Τα Ορλωφικά

Τα Ορλωφικά

Γράφει ο Μανόλης Πλούσος 

Η Ρωσία από τα τέλη του 17^ου αιώνα αρχίζει να κάνει αισθητή την παρουσία της στα ευρωπαϊκά τεκταινόμενα. Έχοντας στο τιμόνι της έναν από τους «Μεγάλους», τον Μέγα Πέτρο, αρχίζει σταδιακά να οικοδομεί τον ζωτικό χώρο των συμφερόντων της. Για μια χώρα όπως η Ρωσία, δυο δρόμοι ανοίγονταν. Ένας προς τα δυτικά, που θα την έφερνε αντιμέτωπη με τις καθιερωμένες ηπειρωτικές δυτικές δυνάμεις, όπως την Αυστροουγγρική αυτοκρατορία και τη Γαλλία, και ο άλλος προς νότο, όπου ο μόνος αντίπαλος ήταν η Οθωμανική αυτοκρατορία. Ο προσφορότερος στόχος ήταν η Οθωμανική αυτοκρατορία, κυρίως διότι από τον 18^ο αιώνα η κραταιά αυτή δύναμη εισέρχεται σε μια περίοδο παρακμής. Επιπρόσθετα στα εδάφη της κατοικούσαν πλήθος, συγγενικών με τους Ρώσους, φύλων καθώς και Έλληνες ομόδοξοι. Ένα ετερόκλητο μίγμα λαών που σαν συγκολλητική ουσία είχαν την ορθόδοξη χριστιανική πίστη. Η Ρωσία είδε στους ορθοδόξους λαούς της Οθωμανικής αυτοκρατορίας το υλικό που θα χρειαζόταν για την προς νότο επέκταση. Ουσιαστικά οι ορθόδοξοι θα αποτελούσαν μια «πέμπτη φάλαγγα» στα ρωσικά σχέδια. Από τις πρώτες, λοιπόν, ενέργειες ήταν η ενεργοποίηση του θρησκευτικού φρονήματος των ορθοδόξων, ενάντια στους μουσουλμάνους. Η επίκληση των προφητειών του Αγαθαγγέλου για το «ξανθόν γένος», τους Ρως, που θα κατέβαιναν από το βορά και θα αποκαθιστούσαν την βυζαντινή αυτοκρατορία, αποδείχτηκε αξιόλογο εργαλείο για την κινητοποίηση των θρησκόληπτων μαζών. Την 23^η Μαρτίου 1711 ο Μέγας Πέτρος απευθύνει προκήρυξη προς «πάντας τους πιστούς και πάντας τους μητροπολιτάδες όπου μας αγαπούν… και πάντας τους χριστιανούς όπου είναι στην πίστιν μας… Εγώ σας κράζω εις το ασκέρι μου και εις το μεγάλο τάμπουρό μου, και σεις να φέρετε και πιστούς σας φίλους. Με την δύναμιν του σπαθιού μου να εύρετε ησυχίαν και να γλιτώσετε από τους Τούρκους…». Παράλληλα στέλνει πλήθος δώρων σε πολλά μοναστήρια και αυτοανακηρύσσεται Russogrecorum Monarcha. Ο Μέγας Πέτρος είχε από νωρίς κατανοήσει ότι το στρατηγικό συμφέρον της Ρωσίας ήταν η σύγκρουση με την καταρρέουσα Οθωμανική αυτοκρατορία και όχι με τα χριστιανικά κράτη της Ευρώπης.

