8 Ιουνίου 2019 at 21:29

«Περί λύχνων αφάς»

από

«Περί λύχνων αφάς»

Γράφει ο Δημήτρης Τζήκας

Η λέξη «λύχνος» (πληθ. λύχνοι και λύχνα) είναι αρχαία ελληνική και σημαίνει φορητό φως (που μπορεί δηλ. να μεταφέρεται), λάμπα, λυχνάρι, το οποίο φέρεται στο χέρι ή τίθεται σε λυχνοστάτη (λύχνιον).

Στην Οδύσσεια (τ’ 34) διαβάζουμε: «Τότε ο Oδυσσέας κι ο γιος του ο ασύγκριτος τα κοφτερά κοντάρια, / τ’ αφαλωτά σκουτάρια αρπάζοντας με βιάση και τα κράνη / τα κουβαλούσαν μπρος τους η Αθηνά Παλλάδα, ανακρατώντας / χρυσό λυχνάρι, φως πανέμορφο σκορπούσα, για να φέγγουν.» […χρύσεον λύχνον ἔχουσα, φάος περικαλλὲς ἐποίει.] Μετάφραση των Καζαντζάκη- Κακριδή.

Χάλκινος λύχνος που είχε βρεθεί στο Ερέχθειο και έχει τη μορφή πολεμικού πλοίου. Φέρει χαραγμένη την επιγραφή «ιερόν της Αθηνάς». Αθήνα, Μουσείο Ακρόπολης.
Χάλκινος λύχνος που είχε βρεθεί στο Ερέχθειο και έχει τη μορφή πολεμικού πλοίου. Φέρει χαραγμένη την επιγραφή «ιερόν της Αθηνάς». Αθήνα, Μουσείο Ακρόπολης.

Η μάλλον λόγια φράση «περί λύχνων αφάς» σημαίνει το σούρουπο, το χρονικό διάστημα της ημέρας αμέσως μετά τη δύση του ήλιου, όταν αρχίζει να νυχτώνει, όταν γινόταν η αφή (άναμμα) των λυχναριών· η ώρα που ανάβουν τα λυχνάρια (ή άλλα μέσα φωτισμού πλέον) λέγεται και μούχρωμα, σύθαμπο ή λυκόφως.

Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης [1] γράφει: «Το έγγραφον το οποίον είχε λάβει το πρωί από το υγειονομείον εμνημόνευεν επτά νέους βαρδιάνους στρατολογηθέντας χθες, και μέλλοντας να φθάσωσιν εντός της σήμερον εις την επιχόλερον νήσον· ο ενωμοτάρχης είχε μετρήσει από το πρωί έξ, και ηπόρει πώς εβράδυνε ο άλλος. Τέλος έφθασε περί λύχνων αφάς, εις το τελευταίον ταξίδιόν του, ο Αλέξης το Παποράκι.» «Βαρδιάνος» είναι ο σκοπός (βενετικό vardian).

Στο Λεξικό του Σουίδα (10ος αιώνας) βρίσκουμε το «λύχνων αφάς» μαζί με τη φράση «Λύχνον εν μεσημβρία άπτεις», η οποία λεγόταν για όσους έπρατταν, ενεργούσαν σε ακατάλληλο καιρό. Κοινές είναι πλέον και οι νεοελληνικές παροιμίες: «Έμεινε λύχνος δίχως φιτίλι.» [= πάμφτωχος, πένης· κατεστράφη εντελώς.], «Άναψέ μου τον λύχνο, να δω τον ήλιο.» [= επί όσων δεν διακρίνουν πράγματα που είναι οφθαλμοφανή, πρόδηλα, προφανή, καταφανή.] και «Άναψε το λυχνάρι σου προτού να σ΄έβρ’ η νύχτα.»

[1] Βαρδιάνος στα σπόρκα.

Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ομάδα του facebook Παροιμίες & γνωμικά.

Αν θέλετε να γίνετε μέλη της ομάδας, επισκεφτείτε τη διεύθυνση: https://www.facebook.com/groups/2285257741730850/

Περισσότερες παροιμίες, παροιμιώδεις φράσεις και γνωμικά μπορείτε να βρείτε στο αρχείο μας ΕΔΩ.

(Εμφανιστηκε 4,009 φορές, 1 εμφανίσεις σήμερα)

Δείτε ακόμη:

Κάντε ένα σχόλιο

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.