Η φράση του Μαρξ «Αυτό που είναι σίγουρο, είναι ότι εγώ δεν είμαι μαρξιστής»
Του Κωνσταντίνου Σαπαρδάνη
Η λέξη μαρξιστής δεν ήταν σε ευρεία χρήση κατά τη διάρκεια της ζωής του Μαρξ, τη χρησιμοποιούσαν όμως κάποιοι κομμουνιστές, όπως ο ηγέτης του Γαλλικού Εργατικού Κόμματος, Ζιλ Γκεσντ, και ο Πωλ Λαφάργκ, ηγετική φιγούρα του γαλλικού σοσιαλισμού, συγγραφέας του Δικαιώματος στην Τεμπελιά και μετέπειτα γαμπρός του Μαρξ.
Σε αυτούς οφείλεται η περίφημη φράση του Μαρξ, όταν το 1880 υποστήριζαν στο πρόγραμμα του Κόμματος πως πρέπει να εγκαταλειφθούν οι στόχοι βελτίωσης των συνθηκών εργασίας του προλεταριάτου, όχι επειδή είναι ακατόρθωτοι, αλλά επειδή η βελτίωση αυτή της κατάστασής τους θα τους απέτρεπε από την επανάσταση, καθώς θα λειτουργούσαν σαν «δόλωμα» της μπουρζουαζίας για την απομάκρυνσή τους από τη ριζοσπαστικοποίηση.
Ο Μαρξ θεώρησε αυτή τη στάση ως άρνηση της αξίας των μεταρρυθμιστικών αγώνων. Σε αυτό το πλαίσιο, αναφέρει ο Ένγκελς σε γράμμα του στον Μπέρνσταϊν (εδώ στα γαλλικά) της 2ης Νοέμβρη 1882:
«Αυτό που είναι γνωστό ως ‘Μαρξισμός’ στη Γαλλία είναι, στ’ αλήθεια, ένα ολοκληρωτικά αξιοπερίεργο πράγμα –τόσο πολύ που ο Μαρξ είπε μια φορά στον Λαφάργκ: ‘Αυτό που είναι σίγουρο, είναι ότι εγώ δεν είμαι μαρξιστής’».
Σε άλλο γράμμα του Ένγκελς της 11ης Μαΐου 1889 (εδώ στα αγγλικά), προς τον Λαφάργκ τον ίδιο αυτή τη φορά, του λέει:
«Δεν σας έχουμε αποκαλέσει τίποτα άλλο από ‘δήθεν μαρξιστές’ και δεν θα ήξερα πώς αλλιώς να σας περιγράψω. Αν έχετε κάποιο άλλο, εξίσου περιεκτικό χαρακτηρισμό, ενημερώστε μας και θα σας το αποδώσουμε δεόντως και με χαρά.»
Ο Μαρξ μάλιστα, πίστευε ότι η επανάσταση θα ξεκινούσε σε βιομηχανικές χώρες, όπως η Αγγλία ή η Γερμανία. Ο Λένιν της αγροτικής Ρωσίας είχε άλλη γνώμη.
Περισσότερα εδώ:
On the context of Marx’s ‘I am not a Marxist’ quote
The Programme of the Parti Ouvrier