Αυτή όμως που «βάζει σε ράγες» το σχέδιο ξεσηκωμού των χριστιανών της Οθωμανικής αυτοκρατορίας είναι η Αικατερίνη Β΄, η επονομαζόμενη και «Μεγάλη». Από τα 1763, που η Αικατερίνη ανέρχεται στον θρόνο της Ρωσίας, πλήθος Ρώσων πρακτόρων αλωνίζουν τα Βαλκάνια ξεσηκώνοντας με επαναστατικές προκηρύξεις τους χριστιανικούς πληθυσμούς. Πράκτορες στέλνονται στην Μολδοβλαχία, την Σερβία και το Μαυροβούνιο. Στα 1766 στέλνεται από την Πετρούπολη στην Ελλάδα ένας τυχοδιώκτης από την Σιάτιστα, ονόματι Γεώργιος Παπαζώλης, που υπηρετούσε στο ρωσικό πυροβολικό με το βαθμό του λοχαγού. Η Αικατερίνη Β΄ εκείνη την περίοδο είχε ως εραστή της έναν  Έλληνα, τον Γρηγόριο Ορλώφ, διοικητή του πυροβολικού, που είχε φιλικές σχέσεις με τον Παπαζώλη. Ο Παπαζώλης πείθει τον Γρηγόριο να μεταφέρει στην Τσαρίνα ένα σχέδιο για ξεσηκωμό της βαλκανικής. Πράγματι, με την βοήθεια και των δυο άλλων αδερφών του, του Αλέξιου και του Θεόδωρου, ο Γρηγόριος καταστρώνει ένα σχέδιο διπλού χτυπήματος ενάντια στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Πρώτα θα ξεσηκωνόταν η Πελοπόννησος, κινητοποιώντας ένα σημαντικό μέρος των οθωμανικών δυνάμεων, και εν συνεχεία οι Ρώσοι θα εισέβαλαν στις Παραδουνάβιες περιοχές. Εκτός του Παπαζώλη άλλοι δυο Έλληνες, ο Μαρίνος Χαρβούρης και ο Πέτρος Μελισσινός, συμβάλλουν στην προώθηση του σχεδίου στα στρατιωτικά κλιμάκια της ρωσικής αυτοκρατορίας. Πρώτος σταθμός του Παπαζώλη η Ήπειρος, όπου τυγχάνει θερμής υποδοχής από τους κληρικούς και τους προύχοντες. Στην Ακαρνανία συναντήθηκε με τους αρματολούς Χρήστο Γρίβα και Σταθά Γεροδήμου καθώς και με τον Μεσολογγίτη δάσκαλο Παναγιώτη Παλαμά. Στη συνέχεια κατευθύνθηκε στη Μάνη, όπου διέμεινε για αρκετούς μήνες , θέλοντας να μελετήσει τους ανθρώπους και να προωθήσει περεταίρω τα επαναστατικά σχέδια. Παρά τον αρχικό ενθουσιασμό των κατοίκων, το συμβούλιο των οπλαρχηγών, υπό τους αδερφούς Μαυρομιχάλη, έδωσε μια πιο επιφυλακτική απάντηση στον Παπαζώλη. Ο Κων. Σάθας αναφέρει στην «Ιστορία της τουρκοκρατούμενης Ελλάδας» ότι οι Μαυρομιχαλαίοι απάντησαν ότι «οι Μανιάται δεν αρκούσι προς καταπολέμησιν των Τούρκων. Αι δε επικρατούσαι φατριαστικαί διχοστασίαι παρεμποδίζουσι πάσαν συνεννόησιν επί τω σκοπώ τούτω, ενόσω κοινός κίνδυνος δεν απειλεί αυτούς. Όθεν οι Ρώσοι οφείλουσι ουχί απλώς να επαναστατήσωσι την Ελλάδα, αλλά να την κατακτήσωσι». Οι μπαρουτοκαπνισμένοι οπλαρχηγοί, εκτιμώντας την κατάσταση στρατηγικά και όχι απλά συναισθηματικά, απάντησαν ότι βασική προϋπόθεση της συμμετοχής τους στο, παράτολμο είναι η αλήθεια, σχέδιο του Παπαζώλη και των Ορλώφ, ήταν η άφιξη, επί τόπου, ρωσικού στρατού και πολεμοφοδίων. Την ίδια επιφύλαξη διατύπωσε και συμβούλιο προυχόντων στην Καλαμάτα, που συνήλθε στο σπίτι του σημαντικότερου προύχοντα της περιοχής, του Παναγιώτη