10 Ιουλίου 2021 at 16:55

H μάχη των Δερβενακίων

από

H μάχη των Δερβενακίων

Γράφει ο Κότσης Παναγιώτης

Α. Η επανάσταση στην Πελοπόννησο:

  Στον ελλαδικό χώρο, η Επανάσταση του 1821 ξεκίνησε από την Πελοπόννησο. Οι λόγοι, για τους οποίους αποφασίστηκε να ξεκινήσει η Επανάσταση από την Πελοπόννησο ήταν οι ακόλουθοι. Σαφέστερα, η απόσταση από την Κωνσταντινούπολη ήταν μεγάλη, ενώ, παράλληλα, η δύναμη των προκρίτων, οι οποίοι «υπονόμευαν» τις θέσεις των υπόδουλων Ελλήνων, μειώθηκε δραστικά. Ακόμη, το ορεινό έδαφος και η μη έντονη παρουσία των Τούρκων στην περιοχή, υπήρξαν παράγοντες, που συνετέλεσαν στην απόφαση για έναρξη της Επανάστασης από την περιοχή. Φυσικά, την περιοχή γνώριζαν έμπειροι πρώην κλέφτες, με «κυρίαρχη μορφή» τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη.

  Παράλληλα, «ρόλο» στο ξεκίνημα και την ανάπτυξη της Επανάστασης από το νότο, «έπαιξε» και η αποστασία του τυράννου της Ηπείρου, Αλή Πασά, ήδη από το 1820. [1] Αναλυτικά, η Πύλη θεώρησε ότι ο Αλβανός σατράπης αποτελούσε μεγαλύτερη «απειλή» από προσπάθειες «ήσσονος σημασίας», όπως χαρακτηρίστηκε τότε ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας των Ελλήνων. Για να «εξοντωθεί» ο Αλή επιστρατεύθηκαν ενισχύσεις, οι οποίες προέρχονταν από τα νότια τμήματα της αχανούς αυτοκρατορίας. Συγκεκριμένα, μεταξύ των στρατηγών, που πολέμησαν τον Αλή, υπήρξε ο διοικητής της Πελοποννήσου, Χουρσίτ πασάς.

Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης σε απεικόνιση του Voutier.
Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης σε απεικόνιση του Voutier.

  Η Επανάσταση στην Πελοπόννησο ήταν επιτυχημένη, καθώς ήδη από το 1821 είχαν ελευθερωθεί πολλά σημαντικά κέντρα, όπως η Αρεόπολη, η Καλαμάτα. Ακολούθησε, τον Ιούνιο του 1821 η «εκκαθάριση» στην περιοχή του Λάλα και, στις 23 Σεπτεμβρίου, η Τρίπολη, που αποτελούσε την στρατιωτική και διοικητική έδρα. Παράλληλα, απελευθερώθηκαν, χάρη σε ενέργειες του ελληνικού στόλου, η Πύλος και η οχυρή θέση της Μονεμβασιάς, στην οποία βρέθηκαν όπλα και κανόνια.

  Τέλος, οι στρατιωτικές επιτυχίες των Ελλήνων εις βάρος των Οθωμανών «αναπτέρωσαν» σημαντικά το φρόνημα των επαναστατημένων Ελλήνων και, ταυτόχρονα, δόθηκε το «έναυσμα» και για άλλες επιτυχίες.

Β. Η εμφάνιση του Δράμαλη:

  Τον Ιούνιο του 1822, κατεβαίνει από την Λάρισα προς το νότο ο Μαχμούτ πασάς (Δράμαλης)[2] με πολυάριθμο στρατό. Πιο συγκεκριμένα, στη διάθεσή του είχε 30.000 άνδρες, 500 καμήλες και πολλούς ιππείς. Αν και αρχικά εμποδίστηκε από τους οπλαρχηγούς, οι οποίοι είχαν βοήθεια από τον Υψηλάντη, στις 29 Ιουνίου έφτασε στον Σπερχειό και, σύντομα, προχώρησε μέχρι την Θήβα.

  Σκοπός του Δράμαλη ήταν να καταστείλει την Επανάσταση στην Πελοπόννησο. Αναλυτικά, στις 5 Ιουλίου κατέλαβε τον Ακροκόρινθο και, στις 12 Ιουλίου σημειώθηκε μάχη στο φρούριο του Άργους, όπου οι Έλληνες πολέμησαν υπό την διοίκηση του Πάνου Κολοκοτρώνη, γιου του Θεόδωρου και άλλων οπλαρχηγών. [3] Στις 16 Ιουλίου, σημειώθηκε μία ακόμη αμφίρροπη σύγκρουση, αλλά στις 19 οι Έλληνες τράπηκαν σε φυγή ενώ, συγχρόνως, ο Δράμαλης άρχισε να πολιορκεί το Ναύπλιο και από ξηράς αλλά και από την θάλασσα.

