Ένας επεισοδιακός ρομαντικός περίπατος…

Γράφει ο Μανόλης Πλούσος

Στις 4 Ιανουαρίου 1885 (με το νέο ημερολόγιο 16 Ιανουαρίου) ο προξενικός αντιπρόσωπος της βρετανικής πρεσβείας, Arthur Nicolson, μετά της συζύγου του απολάμβανε έναν ρομαντικό περίπατο στο αλσύλλιο του Λυκαβηττού. Ο καιρός ήταν ασυνήθιστα ζεστός για την εποχή και η μέρα ηλιόλουστη. Η περιπλάνηση του ζεύγους για να απολαύσουν την θέα τους έφερε τυχαία σε ένα σημείο του αλσυλλίου που μόλις είχε φυτευτεί με πεύκα και, ως εκ τούτου, οι αρχές είχαν απαγορεύσει την είσοδο στους πολίτες. Μάλιστα, για την φύλαξη του μέρους ένας χωροφύλακας, ονόματι Λουκάς Καλπούζος, είχε επιφορτιστεί να περιπολεί την περιοχή. Μόλις ο χωροφύλακας Καλπούζος αντιλήφθηκε το ζεύγος κινήθηκε εναντίον τους. Μια απλή παρατήρηση θα ήταν αρκετή για να απομακρυνθεί το ζεύγος, αλλά αντί αυτού, μεταξύ του χωροφύλακα και του προξενικού αντιπροσώπου ξέσπασε καυγάς. Μόλις ο Καλπούζος έπιασε από το μπράτσο τον Nicolson αυτός αντέδρασε και απώθησε τον χωροφύλακα. Αμέσως ο τελευταίος τον χτύπησε με το ραβδί που ήταν οπλισμένος και τον οδήγησε «πυξ λαξ» έξω από το αλσύλλιο του Λυκαβηττού. Μάταια ο Nicolson προσπαθούσε να εξηγήσει στους περαστικούς την ιδιότητά του και το τι είχε συμβεί. Όσο για την σύζυγο του Nicolson, έτρεξε αμέσως στην βρετανική πρεσβεία για να ειδοποιήσει το προσωπικό σχετικά με το συμβάν. Ο ίδιος ο Nicolson αφού κατάφερε να ξεφύγει από τον νευριασμένο χωροφύλακα, κατέφυγε στην οικία του Χαρ. Τρικούπη και διαμαρτυρήθηκε για τη συμπεριφορά του οργάνου της τάξης.

Το επεισόδιο πολύ γρήγορα μαθεύτηκε στην Αθήνα ενώ προκάλεσε την οργισμένη αντίδραση της αγγλικής κυβέρνησης, που απαίτησε όχι μόνο την παραδειγματική τιμωρία του χωροφύλακα αλλά και την ταπείνωση της ίδιας της Ελλάδας. Όπως αναφέρει η εφημερίδα «Ώρα» στο φύλο της 6^ης Ιανουαρίου 1885 «… ο επιτετραμμένος της Αγγλίας απηύθηνε διακοίνωσιν προς το επί των εξωτερικών υπουργείον, συνοδευομένην υπό εκθέσεως περί της γενομένης εις αυτόν προσβολής, εξαιτούμενος ικανοποίησιν…». Αμέσως η κυβέρνηση του Χαρ. Τρικούπη, εμφορούμενη από έντονα φιλοαγγλικά αισθήματα, έσπευσε να ικανοποιήσει τον Άγγλο διπλωμάτη τιμωρώντας τον οξύθυμο χωροφύλακα με δίμηνη φυλάκιση στην Ακροναυπλία, αποπομπή από το σώμα της χωροφυλακής και παραπομπή του στα ποινικά δικαστήρια.

Και ενώ όλα έδειχναν ότι το περιστατικό θα ξεχνιόταν με την τιμωρία του χωροφύλακα Καλπούζου το υπουργείο των στρατιωτικών απέστειλε στην μοιραρχία Αττικοβοιωτίας διαταγή σύμφωνα με την οποία την 7^η Ιανουαρίου 1885 «…η ενταύθα χωροφυλακή θέλει παραταχθή εν μεγάλη στολή εις την Πλατείαν του Συντάγματος, ένθα επί παρουσία του κ. Προξένου της Μεγάλης Βρετανίας θα αναγνωσθή η κατωτέρω διαταγή. Αμέσως δε μετά τούτο θέλει παιανίσει η μουσική τον Αγγλικόν ύμνον, η δε χωροφυλακή θέλει παρουσιάσει όπλα…». Έτσι και έγινε. Μπροστά στα έκπληκτα μάτια των Αθηναίων η ελληνική σημαία υποχρεώθηκε να προσκλίνει μπροστά στον Άγγλο διπλωμάτη ως συγγνώμη του έθνους.