Μπενάκη. Πάντως φέρονται όλοι οι παρευρισκόμενοι να υπέγραψαν συνθήκη, σύμφωνα με την οποία εκατό χιλιάδες Έλληνες θα ξεσηκώνονταν αν τους παρέχονταν τα απαραίτητα εφόδια. Εν συνεχεία ο Παπαζώλης κατευθύνθηκε στην Τεργέστη και αφού συνέλεξε όλες τις πληροφορίες από τους Ρώσους πράκτορες, συνέταξε ένα υπόμνημα προς την Πετρούπολη με όλες τις εξελίξεις στην βαλκανική. Τον ενθουσιασμό των Ελλήνων, σχετικά με την επικείμενη επέμβαση της Ρωσίας στα Βαλκάνια, περιγράφουν και άλλοι απόστολοι της Ρωσίας, καθώς και Άγγλοι, όπως ο Chandler που περιηγούταν στα 1767 την Ελλάδα, ενώ άλλοι αναφέρουν ότι η Αικατερίνη Β΄ θεωρούνταν από τους ραγιάδες αγία. Την ίδια περίοδο ακόμη ένας μυστικός πράκτορας της Ρωσίας ξεσήκωνε τους χριστιανούς της Πελοποννήσου. Κυκλοφορούσε με το ψευδώνυμο Χατζή- Μουράτης και αφού κέρδισε την εμπιστοσύνη των προυχόντων, υπεσχέθη βοήθεια από την Αικατερίνη. Επίσης την ελπίδα των Ελλήνων για αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού συντηρούσε άλλος ένας τυχοδιώκτης ονόματι Ταμάρας. Αυτός με το πρόσχημα αρχαιολογικών ερευνών, ξεσήκωνε τους χριστιανούς με την υπόσχεση συνδρομής από την Τσαρίνα. Παρά το πλήθος των πρακτόρων που κυκλοφορούσαν, λίγα πράγματα σχετικά με την συνωμοσία έγιναν γνωστά στις οθωμανικές αρχές, και αυτά μάλλον εξ αιτίας του επαναστατικού ενθουσιασμού μερικών ένθερμων. Το πρώτο θύμα υπήρξε ο μητροπολίτης Λακεδαιμονίας Ανανίας Λαμπάρδης, που καρατομήθηκε στα 1767.

Τελικά τον Οκτώβριο του 1768 η Ρωσία κηρύσσει τον πόλεμο στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Οι αδελφοί Ορλώφ, Αλέξιος και Θεόδωρος, στέλνονται στην Βενετία για τις προπαρασκευές της στρατιωτικής επιχείρησης. Για την αποφυγή όμως διπλωματικών προστριβών με την Βενετία, προσποιούντο ότι περιηγούντο. Πλήθος Ελλήνων της Βενετίας, που εν τω μεταξύ έχουν πληροφορηθεί τον πραγματικό λόγο της παρουσίας των δυο αδελφών στην Βενετία, σπεύδουν να χρηματοδοτήσουν το εγχείρημα. Ο τραπεζίτης Μαρούτσης, ο Αγγελής Αδαμόπουλος και ο Ιωάννης Παλατινός ήταν οι κυριότεροι των χρηματοδοτών, οι οποίοι αργότερα τιμήθηκαν με τίτλους ευγενείας από την ρωσική αυλή. Προπομποί των Ορλώφ στην Ελλάδα αποστέλλονται πράκτορες με δώρα για τους ιερείς και τους προύχοντες. Παράλληλα το ρωσικό ναυτικό, που δεν έχαιρε και μεγάλου σεβασμού μεταξύ των ευρωπαϊκών δυνάμεων, με εντολή της Τσαρίνας, ξεκινάει να εκσυγχρονίζεται με τη στελέχωση του από πεπειραμένους Άγγλους ναυτικούς και ναυπηγούς. Η Αικατερίνη Β΄ παρέκαμψε παράλληλα και τις αντιρρήσεις του υπουργικού της συμβουλίου, το οποίο δεν έβλεπε κανένα όφελος σε αυτή την μεσογειακή περιπέτεια. Η ήττα όμως του ρωσικού στρατού στην Μολδαβία στα 1769, οδήγησε την πολιτική και στρατιωτική εξουσία στο συμπέρασμα ότι η ελληνική επανάσταση έπρεπε να στηριχτεί.

