16 Ιουνίου 2020 at 21:47

Τα Επτάνησα κατά τα έτη 1797-1821

από

Τα Επτάνησα κατά τα έτη 1797-1821

Γράφει ο Κότσης Παναγιώτης

Α. Η Ενετοκρατία στο Ιόνιο:

   Το 1684 μ.Χ, περνά στα ενετικά χέρια το νησί της Λευκάδος, το οποίο ως τότε βρισκόταν υπό τουρκική κυριαρχία. Με την πτώση της Λευκάδος, όλα τα νησιά του Ιονίου βρέθηκαν υπό ενετική κατοχή, η οποία διήρκεσε για έναν αιώνα ακόμη.

   Η ηγεμονία της Βενετίας ανέδειξε στα Ιόνια νησιά μία τοπική αριστοκρατία, η οποία υπήρξε ιδιαίτερα «κλειστή». Σαφέστερα, καταρτίστηκε ειδική «Βίβλος», στην οποία γράφονταν όλα τα ονόματα, τα οποία ανήκαν σε ονομαστές οικογένειες των νησιών. (Libro d’ Oro). Όμως, από τα μητρώα αυτά είχαν αποκλειστεί έμποροι και μορφωμένοι, επειδή δεν προέρχονταν από την άρχουσα τάξη. Οι διακρίσεις αυτές προκάλεσαν έντονες διαμαρτυρίες, οι οποίες οδήγησαν σε κοινωνικές «αναταραχές».

Η σημαία του «Ενωμένου Κράτους των Ιονίων νήσων». (1815-1864)
Η σημαία του «Ενωμένου Κράτους των Ιονίων νήσων». (1815-1864)

Β. Εποχή Γάλλων και Ρωσότουρκων:

   Είναι άνοιξη του 1797 και, στην ευρωπαϊκή ήπειρο αρχίζει να κυριαρχεί η μορφή του Γάλλου στρατάρχη, Ναπολέοντα Βοναπάρτη. Την εποχή εκείνη, η δημοκρατία της Βενετίας καταλύθηκε. Σύντομα, γαλλικά πλοία έφταναν στα λιμάνια των νησιών και, υπόσχονταν ελευθερία.

   Λίγους μήνες μετά (Οκτώβριος 1797) υπεγράφη μεταξύ του Ναπολέοντα και ηττημένων Αυστριακών, η συνθήκη του Κάμπο Φόρμιο. [1]Πλην των υπόλοιπων εδαφικών αξιώσεων του Ναπολέοντα, οι υπόλοιπες Δυνάμεις αποδέχτηκαν την προσάρτηση των Επτανήσων στη Γαλλία. Οι νέοι κατακτητές κατήργησαν την αριστοκρατική διοίκηση και, εν συνεχεία, σχημάτισαν ένα τριακονταμελές συμβούλιο, με εκπροσώπους όλων των κοινωνικών τάξεων και υπό την προεδρία του κόμη Θεοτόκη.

   Όμως, μετά την παταγώδη αποτυχία των Γάλλων σε εκστρατεία κατά της  Αιγύπτου, η Ρωσία και η Οθωμανική Αυτοκρατορία, με «σύμπραξη» της Αγγλίας, αποφάσισαν να αφαιρέσουν από τα γαλλικά εδάφη σημαντικές ναυτικές βάσεις. Αναλυτικότερα, στα τέλη καλοκαιριού του 1798, εμφανίστηκε στο Ιόνιο ο ρωσοτουρκικός στόλος, ο οποίος, τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς, κατέλαβε όλα τα νησιά, πλην της Κέρκυρας. Τελικά, στις 5 Μαρτίου 1799, λαμβάνει χώρα και η πτώση της Κέρκυρας, μετά από ολιγόμηνη πολιορκία. Σύντομα,  ο Ρώσος και ο Οθωμανός ναύαρχος υποσχέθηκαν ότι τα Επτάνησα θα μετατραπούν σε ενιαία πολιτεία, όπου την εξουσία θα ασκούσε μία δεκατετραμελής κυβέρνηση ή Γερουσία.

   Εν τέλει, η Τουρκία πέτυχε να έχει υπό την προστασία της τα Ιόνια νησιά, γεγονός το οποίο επικυρώθηκε με την Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης, τον Μάρτιο του 1800.[2] Σύμφωνα με αυτήν, πρώην κτήσεις των Βενετών, όπως η Πάργα και η Πρέβεζα θα περνούσαν υπό οθωμανική κυριαρχία. Επιπλέον, μέσω αυτής της συνθήκης δημιουργήθηκε το «Κράτος των Επτανήσων», το οποίο «γέννησε» στους υπόδουλους Έλληνες την ελπίδα για ένα κράτος μεγαλύτερης έκτασης.