Η εφημερίδα «Καιροί» στο φύλο της 8^ης Ιανουαρίου 1885 σχολιάζει για το γεγονός: «Χθες ο αγαθός λαός των Αθηνών παρέστη εις θέαμα ασύνηθες και απελπιστικόν, εξ ου απεκόμισαν ελεεινάς εντυπώσεις οι κηδόμενοι, όπως  δήποτε, της εθνικής τιμής και αξιοπρεπείας. […] Προς Θεού, που ευρισκόμεθα και υπό τίνων κυβερνώμεθα; Έχουσιν άρα γε αυτοί οι άνθρωποι συναίσθησιν της εθνικής τιμής, υβρίζοντες και εξευτελίζοντες αυτήν, χάριν υπερφιάλων και παρανόμων ορέξεων και απαιτήσεων; Αλλά τι δυνάμεθα να περιμένωμεν […] παρά του κ. Τρικούπη, τον θηρεύοντα την αγγλικήν ευμένειαν δια του πολιτικού ημών εξευτελισμού και της εσχάτης εθνικής ταπεινώσεως;». Την ίδια αγανάκτηση εξέφρασε και ο έμπειρος διπλωμάτης Επ. Μαυρομάτης μέσα από τις σελίδα της εφημερίδας «Αιώνας» στις 9 Ιανουαρίου σημειώνοντας ότι: «… κατέλαβε πάντας κατήφεια και αγανάκτησις επί τη καιρίως προσβληθείση ούτως αξιπρεπεία του Τόπου […] πάντες προχθές, ανεξαρτήτως πάσης άλλης υστεροβουλίας και πάθους, μετ’ αγανακτήσεως και λύπης ηρώτων: έπρεπεν η κυβέρνησις να παραδεχθή ή ηδύνατο να αποκρούση την χορήγησιν της τοιαύτης εξευτελιστικής ικανοποιήσεως;». Η «Νέα Εφημερίς» με την σειρά της στο φύλο της 9^ης Ιανουαρίου αναφέρει για το περιστατικό: «Επιβεβαιούται, ότι η κακίστη διεξαγωγή των πραγμάτων εκ μέρους του υπουργείου (ενν. της κυβέρνησης), επί τω επεισοδίω Νίκολσων, επήνεγκε την επονείδιστον εκείνην ανάγκην προχθές της δοθείσης ικανοποιήσεως, του εξευτελισμού. Λάθη κατ’ επανάληψιν του υπουργείου ήγαγον αυτό κατ’ ανάγκην μετά ταύτα εις την ταπείνωσιν του, τουθ’ όπερ εγκαίρως και δια καλής διπλωματικής διεξαγωγής ηδύνατο να προληφθή, και ενεκόλαψαν στίγμα τη απαραιτήτω αξιπρεπεία του κράτους εις τας διεθνείς αυτού σχέσεις». Αντίστοιχα και η «Ακρόπολις» της 10^ης Ιανουαρίου σημείωνε δηκτικά τα εξής: «Βεβαίως δεν ήτο δυνατόν να μη παραγάγη οδυνηράν εντύπωσιν επί της δημοσίας γνώμης το ταρατατάμ της πλατείας του Συντάγματος προς ικανοποίησιν του κ. Άγγλου επιτετραμμένου…». Το περιστατικό σχολίασε και ο δαιμόνιος Γεώργιος Σουρής από τον «Ρωμηό» του στις 12 Ιανουαρίου με ένα εκτενές ποίημα που τιτλοφορείται «Λίγοι στίχοι με μανία στη Μεγάλη Βρετανία». Τα δυο πρώτα εξάστιχα είναι παραστατικότατα :

Νέα πάλι καταφρόνια στην φτωχή μας την πατρίδα,

Νέα προσβολή ακόμη κι εντροπή καινούρια πάλι

Γιατί βρίσαν έναν άγγλο ευγενή με μιαν αγγλίδα

Η γενναία Βρεττανία, η Αγγλία η μεγάλη,

Την μικρή μας την πατρίδα ζήτησε να ταπεινώση

Κι άλλο μάθημα καινούριο ήλθε πάλι να μας δώση.

Γιατί βρέθηκ’ ένας μόνος στρατιώτης κακομοίρης,

άθλιος, καθώς τον είπαν, ίσως και φρουρός του νόμου,

και του φάνηκε πως πρέπει εν ανάγκη και ξιφήρης

να σταθεί να εμποδίση στην διάβασιν του δρόμου,

γιατί τόλμησε ακόμη, δίχως διόλου να τον ξέρη,

και στον Νίκολσον τον Άγγλον δυο σβερκιαίς να καταφέρη.[…]