Έτσι τον Ιούνιο του 1769 ρωσική μοίρα από 14 πλοία βγαίνει από την Κρονστάνδη με κατεύθυνση την Μεσόγειο. Το επίπεδο εξοπλισμού και εκπαίδευσης πάντως των Ρώσων ήταν τραγικό, γεγονός που θα προκαλέσει την χλεύη των θαλασσόλυκων της Γηραιάς Αλβιόνας. Αναφέρει χαρακτηριστικά ο Κων. Σάθας: «Αδύνατον, λέγει ο Ρουλιέρ, να παραστηθή η ειρωνία μεθ΄ ης εν Αγγλία υπεδέχθησαν τα ελάτινα εκείνα τέρατα, εις τας πρύμνας των οποίων εκρέμαντο αρμαθοί αγίων λειψάνων και επεβαίνοντο υπό κτηνών μάλλον ή ανθρώπων. Πλοίον κινούμενον υπό πέντε ναυτών μόλις εσείετο υπό διακοσίων συνωθουμένων Ρώσων».  Διοικητής του στόλου αυτού ήταν ο ναύαρχος Σπυριδώφ «εστερημένος πείρας και προτερημάτων», αλλά ο πραγματικός διοικητής ήταν ο Άγγλος Gregg. Μεταξύ των πληρωμάτων βρίσκονταν και αρκετοί Έλληνες, με προεξάρχοντα τον Αντώνη Ψαρό από την Μύκονο. Συγχρόνως αναχωρεί από την Πετρούπολη και δεύτερη ναυτική μοίρα, αποτελούμενη από τέσσερα πλοία, υπό την ηγεσία του Σκωτσέζου Elphinstone. Τέλος τον Ιούνιο του 1770 αναχωρεί και τρίτη εκστρατευτική μοίρα.  Οι κινήσεις των Ρώσων πλέον δύσκολα μπορούσαν να μείνουν κρυφές στους Οθωμανούς. Με την έκρηξη του ρωσοτουρκικού πολέμου, διατάσσεται ο γενικός αφοπλισμός όλων των χριστιανών, γεγονός που εκμεταλλεύτηκαν στο έπακρο Αλβανοί και ντόπιοι πασάδες για περισσότερες καταπιέσεις έναντι των χριστιανών, ενώ ο οικουμενικός πατριάρχης Μελέτιος Β΄, αφού βασανίστηκε, εξορίστηκε μισοπεθαμένος στην Τένεδο.