Ο Μαχμούτ Αλή Πασάς Δράμαλης (1770 - 26 Οκτωβρίου 1822) ήταν Οθωμανός Αλβανικής καταγωγής αρχιστράτηγος, επικεφαλής μεγάλης τουρκικής στρατιάς που στάλθηκε το 1822 στην Πελοπόννησο προκειμένου να καταπνίξει την Ελληνική Επανάσταση. Τελικά η εκστρατεία του απέτυχε και ο στρατός του υπέστη μεγάλη πανωλεθρία στη Μάχη των Δερβενακίων.
Ο Μαχμούτ Αλή Πασάς Δράμαλης (1770 – 26 Οκτωβρίου 1822) ήταν Οθωμανός Αλβανικής καταγωγής αρχιστράτηγος, επικεφαλής μεγάλης τουρκικής στρατιάς που στάλθηκε το 1822 στην Πελοπόννησο προκειμένου να καταπνίξει την Ελληνική Επανάσταση. Τελικά η εκστρατεία του απέτυχε και ο στρατός του υπέστη μεγάλη πανωλεθρία στη Μάχη των Δερβενακίων.

Γ. Η μάχη των Δερβενακίων:

  Λόγω της έλλειψης τροφών, ο Δράμαλης αποφάσισε να γυρίσει στην Κόρινθο για ανεφοδιασμό. Πριν αρχίσει να κατευθύνεται προς την Κόρινθο, έστειλε έναν απεσταλμένο του, ο οποίος ενημέρωσε τους κατοίκους του Ναυπλίου ότι ο Δράμαλης θα προχωρούσε προς την Τρίπολη. Οι κάτοικοι του Ναυπλίου εξαπατήθηκαν, πλην του Θ. Κολοκοτρώνη, ο οποίος γρήγορα αποφάσισε να καταλάβει τα στενά των Δερβενακίων, από τα οποία θα περνούσε ο τουρκικός στρατός.[4]

  Από τις 26 έως τις 28 Ιουλίου 1822, πραγματοποιήθηκε στα Δερβενάκια, τα οποία βρίσκονται στα σύνορα Αργολίδας- Κορινθίας μία από τις σημαντικότερες μάχες του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα στην Πελοπόννησο, διότι εδραίωσε την ελληνική κυριαρχία στην ΒΑ Πελοπόννησο.

  Ο «Γέρος του Μωριά», αρχικά, κατέλαβε τα στενά μεταξύ Άργους και Κορίνθου και, ιδίως, το στενό του Δερβενακίου, όπου στα δύο «κρίσιμα» σημεία του, το Αγριλόβουνο και την Πετορράχη τοποθέτησε έμπειρους πολεμιστές. Ακόμη, παρέταξε δύναμη περίπου 800 ανδρών στις Χρυσοκουμαριές, αλλά τους διέταξε να μην γίνουν αντιληπτοί από στρατιωτικό σώμα του Δράμαλη και, να επιτεθούν ξαφνικά εναντίον τους. Ακόμη, ανάμεσα στον Άγιο Γεώργιο και το Δερβενάκι τοποθέτησε «ψευδοστράτευμα» , το οποίο φορούσε φέσια, αποσκοπώντας στο να μην στραφούν οι Τούρκοι προς τον Άγιο Γεώργιο. Επιπλέον, έστειλε μήνυμα στον Νικηταρά, που βρισκόταν στο στεφάνι, να οδηγήσει το σώμα του και, εν συνεχεία να το οργανώσει στον Άγιο Σώστη.

Το Ναύπλιο την περίοδο της Επανάστασης του 1821. Από το λεύκωμα του Γάλλου μηχανικού-γεωγράφου Peytier, μέλους γαλλικής επιστημονικής αποστολής (1829-1832). Ίδρυμα Λασκαρίδη.
Το Ναύπλιο την περίοδο της Επανάστασης του 1821. Από το λεύκωμα του Γάλλου μηχανικού-γεωγράφου Peytier, μέλους γαλλικής επιστημονικής αποστολής (1829-1832). Ίδρυμα Λασκαρίδη.

