Ο Όργουελ εξηγεί γιατί έγραψε το 1984 σε γράμμα του

Ο Όργουελ εξηγεί γιατί έγραψε το 1984 σε γράμμα του

Μεταφράζει ο Κωνσταντίνος Σαπαρδάνης

Τρία χρόνια πριν γράψει, και πέντε πριν δημοσιεύσει, το 1984, ο Όργουελ έγραψε ένα γράμμα που αφορά το θέμα του βιβλίου. Εδώ βλέπουμε αναφορές στο περίφημο «δύο συν δύο ίσον πέντε», στη μυστική αστυνομία και στην παραχάραξη της ιστορίας, καθώς και στην ελπίδα πως ο «κοινός άνθρωπος» θα αποτελέσει την ελπίδα για την αποφυγή του ολοκληρωτισμού – στο 1984 υπάρχει η φράση «Αν υπάρχει ελπίδα, έγραψε ο Γουίνστον, βρίσκεται στους προλετάριους». Το γράμμα αποτελεί απάντηση σε κάποιον Noel Willmett, ο οποίος τον είχε ρωτήσει αν πιστεύει πως υφίσταται άνοδος του ολοκληρωτισμού.

Προς Noel Willmett

18 Μαΐου 1944

10a Mortimer Crescent ΝW6

Αγαπητέ κύριε Willmett,

Πολλά ευχαριστώ για το γράμμα σας. Ρωτάτε αν ο ολοκληρωτισμός, η λατρεία του ηγέτη κτλ, είναι πραγματικά σε άνοδο και παρατηρείτε το γεγονός, πως δε φαίνεται να ανεβαίνουν σε αυτή τη χώρα και στις ΗΠΑ.

Πρέπει να πω πως πιστεύω, ή φοβάμαι, ότι λαμβάνοντας υπόψη τον κόσμο στην ολότητά του, τέτοια φαινόμενα είναι σε άνοδο. Ο Χίτλερ, αναμφίβολα, σε λίγο θα εξαφανιστεί αλλά μόνο εις βάρος της ενδυνάμωσης των (α) Στάλιν, (β) των Αγγλο-Αμερικανών εκατομμυριούχων και (γ) των διαφόρων ειδών μικρο-Φύρερ του τύπου ντε Γκωλ. Όλα τα εθνικά κινήματα παντού, ακόμη κι αυτά που γεννήθηκαν προς αντίσταση της γερμανικής κυριαρχίας, φαίνεται να λαμβάνουν μη-δημοκρατικές μορφές, και συγκεντρώνονται γύρω από κάποιον υπεράνθρωπο Φύρερ (Χίτλερ, Στάλιν, Σαλαζάρ, Φράνκο, Γκάντι, Ντε Βαλέρα, είναι διάφορα παραδείγματα) και να ενστερνίζονται τη θεωρία πως ο σκοπός αγιάζει τα μέσα. Παντού το παγκόσμιο κίνημα φαίνεται να στρέφεται σε συγκεντρωτικές οικονομίες, τις οποίες μπορούν να τις κάνουν να φαίνονται πως ‘λειτουργούν‘ υπό οικονομική έννοια αλλά δεν είναι δημοκρατικά οργανωμένες και οι οποίες τείνουν να εγκαθιδρύσουν ένα σύστημα καστών. Μαζί μ’ αυτά ακολουθούν οι φρίκες του συναισθηματικού εθνικισμού και μια τάση δυσπιστίας στην ύπαρξη αντικειμενικής αλήθειας επειδή όλα τα γεγονότα πρέπει να ταιριάζουν με τα λόγια και τις προφητείες κάποιου αλάνθαστου Φύρερ. Ήδη, η ιστορία έχει πάψει κατά κάποιο τρόπο να υφίσταται, τουτέστιν, δεν υπάρχει μια παγκοσμίως αποδεκτή ιστορία των καιρών μας, και οι θετικές επιστήμες απειλούνται με εξαφάνιση μόλις η στρατιωτική αναγκαιότητα παύει να συγκρατεί τον λαό. Ο Χίτλερ μπορεί να λέει ότι οι Εβραίοι ξεκίνησαν τον πόλεμο, και αν επιζήσει αυτό θα γίνει επίσημη ιστορία. Δεν μπορεί να πει ότι δύο και δύο κάνει πέντε, καθώς για τις ανάγκες, φερειπείν, της βαλλιστικής πρέπει να κάνει τέσσερα. Αν όμως αναδυθεί ο κόσμος που φοβάμαι, ένας κόσμος δύο ή τριών μεγάλων υπερκρατών τα οποία αδυνατούν να κατακτήσουν το ένα το άλλο, το δύο και δύο μπορεί να γίνει πέντε αν το επιθυμεί ο Φύρερ. Αυτή, απ’ ό,τι μπορώ να δω, είναι η κατεύθυνση στην οποία κινούμαστε στην πραγματικότητα, αν και, φυσικά, η διαδικασία είναι αναστρέψιμη.