Τον Νοέμβριο του 1769 τα τέσσερα πλοία της πρώτης μοίρας, με τον Σπυριδώφ επικεφαλής εισέρχονται στην Μεσόγειο από το Γιβραλτάρ, προκαλώντας μεγάλη έκπληξη στην Ευρώπη, με πολλούς να κάνουν λόγο για Αγγλορωσική συμμαχία. Αμέσως η Γαλλία προσφέρθηκε να συνδράμει τον Σουλτάνο, αρκεί αυτός να το ζητούσε. Ο στόλος εν συνεχεία κατευθύνθηκε στην Μάλτα, με σκοπό να πείσει και τους Ιωαννίτες ιππότες να συνδράμουν στο σχέδιο της ελληνικής επανάστασης. Η άρνηση όμως του μεγάλου Μάγιστρου των ιπποτών, οδήγησε τους Ορλώφ να επισπεύσουν την απόβαση τους στην Πελοπόννησο. Φλεβάρη του 1770 η πρώτη μοίρα του στόλου αγκυροβολεί στο Οίτυλο. Ο Γάλλος πρόξενος στην Κορώνη, με την εμφάνιση του στόλου, ειδοποίησε αμέσως τις οθωμανικές αρχές , οι οποίες εξέδωσαν διαταγή απαγόρευσης των θρησκευτικών συναθροίσεων των χριστιανών και αφού πήραν για ομήρους αρκετούς επιφανείς Έλληνες, κλείστηκαν στα φρούρια των πόλεων της Πελοποννήσου. Στο στρατόπεδο των Ελλήνων επικρατούσε αισιοδοξία, μέχρι την στιγμή που οι Ρώσοι αποβιβάστηκαν… Ο εξοπλισμός αποτελείτο από παλιά σκουριασμένα όπλα, ενώ η συνολική δύναμη των Ρώσων μετά βίας υπερέβαινε τους χίλιους άνδρες. Επιπρόσθετα η υπεροπτική συμπεριφορά του Θεόδωρου Ορλώφ προς τους Μαυρομιχαλαίους δημιούργησε δυσαρέσκεια στους Μανιάτες, οι οποίοι πλέον ζητούσαν έγγραφη δέσμευση της Τσαρίνας για συνδρομή στην επανάσταση τους. Παρά τις αρχικές αντιξοότητες σχηματίστηκαν δυο σώματα που ονομάστηκαν Δυτική και Ανατολική λεγεώνα της Σπάρτης, αποτελούμενες από 250 άνδρες η καθεμιά. Η πρώτη κατευθύνθηκε στην Καλαμάτα, όπου ο Παναγιώτης Μπενάκης συνενώθηκε και ορκίστηκε πίστη στην Τσαρίνα. Η λεγεώνα αυτή κυρίευσε την Κυπαρισσία και λεηλάτησε πολλά χωριά, μεταξύ των οποίων και πολλά ελληνικά. Η ανατολική λεγεώνα κατευθύνθηκε προς τον Μιστρά, έχοντας πλέον ενισχυθεί με αρκετές χιλιάδες Μανιάτες. Στην όψη των επαναστατών οι Οθωμανοί κλείστηκαν στο φρούριο και αφού έστειλαν πρεσβεία στους επαναστάτες εξασφάλισαν ειρηνική αποχώρηση και αφοπλισμό. Και ενώ αρχικά η εκκένωση προχωρούσε κανονικά, οι Μανιάτες αποφασίζουν να επιδοθούν σε πλιάτσικο, σφαγιάζοντας αδιακρίτως Οθωμανούς και γυναικόπαιδα. Οι κυνηγημένοι Οθωμανοί γλίτωσαν, αφού τελικά κατέφυγαν σε ελληνική εκκλησία ζητώντας έλεος. Πάνω από τετρακόσιοι όμως βρήκαν φριχτό θάνατο. Το γεγονός αυτό λειτούργησε καταλυτικά στην αντίσταση των Οθωμανών, που αποφασίζουν πόλεμο μέχρις εσχάτων. Ο Θεόδωρος Ορλώφ από την άλλη, αποφασίζει να κυριεύσει το ισχυρό φρούριο της Κορώνης ξεκινώντας μια μάταιη πολιορκία. Τον Απρίλιο του 1770 φτάνει στην Κορώνη και ο Αλέξιος Ορλώφ με 800 άνδρες, κυρίως Στερεοελλαδίτες. Εκτιμώντας σωστά την κατάσταση, αίρει τον αποκλεισμό του φρουρίου, κυριεύει