    Επιπροσθέτως, καταρτίστηκε ένα νέο Σύνταγμα, το οποίο όριζε ότι η «Επτάνησος Πολιτεία» θα λειτουργούσε υπό ιδιάζουσα μορφή συνομοσπονδίας και, κάθε νησί θα διέθετε το δικό του Συμβούλιο, το οποίο θα απαρτιζόταν- κατ’ αποκλειστικότητα- από μέλη κληρονομικής αριστοκρατίας. Όμως, η «επιστροφή» του ενετικού καθεστώτος προκάλεσε πάνδημες εξεγέρσεις, η χαρακτηριστικότερη των οποίων υπήρξε αυτή στο Αργοστόλι της Κεφαλλονιάς. Πιο αναλυτικά, ένοπλοι χωρικοί, αφού εισήλθαν στην πόλη, λεηλάτησαν καταστήματα και τα σπίτια των ευγενών. Παρόμοια γεγονότα έγιναν στη Ζάκυνθο, την Κέρκυρα και τα Κύθηρα, όπου Τούρκοι στρατιώτες επιτέθηκαν κατά των εξεγερμένων.

   Παρά την προσπάθεια των οθωμανικών αρχών για αποκατάσταση της τάξης, οι αναταραχές συνεχίστηκαν. Τότε, συγκροτήθηκε στην Κέρκυρα η «Έντιμος Αντιπροσωπεία», συναποτελούμενη από αστούς και αγρότες, η οποία επιφορτίστηκε με την σύνταξη ενός νέου Συντάγματος.

    Το 1803, με την παρέμβαση της Γαλλίας και την σύμπραξη της Ρωσίας, συγκροτήθηκε νέο σώμα γερουσιαστών και αντιπροσώπων, το οποίο συνέταξε και ψήφισε ένα νέο, περισσότερο φιλελεύθερο σύνταγμα, το οποίο καταργούσε τα προνόμια της αριστοκρατίας και κατοχύρωνε το δικαίωμα του κάθε πολίτη για προσωπική ελευθερία.

   Την εποχή εκείνη, η προέλαση του Ναπολέοντα στα ευρωπαϊκά εδάφη οδήγησε στην υπογραφή της συνθήκης του Τίλσιτ (8 Ιουλίου 1807), η οποία υπεγράφη μεταξύ του Ναπολέοντα και του Ρώσου τσάρου Αλέξανδρου Α΄. [3] Με αυτή τη συνθήκη, τα Ιόνια νησιά περιήλθαν για μία ακόμη φορά υπό γαλλική κυριαρχία. Όμως, η δεύτερη κυριαρχία των Γάλλων αποδείχθηκε βραχύβια.

Οι κάτοικοι των Επτανήσων χωρίζονται γενικά σε τρεις τάξεις: τους ευγενείς (nobili), στους αστούς (civili) και το λαό (poporali). Μόνο οι ευγενείς ήταν γραμμένοι στη Χρυσή Βίβλο (libro d’oro) και είχαν πολιτικά δικαιώματα.
Οι κάτοικοι των Επτανήσων χωρίζονται γενικά σε τρεις τάξεις: τους ευγενείς (nobili), στους αστούς (civili) και το λαό (poporali). Μόνο οι ευγενείς ήταν γραμμένοι στη Χρυσή Βίβλο (libro d’oro) και είχαν πολιτικά δικαιώματα.

Γ. Η έναρξη της Βρετανικής κυριαρχίας:

    Εκείνη την περίοδο, αν και η στρατιωτική ισχύς του Ναπολέοντα βρισκόταν στο «απόγειό της», η Αγγλία συνέχιζε την κυριαρχία της στη θάλασσα. Συνεπώς, το φθινόπωρο του 1809, αφού προέβη σε ναυτικό αποκλεισμό στα Επτάνησα, κατέλαβε διαδοχικά τη Ζάκυνθο, την Ιθάκη, την Κεφαλλονιά και τα Κύθηρα. Στη συνέχεια, περιήλθε υπό την βρετανική κυριαρχία και η Λευκάδα, παρά τη γενναία αντίσταση από τους ενόπλους της γαλλικής φρουράς.

   Το μόνο νησί, το οποίο είχε απομείνει ως γαλλικό έδαφος, υπήρξε η Κέρκυρα. Όμως, τον Νοέμβριο του 1810, ο βρετανικός στόλος απέκλεισε την Κέρκυρα και, εν τέλει, την απέσπασε από τους Γάλλους τον Ιούνιο του 1814. Μετά την πτώση και της Κέρκυρας, άρχιζε η περίοδος της αγγλοκρατίας, η οποία διήρκησε ως την άνοιξη του 1864, όταν και βασιλιάς της Ελλάδος ανέλαβε ο Γεώργιος Α΄.

   Η επικύρωση της βρετανικής κυριαρχίας στο Ιόνιο πραγματοποιήθηκε με τη Συνθήκη του Παρισιού, το 1815. Κατά συνέπεια, είχαμε την ίδρυση των «Ηνωμένων Πολιτειών των Ιονίων Νήσων», υπό την «προστασία» της Αγγλίας. Πρώτος- και προσωρινός- αρμοστής στο νεοπαγές κρατίδιο υπήρξε ο ναύαρχος Κάμπελ, έως τη στιγμή που έφθασε στην Κέρκυρα ο αρχηγός των ναυτικών δυνάμεων Μεσογείου, Τόμας Μαίτλαντ (Φεβρουάριος 1816).