Όσον αφορά τη σχετική ανοσία της Βρετανίας και των ΗΠΑ. Οτιδήποτε κι αν υποστηρίζουν οι πασιφιστές κ.α., δεν έχουμε ακόμη μετατραπεί σε ολοκληρωτισμό και αυτό είναι πολύ ελπιδοφόρο σύμπτωμα. Πιστεύω βαθύτατα, όπως εξήγησα στο βιβλίο μου Το λιοντάρι κι ο μονόκερως, στον αγγλικό λαό και στην ικανότητά του να συγκεντρώνει την οικονομία του χωρίς να καταστρέφει την ελευθερία ταυτόχρονα. Αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Βρετανία και οι ΗΠΑ δεν έχουν δοκιμαστεί στην πραγματικότητα, δεν έχουν νιώσει την ήττα ή τα μεγάλα δεινά, και υπάρχουν και κάποια άσχημα συμπτώματα που ισοσκελίζουν τα καλά. Γι’ αρχή, υπάρχει η γενική αδιαφορία για τη φθορά της δημοκρατίας. Συνειδητοποιείτε, για παράδειγμα, ότι κανείς στην Αγγλία κάτω των 26 δεν έχει δικαίωμα ψήφου και πως απ’ όσο μπορεί να πει κανείς η μεγάλη πλειοψηφία ανθρώπων αυτής της ηλικίας δεν δίνει δεκάρα γι’ αυτό; Δεύτερον, υπάρχει το γεγονός πως οι διανοούμενοι είναι πιο ολοκληρωτικοί στις απόψεις τους σε σχέση με τον κοινό άνθρωπο. Γενικά η αγγλική διανόηση αντιτάχθηκε στον Χίτλερ, αλλά μόνο με το κόστος της αποδοχής του Στάλιν. Οι περισσότεροι απ’ αυτούς είναι έτοιμοι στην εντέλεια για δικτατορικές μεθόδους, μυστικές αστυνομίες, συστηματική παραποίηση της ιστορίας κτλ., αρκεί να αισθάνονται ότι είναι στη δική ‘μας’ πλευρά. Πράγματι η δήλωση ότι δεν έχουμε Φασιστικό κίνημα στην Αγγλία κυρίως σημαίνει ότι οι νέοι, αυτή τη στιγμή, αναζητούν αλλού τον Φύρερ τους. Κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος ότι αυτό δεν θα αλλάξει, ή πως ο κοινός άνθρωπος δεν θα σκέφτεται σε δέκα χρόνια όπως οι διανοούμενοι σήμερα. Ελπίζω ότι δεν θα το κάνουν, και μάλιστα τους εμπιστεύομαι πως δεν θα το κάνουν, αλλά εάν το κάνουν θα γίνει με το κόστος ενός αγώνα. Εάν κάποιος απλά διακηρύττει πως όλα θα πάνε καλά και δεν υποδεικνύει τα απειλητικά συμπτώματα, τότε βοηθά μονάχα στο να έρθει πιο κοντά μας ο ολοκληρωτισμός.

Ρωτάτε επίσης, αν πιστεύω πως η παγκόσμια τάση είναι προς τον Φασισμό, γιατί υποστηρίζω τον πόλεμο. Πρόκειται για επιλογή μεταξύ κακών – φαντάζομαι ότι κάθε πόλεμος είναι το ίδιο. Ξέρω αρκετά για τον βρετανικό ιμπεριαλισμό ώστε να μη μου αρέσει, αλλά θα τον υπερασπιζόμουν έναντι του ναζισμού ή του ιαπωνικού ιμπεριαλισμού, σαν το λιγότερο κακό. Παρομοίως θα στήριζα την ΕΣΣΔ έναντι της Γερμανίας διότι πιστεύω πως η ΕΣΣΔ δεν μπορεί να ξεφύγει εντελώς από το παρελθόν της και διατηρεί αρκετές από τις αρχικές ιδέες της Επανάστασης, ώστε να είναι πιο ελπιδοφόρο φαινόμενο από τη Ναζιστική Γερμανία. Πιστεύω, και το κάνω από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος, το 1936 ή εκεί κοντά, ότι ο δικός μας σκοπός είναι ο καλύτερος, αλλά πρέπει να συνεχίζουμε να τον κάνουμε τον καλύτερο, κάτι που περιλαμβάνει συνεχή κριτική.

Δικός σας με εκτίμηση,

Geo. Orwell

Πηγή 1

Πηγή 2