την Πύλο, πολιορκεί την Μεθώνη και διατάσσει την πολιορκία της Τριπολιτσάς. Στην πολιορκία αυτή όμως οι Οθωμανοί βρίσκονται προετοιμασμένοι. Ενισχυμένοι με στρατεύματα από την Λάρισα και τα Τρίκαλα τρέπουν τους επαναστάτες σε φυγή και ξεκινούν με τη σειρά τους σφαγές αμάχων. Περίπου στους 3.000 υπολογίζονται οι νεκροί Έλληνες. Σε όλες τις πόλεις της Ρούμελης ξεκίνησαν τότε αντίποινα ενάντια στους χριστιανούς. Μόνο στα Τρίκαλα σφάζονται 3.000 χριστιανοί. Η αντίδραση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας μπορεί να ήταν αργή, αλλά ήταν ανελέητη και αποφασιστική. Μόλις τα οθωμανικά στρατεύματα, αποτελούμενα κυρίως από Αλβανούς, έφτασαν στην Πελοπόννησο η ζυγαριά έγειρε προς το μέρος των Οθωμανών. Ο Αλβανός Χατζή Οσμάν με 8.000 Αλβανούς επιτέθηκε στην Μεσσηνία και διέλυσε τον στρατό του Μαυρομιχάλη, που μάταια ζητούσε βοήθεια από τους αδερφούς Ορλώφ που πολιορκούσαν την Μεθώνη. Εν συνεχεία κατευθύνθηκε στην Μεθώνη, διέλυσε την πολιορκία των Ρώσων και κινήθηκε προς την Πύλο, όπου είχε καταφύγει ο Αλέξιος. Ο τελευταίος όμως δεν έμεινε να πολεμήσει αλλά διέταξε τον στρατό του να επιβιβαστεί στα πλοία και αναχώρησε από την Πελοπόννησο. Αυτό ήταν ουσιαστικά και το τέλος της επανάστασης στην ξηρά. Στην Θάλασσα όμως η ναυτική μοίρα του Elphinstone κατάφερε να νικήσει τον οθωμανικό στόλο στο Τσεσμέ τον Ιούλιο του 1771 και να κυριεύσει τις Κυκλάδες. Τα σχέδια του για είσοδο στην συνέχεια στον Ελλήσποντο όμως αντιμετωπίστηκαν με σκεπτικισμό από τα ρωσικά στρατιωτικά κλιμάκια και δεν ευοδώθηκαν. Με κέντρο την Πάρο θα παρενοχλεί για τέσσερα χρόνια τους Οθωμανούς, κουρσεύοντας τα παράλια της Ιωνίας και προκαλώντας τα τουρκικά αντίποινα, γεγονός που έκανε τους Ρώσους όλο και λιγότερο συμπαθείς στους νησιώτες. Μέχρι και την υπογραφή της συνθήκης του Κιουτσούκ- Καϊναρτζή στα 1774 τίποτε άλλο αξιόλογο δεν έγινε από τον ρωσικό στόλο στο Αιγαίο.

Τα Ορλωφικά, όπως έμεινα γνωστά τα γεγονότα του 1770-71, ήταν η πρώτη απόπειρα της Ρωσίας για προώθηση των συμφερόντων της στην Ανατολή και κυρίως στην, στρατηγικής σημασίας για το εμπόριο, λεκάνη της ανατολικής Μεσογείου. Η ρωσική διπλωματία κατενόησε από νωρίς, ότι ο δρόμος προς την Μεσόγειο περνούσε από την κατοχή του Ευξείνου Πόντου και τον έλεγχο των στενών του Βοσπόρου. Γι’ αυτό και η στρατηγική παρακαταθήκη του Μεγάλου Πέτρου ήταν η κατάληψη της Κωνσταντινούπολης. Η σταδιακή παρακμή στην οποία εισέρχεται η Οθωμανική αυτοκρατορία από τον 18^ο αιώνα, αποτέλεσε μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για τον ρωσικό επεκτατισμό προς νότο. Ειδικά στα μάτια των χριστιανών ραγιάδων η επέμβαση των Ρώσων ισοδυναμούσε με την εκπλήρωση των μεσσιανικών χρησμών