    Παρά την έλευση του νέου αρμοστή, τα προβλήματα δεν εξαλείφθηκαν. Πιο αναλυτικά, όταν η γερουσία διαμαρτυρήθηκε για την αυθαίρετη διαχείριση των δημοσίων πραγμάτων, ο Μαίτλαντ καθαίρεσε τους γερουσιαστές, οι οποίοι εξέφρασαν τις διαμαρτυρίες και, σύντομα, διόρισε πρόσωπα δικής του επιλογής. Ακόμη, όρισε ειδικά προσόντα για την εγγραφή των πολιτών στους εκλογικούς καταλόγους και, συντακτική συνέλευση. Η συνέλευση αυτή, υπό την απειλή πυροβόλων, ψήφισε μέσα σε τρεις μέρες, το περίφημο «Σύνταγμα Μαίτλαντ». Χάρη στο καινούργιο Σύνταγμα, ο αρμοστής αποκτούσε το δικαίωμα αυτοδιοίκησης από τα επαρχιακά συμβούλια του κάθε νησιού.

   Η πρώτη εξέγερση κατά των Βρετανών σημειώθηκε στη Λευκάδα, τον Σεπτέμβριο του 1819. Σε συγκρούσεις με τον αγγλικό στρατό σκοτώθηκαν περίπου 20 στρατιώτες και ισάριθμοι ντόπιοι χωρικοί. Τα επεισόδια «ακολούθησε» η δίωξη και ο απαγχονισμός του ιερέα Ασπρογέρακα, ως υποκινητή των γεγονότων. Την ίδια περίοδο, παρόμοια επεισόδια έλαβαν χώρα στη Ζάκυνθο, όπου έσπευσε ο ίδιος ο Μαίτλαντ, με σκοπό να αποκαταστήσει την τάξη. Ως πρωταίτιος των επεισοδίων θεωρήθηκε ο Α. Μαρτινέγκος, ο οποίος καταδικάστηκε σε φυλάκιση και καταβολή ενός τεραστίου χρηματικού ποσού για πρόστιμο.

Βασίλειος Χατζής (1870 Καστοριά - 1915 Αθήνα). Πρωινό στην Κέρκυρα.
Βασίλειος Χατζής (1870 Καστοριά – 1915 Αθήνα). Πρωινό στην Κέρκυρα.

    Τον Μάρτιο του 1821, στην- γειτονική με τα Επτάνησα- Πελοπόννησο ξεκινά ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας του 1821. Σε μικρό διάστημα, εξεγέρθηκαν και τα νησιά του Αιγαίου, με πρώτο τις Σπέτσες. Όμως, αντίθετα με τα νησιά του Αιγαίου, τα Ιόνια νησιά δεν είχαν καμία συμμετοχή. Συγκεκριμένα, ο Μαίτλαντ, έχοντας σκοπό να εμποδίσει τη συμμετοχή των κατοίκων του Ιονίου στον αγώνα, υποσχέθηκε προθεσμία επιστροφής σε όσους είχαν αναμειχθεί σε πολεμικές επιχειρήσεις στην ξηρά. Όσοι όμως δεν «συμμορφώθηκαν», υπέστησαν δίωξη και δήμευση των περιουσιών τους. Ώσπου, ο Μαίτλαντ πέθανε στις αρχές του 1824 στην Μάλτα και, τον διαδέχθηκε ο Φρέντερικ Άνταμ.

Βιβλιογραφία:

Βακαλόπουλου, Α. (1984) «Νέα ελληνική ιστορία 1204-1981», εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη.

Εγκυκλοπαίδεια «του Ηλίου», Αθήνα.

Εγκυκλοπαίδεια «Νέα Δομή», Αθήνα.

Πολίτη, Λ. (1983) «Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας», εκδ. ΜΙΕΤ, Αθήνα.

Burns, E. (1983)  «Ευρωπαϊκή Ιστορία: Ο δυτικός πολιτισμός. Οι νεότεροι χρόνοι»– μτφ. Τ. Δαρβέρη, εκδ. Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη.

[1]) Βλ και  Burns, E.M. (1983) «Ευρωπαϊκή Ιστορία: Ο δυτικός πολιτισμός. Οι νεότεροι χρόνοι»

[2]) Βλ και Βακαλόπολυλου, Α. (1984) «Νέα ελληνική ιστορία 1204-1981»

[3]) Βλ και εγκυκλοπαίδεια «του Ηλίου»

(Εμφανιστηκε 1,783 φορές, 1 εμφανίσεις σήμερα)

Δείτε ακόμη:

Κάντε ένα σχόλιο

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.