Τι σημαίνει: χλιάρι

Τι σημαίνει: χλιάρι

«Είχεν ο τρελός χουλιάρι κι έτρωγεν ο φρόνιμος»

Γράφει ο Δημήτρης Τζήκας

χλιάρι ή χουλιάρι λέγεται στη Μακεδονία και την Ήπειρο το κουτάλι της σούπας. Το υποκοριστικό  χλιαρούλι σημαίνει το κουταλάκι, ας πούμε του γλυκού. Μεγεθυντικό είναι η χουλιάρα η  χλιάρα, δηλαδή η κουτάλα. Ο Ηλίας Πετρόπουλος γράφει σχετικά: Την φασουλάδα την τρώγανε σε γαβάθα και με ξύλινο χουλιάρι. Το ξύλινο χουλιάρι δεν έχει μεταλλική γεύση και δεν καίει τη γλώσσα. Και ο Εμμανουήλ Ροίδης: Ως οι Ινδοί εις φυλάς, ούτω και οι Έλληνες διαιρούνται εις τρεις κατηγορίας: α) Εις συμπολιτευομένους, ήτοι έχοντας κοχλιάριον να βυθίζωσιν εις την χύτραν του προϋπολογισμού.  Ετυμολογικά προέρχεται από το ελνστ. κοχλιάριον < υποκορ. του αρχ. ελλ. κόχλος, κοχλίας.

χλιαράκι λέγεται μεταφορικά  η περιοχή του ανθρώπινου σώματος ανάμεσα στα πλευρά, στο στέρνο, επειδή το οστό μοιάζει με κουταλάκι. Ο  Παπαδιαμάντης αναφέρει.: …«εἶχε λυθῆ ὁ ἀφαλός της» ἀπὸ ἕνα «σφάχτη», δριμὺν πόνον ποὺ τὴν ἔπιασεν ἔξαφνα σ᾿ ὅλα τὸ σωθικά της, ἀπὸ τὸ «χουλιαράκι» της καὶ κάτω.
χλιάρας λέγεται  αυτός που τρώει πολύ, ο φαγανός, αλλά χλιαράς είναι αυτός που φτιάχνει, κατασκευάζει χλιάρια, ο κουταλάς.
η χλιαριά  είναι η (μικρή) ποσότητα που πιάνει το χουλιάρι, η κουταλιά. Ο Ηπειρώτης Γκοτζιούλας σημειώνει: «Τρως μια χαψιά ψωμί στο σπίτι της, τρως μια χουλιαρά φαΐ και σου πιάνεται. Ξέρει και τ’ αρταίνει, δεν είναι σφιχτή.»
χλιαρίζω σημαίνει τρώω με το χλιάρι, χρησιμοποιώ  κουτάλι. Στις γνωστές Λαζαρίνες ακούγεται κι ο στίχος: «Κοπελίτσες μου, σταυροκαθίστε, Λαζαρίνες μου σταυροχλιαρίστε.».

χλιαρολόγος  είναι η θήκη για τα χλιάρια, κουταλοθήκη.

Τώρα που το σκέφτομαι, το (αρχαίο ελληνικό)  επίθετο χλιαρός, έχει πιθανόν σχέση με το χλιάρι, ίσως σημαίνει δηλαδή αυτόν που είναι έτοιμος να φαγωθεί, αφού δεν είναι πολύ καυτός.  Κυκλοφορούν ακόμη οι παροιμίες «Σαράντα γύφτοι με ένα χλιάρι.»,  «Είχεν ο τρελός χουλιάρι κι έτρωγεν ο φρόνιμος», «Όταν έγινε η θάλασσα μέλι, έχασεν ο φτωχός το χουλιάρι.» και «Θέλεις το μεγάλο χλιάρι; πιάσε και μεγάλο φτυάρι».