που διδάσκονταν από αιώνες. Για την υψηλή πολιτική της Ρωσίας όμως οι ραγιάδες ήταν ένα στρατηγικό εργαλείο. Οι μακροπρόθεσμες προσδοκίες των Ρώσων σε καμία περίπτωση δεν προέβλεπαν την δημιουργία ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, αλλά μάλλον μιας ηγεμονίας φόρου υποτελούς και άμεσα ελεγχόμενης από την Ρωσία. Δεν πρέπει να λησμονείται ότι και για την πολυεθνική ρωσική αυτοκρατορία ο ρομαντικός εθνικισμός αποτελούσε επικίνδυνο νεωτερισμό. Σε αντίθεση με τους δυτικούς φιλέλληνες που οραματίζονταν την ανάδυση ενός νέου ελληνικού έθνους κράτους, οι Ρώσοι είχαν κατά νου την αναβίωση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας στη βάση της χριστιανικής οικουμενικότητας, που ουσιαστικά αγνοούσε τα έθνη. Έτσι πριν από την κάθοδο της ρωσικής στρατιωτικής αποστολής, καλλιεργήθηκε απροκάλυπτα ο θρησκευτικός φανατισμός μεταξύ των χριστιανών ραγιάδων. Εν συνεχεία όμως ακολούθησαν τραγικά λάθη συντονισμού και στρατηγικής που οδήγησαν γρήγορα το κίνημα σε εκφυλισμό και τους ραγιάδες να σπεύδουν να σώσουν τη ζωή τους από τα οθωμανικά αντίποινα. Το κυριότερο σφάλμα στο ρωσικό σχέδιο σχετίζεται με την διάσπαση των δυνάμεων, που κατέφτασαν διαδοχικά σε τρείς αποστολές, αντί μιας ενιαίας. Πρέπει να σημειωθεί επίσης και η έλλειψη σοβαρού εξοπλισμού, γεγονός που θορύβησε από την αρχή τους εμπειροπόλεμους Μανιάτες. Ελάχιστα πολεμοφόδια, σκουριασμένα μουσκέτα και αμελητέος αριθμός Ρώσων στρατιωτών δεν ήταν ικανά να κλονίσουν την οθωμανική κυριαρχία. Αντίθετα φάνηκε έντονα η αδυναμία των Οθωμανών στον ναυτικό πόλεμο. Μερικά ρωσικά πλοία, όχι τα καλύτερα και δυνατότερα, σκόρπισαν τον στόλο του Σουλτάνου, αλλά εν συνεχεία αναλώθηκαν σε μικρές πειρατικές ενέργειες παρενόχλησης, στα νησιά και στα παράλια της Ιωνίας. Η συνθήκη του Κιουτσούκ- Καϊναρτζή στα 1774, έβαλε τέλος στην ρωσοτουρκική διένεξη. Οι Έλληνες μπορεί να μην αποτίναξαν τον οθωμανικό ζυγό, αλλά η θέση τους ανακουφίστηκε αισθητά. Με τη νικήτρια Ρωσία στο πλευρό τους, ως προστάτριας των απανταχού στην Οθωμανική αυτοκρατορία χριστιανών, σύμφωνα με τους όρους της συνθήκης, τα επόμενα χρόνια θα αποκτήσουν πρωτόγνωρη οικονομική δύναμη και θα κατανοήσουν ότι στο ζήτημα της ανεξαρτησίας έπρεπε να κινηθούν με ίδιες δυνάμεις.

 Ο Μανόλης Πλούσος είναι ιστορικός

Διαβάστε:     

• Francois Pouqueville: «Ιστορία της Ελληνικής επανάστασης ήτοι η αναγέννηση της Ελλάδος», τομ. 1
• Αμβρόσιος Φραντζής: «Επιτομή της ιστορίας της αναγεννηθείσης Ελλάδος, αρχόμενη από του έτους 1715 και λήγουσα το 1837», τομ. 1
• Κάρολος Μένδελσον Βαρθόλδυ: «Ιστορία της Ελλάδος», τομ. 1
• Κων. Σάθα: «Τουρκοκρατούμενη Ελλάς»
• Κων. Παπαρηγόπουλος: «Ιστορία του Ελληνικού έθνους», τομ. 8