν το κεφάλι.», η τουρκική «Στον αποκρισιάρη κανένα κακό.» και η γαλλική «Τον αποκρισιάρη δεν μπορεί να πειράξει κανείς.»]^[1]

Παραπομπές

[1] Βλ. Ν.Γ. Πολίτου. Μελέται επί του βίου και της γλώσσης του ελληνικού λαού. Εν Αθήναις. Τύποις Π.Δ. Σακελλαρίου. 1900. Σελ. 164. Η μετάφραση των ομηρικών στίχων είναι των Καζαντζάκη – Κακριδή.

Τα γραμματόσημα είναι από εδώ: https://stamps-gr.blogspot.com/2013/11/1935.html

Ο Δημήτρης Τζήκας είναι ιστορικός.

Περισσότερες παροιμίες και παροιμιώδεις φράσεις μπορείτε να βρείτε στο αρχείο μας ΕΔΩ.

Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ομάδα του facebook Παροιμίες & γνωμικά.

Αν θέλετε να γίνετε μέλη της ομάδας, επισκεφτείτε τη διεύθυνση: https://www.facebook.com/groups/2285257741730850/