  Ο ίδιος ο Κολοκοτρώνης έφθασε το πρωϊνό της 26ης Ιουλίου στην περιοχή. Αφού βεβαιώθηκε ότι η τουρκική εμπροσθοφυλακή κατευθυνόταν προς το Δερβενάκι πήρε την δική του θέση, στο Αγριλόβουνο.[5]

  Το μεσημέρι της ίδιας μέρας, η εμπροσθοφυλακή του Δράμαλη, η οποία απαρτιζόταν από περίπου 1000 Αλβανούς μισθοφόρους, υπέστη φθορές από το σώμα του Αντώνη Κολοκοτρώνη, το οποίο «χτύπησε» τον εχθρό στην θέση Ανεμόμυλος. Το απόγευμα έφθασε και η δύναμη του Νικηταρά κοντά στη μονή του Αγίου Σώστη, με αποτέλεσμα την αγριότερη σφαγή της ημέρας. Πιο αναλυτικά, όσοι Τούρκοι κατάφερναν να γλιτώσουν από τον Α. Κολοκοτρώνη, αποδεκατίζονταν από τα παλικάρια του Νικηταρά. Συνολικά, την πρώτη μέρα, οι νεκροί ήταν περίπου 2500 άνδρες. Στο τέλος της ημέρας, βλέποντας την καταστροφή, ο Δράμαλης αποχώρησε με το στράτευμά του στην Τίρυνθα.

  Την επόμενη, ο Κολοκοτρώνης, απόλυτα πεπεισμένος ότι οι Τούρκοι θα επιχειρούσαν να καταφύγουν από το Ναύπλιο προς την Κόρινθο, προσκάλεσε τους οπλαρχηγούς σε συνέδριο, το οποίο πραγματοποιήθηκε στο Δερβενάκι. Στο συμβούλιο, το οποίο διεξήχθη στην περιοχή, αποφασίστηκε να κληθεί το στρατιωτικό σώμα του Πλαπούτα, που βρισκόταν στο Σχινοχώρι, για ενίσχυση. Επίσης, το σώμα υπό την ηγεσία του Νικηταρά και των άλλων να «κρατήσουν» τις θέσεις Στεφάνι και Αγιονόρι. Παράλληλα, το στράτευμα από τους Μύλους, με επικεφαλής τον Γιατράκο, είχε αποφασιστεί να καταλάβει- αρχικά- το Χαρβάτι και, στη συνέχεια, να σπεύσει είτε στα Δερβενάκια είτε στο Αγιονόρι. Η πορεία θα «προκρινόταν» από τις κινήσεις του Δράμαλη προς την Κόρινθο.

Η προέλαση του Δράμαλη στην Πεδιάδα του Άργους.

  Όμως, το σχέδιο δεν «εξελίχθηκε» όπως το είχε σχεδιάσει ο «Γέρος του Μωριά». Αναλυτικά, για λόγους, οι οποίοι δεν είναι σαφείς, ο Γιατράκος δεν κινήθηκε για την κατάληψη του Χαρβατίου, ενώ, παράλληλα, ο Πλαπούτας έφτασε στα στενά των Δερβενακίων μετά την μάχη. Κατά συνέπεια, το σώμα του Δράμαλη θα αντιμετώπιζε ο Νικηταράς με όσους ετοιμοπόλεμους είχε στην διάθεσή του.

  Από την πλευρά του, τη νύχτα της 27ης προς 28ης Ιουλίου, ο Δράμαλης πληροφορήθηκε ότι η χαράδρα Μπερμπάτι ήταν αφύλακτη από ελληνικό σώμα και αποφάσισε να κατευθυνθεί προς τα εκεί. Από εκεί, θα περνούσε προς την οδό του Αγιονορίου και στη συνέχεια, μέσω της Κλεινίας, να καταφύγει στην Κόρινθο. Βέβαια, ως πρώτη κίνηση είχε να στείλει την εμπροσθοφυλακή, ώστε να καταλάβει την χαράδρα του Μπερμπατιού.

  Όμως, την ημέρα εκείνη, σημειώθηκε η μεγαλύτερη καταστροφή του τουρκικού στρατού στο πέρασμα του Αγιονορίου. Πιο συγκεκριμένα, η ορμητικότητα του Νικηταρά από την μία και του Νικήτα Φλέσσα από την άλλη, οδήγησε στο να «βάλλονται» οι Τούρκοι από δύο εχθρικές πλευρές. Οι απώλειες των Τούρκων ήταν σημαντικές. Ενδεικτικά, ανάμεσα στους νεκρούς ήταν και ο Τοπάλ πασά, ο οποίος υπήρξε από τους ικανότερους σερασκέρηδες του Δράμαλη. Οι Τούρκοι προσπάθησαν να διαφύγουν, αλλά η σύγκρουση γενικεύθηκε. Περίπου 600 Τούρκοι έχασαν τις ζωές τους την ημέρα εκείνη.