Η αγγλική απαίτηση δεν ήταν «κεραυνός εν αιθρία». Η στάση της αγγλικής διπλωματίας ποτέ δεν ήταν «φιλελληνική». Πιο σωστά, ήταν «φιλελληνική» μόνο όταν εξυπηρετούνταν τα βρετανικά συμφέροντα. Οι υποτελείς λαοί της βρετανικής αυτοκρατορίας ήταν πάντοτε πιόνια σε μια διπλωματική σκακιέρα και ως τέτοια χρησιμοποιούνταν. Οι μνήμες από τον εξευτελιστικό αποκλεισμό των ελληνικών λιμανιών από τις μοίρες του ναυάρχου Parker στα 1850 δεν είχαν ξεχαστεί. Στο συνέδριο του Βερολίνου στα 1878 μόνη η Αγγλία είχε αντιταχθεί στις εδαφικές παραχωρήσεις προς την Ελλάδα στις οποίες συναινούσαν οι υπόλοιπες Δυνάμεις της εποχής. Δήλωναν αυτάρεσκα οι Άγγλοι απεσταλμένοι ότι «το συνέδριον δεν συνήλθεν ίνα διαμελίση την Τουρκίαν και ότι κατ’ ακολουθίαν η Ελλάς ηπατήθη ελπίζουσα εδαφικάς προσαυξήσεις». Αντίστοιχη ήταν και η συμπεριφορά της αγγλικής διπλωματίας σχετικά με το κρητικό ζήτημα όπου αντιτίθετο σθεναρά σε κάθε προσπάθεια ένωσης του νησιού με την Ελλάδα. Μάλιστα, ο εκεί βρετανός πρόξενος ραδιουργούσε ώστε να ιδρυθεί αγγλικό κόμμα που θα ζητούσε αγγλική προστασία. Στα 1882, έπειτα από απαίτηση των Άγγλων, τρία ελληνικά πολεμικά πλοία συμμετείχαν στην κατάληψη της Αιγύπτου από τους Βρετανούς. Το μικρό προτεκτοράτο της Αγγλίας στην ανατολική Μεσόγειο, η Ελλάδα, έπρεπε να εκτελεί εντολές, να συμμορφώνεται και να δέχεται τις απαιτήσεις της κραταιάς Αλβιόνας.

Το επεισόδιο Nicolson το εκμεταλλεύτηκε η αντιπολίτευση του Θ. Δεληγιάννη. Η ήδη ογκούμενη λαϊκή δυσαρέσκεια από την οικονομική πολιτική του Τρικούπη εκδηλώθηκε ακόμη πιο έντονα με συλλαλητήρια. Τις επόμενες μέρες το ζήτημα συζητήθηκε στην Βουλή, όπου ο Τρικούπης επικρίθηκε για την ταπείνωση της τιμής του έθνους για χάρη ενός «υπαλληλίσκου». Την 5^η Φεβρουαρίου 1885 ο Τρικούπης απώλεσε την εμπιστοσύνη της Βουλής με ψήφους 108 κατά και 104 υπέρ και υπέβαλε την παραίτηση της κυβέρνησης του. Την επόμενη μέρα ο Δηλιγιάννης εκλήθη στα ανάκτορα για να του αναθέσει ο βασιλιάς την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης. Ο πονηρός Αρκάς πολιτικός, προκειμένου να δείξει στον βασιλιά Γεώργιο ότι διέθετε λαϊκή υποστήριξη, μίσθωσε Αρβανίτες και διάφορους κομματικούς μπράβους που τον ακολούθησαν μέχρι τα ανάκτορα με πυροβολισμούς και μουσικές. Ένας δημοσιογράφος σχολίαζε τότε πως η Αθήνα «μετεβλήθη εις Μενίδι πανηγυρίζον και μεθύσκον». Έπειτα από τέσσερις συναντήσεις με τον βασιλιά δεν κατάφερε να τον πείσει για την διάλυση της παρούσας βουλής και την προκήρυξη εκλογών και έτσι στην εξουσία παρέμεινε ο Τρικούπης. Η λαϊκή δυσαρέσκεια, όμως, ανάγκασε τον Τρικούπη να προσφύγει στις κάλπες στις 7 Απριλίου 1885. Η πολεμική προς το πρόσωπο του Τρικούπη ήταν τέτοια έντασης και σκληρότητας που οδήγησαν το κόμμα του στην ήττα. Στις 9 Μάη ο Δηλιγιάννης εμφανιζόταν στην βουλή με μόνο πρόγραμμα «τα αντίθετα ακριβώς των όσων έλεγεν ο Τρικούπης»…

Διαβάστε:     

• Τ. Βουρνάς, «Ιστορία της νεώτερης και σύγχρονης Ελλάδας», εκδ. Πατάκη.
• Γ. Κορδάτου, «Μεγάλη ιστορία της Ελλάδας», εκδ. 20^ος αιώνας.
• Τρ. Ευαγγελίδη, «Τα μετά τον Όθωνα», εκδ. Γ. Φέξη.
• Γ. Φιλάρετου, «Ξενοκρατία και Βασιλεία εν Ελλάδι», εκδ. Σπ. Κουσουλίνου.