  Η συντριβή και οι απώλειες του στρατού του Δράμαλη θα ήταν μεγαλύτερες, αν συνεχιζόταν η καταδίωξη. Βέβαια, η καταδίωξη συνεχίστηκε και προς τα βόρεια, αλλά μόνο από το Νικηταρά και ελάχιστους άνδρες. Αντίθετα, οι υπόλοιποι οπλαρχηγοί, με τα σώματά τους, αποφάσισαν να μείνουν στην περιοχή, συλλέγοντας πολεμικό υλικό και λάφυρα από τους νεκρούς αντιπάλους τους.

  Ο Δράμαλης, μετά από μεγάλες δυσκολίες, κατόρθωσε να φτάσει, με τα υπολείμματα του στρατού του στην Κόρινθο. Το ένα πέμπτο της στρατιάς του είχε εξοντωθεί στα Δερβενάκια, αλλά και στις μάχες της αργολικής πεδιάδας. Επιπλέον, τεράστιες υπήρξαν και οι απώλειες σε ζώα και πολεμικό υλικό.

Η μάχη στα Δερβενάκια. Χάρτης.

  Σημειώνεται ότι τα υπολείμματα της στρατιάς του Δράμαλη, τα οποία δεν αποτελούσαν έναν αξιόμαχο στρατό, δέχτηκαν ένα ακόμη «πλήγμα» στην Κόρινθο. Στα τέλη Οκτωβρίου του 1822, ο Δράμαλης, απογοητευμένος από την τελική έκβαση της εκστρατείας του, πέθανε στην Κόρινθο από τη λύπη του. Λίγους μήνες αργότερα, στις 7 Ιανουαρίου 1823 και οι τελευταίοι στρατιώτες του Δράμαλη, υπό τη διοίκηση του Ντελή Αχμέτ πασά, εξολοθρεύθηκαν στην μάχη της Ακράτας, από το στρατιωτικό σώμα των Α. Ζαΐμη και Α. Λόντου.

  Ολοκληρώνοντας τα της μάχης των Δερβενακίων, ο Κολοκοτρώνης αποτέλεσε τον βασικό παράγοντα της καταστροφής του Δράμαλη. Χάρη στις στρατιωτικές του ικανότητες, αλλά και τη συμβολή των άλλων οπλαρχηγών, όπως για παράδειγμα του Νικηταρά, η Επανάσταση είχε και πάλι σωθεί. Η αργολική πεδιάδα, μέχρι την έλευση του Ιμπραήμ, το 1825, βρισκόταν και πάλι υπό τον έλεγχο των Ελλήνων.[6]

  Τέλος, θα αποτελούσε παράλειψη αν δεν αναφέραμε ότι υπάρχουν δημοτικά τραγούδια, που αναφέρονται στην καταστροφή του Δράμαλη ενώ, ταυτόχρονα, σήμερα, υπάρχει η έκφραση «Η Νίλα του Δράμαλη», η οποία σημαίνει μια κατάσταση, η οποία οδηγεί σε καταστροφή.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

Βακαλόπουλος, Κ. (2002) «Ιστορία της Ηπείρου», εκδ. Σταμούλη, Θεσσαλονίκη

Βερέμη, Θ. & Κολλιόπουλου, Ι.Σ. (2005) «Ελλάς, η σύγχρονη συνέχεια», εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα

Εγκυκλοπαίδεια «Νέα Δομή», Αθήνα.

«Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» (συλλογικό), (1978) τ. ΙΒ’, εκδ. Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα .

«Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια», Αθήνα.

Μερακλή, Μ. (1999) «Επίτομη Ελληνική Λαογραφία», εκδ. Οδυσσέας, Αθήνα

Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν «Ήλιος», Αθήνα

Vitti, M. (1980) «Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας», μτφ. Μ. Ζορμπά, εκδ. Καρδαμίτσας, Αθήνα.

  Ο χάρτης της μάχης των Δερβεκανίων είναι από εδώ: https://www.mixanitouxronou.gr/

[1]) Βλ και Βερέμη, Θ. & Κολλιόπουλου, Ι. Σ. (2005) «Ελλάς, η σύγχρονη συνέχεια».

[2]) Σημ: Ο Μαχμούτ πασάς, πριν την Λάρισα, υπήρξε και διοικητής της Δράμας.

[3]) Βλ και «Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια», τ. Ι’.

[4]) Βλ και «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», τ. ΙΒ’.

[5]) Βλ και Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν «Ήλιος», τ. 8.

[6]) Βλ και «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», τ. ΙΒ’.

(Εμφανιστηκε 663 φορές, 1 εμφανίσεις σήμερα)

Δείτε ακόμη:

Τα σχίλα είναι κλειστά.