«Αν δε σε κλάσει ο μάστορας δε γίνεσαι τεχνίτης.»
Γράφει ο Δημήτρης Τζήκας
Η λέξη «μάστορας» ετυμολογείται από το λατ. Magister, που σημαίνει τον δάσκαλο σε οποιαδήποτε τέχνη. [μεσαιωνικό μάστορας < μαγίστορας < ελνστ. μαγίστωρ]. Ο «μάγιστρος» ήταν ανώτατος στρατιωτικός και πολιτικός αξιωματούχος στο Bυζάντιο και στην αρχαία Ρώμη. Η παροιμία ενέχει ένα από τα παλαιότερα επαγγελματικά διδάγματα: η πρακτική εμπειρία – εν προκειμένω η πολύχρονη, κοπιαστική «μαθητεία» – είναι απαραίτητη σε όποιον θέλει να μάθει επαρκώς μια τέχνη· ομοίως λέγεται για τους ναύτες: «Αν δεν έφαγε ο κώλος του κατράμι, ναύτης δεν είναι.»
Σε άλλες ιστορικές εποχές, ο παλαιός μάστορας -ως μέλος μιας «κλειστής» συντεχνίας κατά την τουρκοκρατία- κατέχει τα μικρά και μεγάλα μυστικά της δουλειάς και δεν είναι πάντοτε πρόθυμος να τα μοιραστεί με τους νέους μαθητευόμενους, για λόγους επαγγελματικού ανταγωνισμού· κατά τα κοινώς λεγόμενα: «Μ’ όποιον δάσκαλο καθίσεις, τέτοια γράμματα θα μάθεις» και «Κατά το Μαστρογιάννη και τα κοπέλια του.» Είναι ίσως περιττό να πούμε ότι συνήθως οι μαθητευόμενοι έκαναν «όλες τις δουλειές» και συχνά έτρωγαν φάπες για ψύλλου πήδημα.
Για τους νέους, πρωτόβγαλτους ή «ψάρακες» τεχνίτες λέγονται και τα: «Έμαθε να βελονιάζει και γαμεί το μάστορή του.», «Έμαθα και μπελονιάζω (ή μπαρμπερίζω) και περνώ το μάστορά μου.», «Έμαθα να μπαρμπερεύω, φάσκελα στο μάστορα μου.»
Η κοινή φράση «Βρήκε το μάστορά του» λέγεται για όσους συναντούν υπέρτερους, ισχυρότερους αντιπάλους.
Σαφής είναι και η παροιμία: «Ο κακός ο μάστορης με τα σύνεργά του τα βάζει.» Ωστόσο, αν δεν βρίσκονται στην περιοχή άλλοι τεχνίτες ικανότεροι και οι δευτεράντζες μπορεί να τα καταφέρουν όπως όπως, αφού «Τον στραβό στο στραβοχώρι πρωτομάστορη τον κάνουν.» Ειρωνικά λέγεται και το ποιμενικό «Μάστορας είναι και της κατσίκας ο κώλος.»
Η παροιμία «Με τα μουστάκια μάστορας και με τα γένια κάλφας[1].» αναφέρεται σε όσους ξεπέφτουν από μια καλή, ανώτερη θέση σε άλλη, χειρότερη. Εξάλλου, «Τριάντα χρονών Γιάννης μαστρο-Γιάννης δε γίνεται.», ενώ «Η τέχνη θέλει μάστορη κι η φάβα θέλει λάδι.»
Τέλος, για τους μάστορες «της φωτιάς» και «της πυρκαγιάς», δηλαδή για όσους δεν κατέχουν επαρκώς την τέχνη τους -για τους «μπακαταραίους»- λέμε: «Αν κρεμάσουν τους μαστόρους, άδικα θα τον κρεμάσουν.»
Παραπομπές
[1] Κάλφας είναι ο βοηθός, το τσιράκι, το κοπέλι, ο μαθητευόμενος τεχνίτης [τουρκ. kalfa].
Η φωτογραφία είναι από εδώ: http://www.flashmes.gr
Ο Δημήτρης Τζήκας είναι ιστορικός.
Περισσότερες παροιμίες και παροιμιώδεις φράσεις μπορείτε να βρείτε στο αρχείο μας ΕΔΩ.
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ομάδα του facebook Παροιμίες & γνωμικά.
Αν θέλετε να γίνετε μέλη της ομάδας, επισκεφτείτε τη διεύθυνση: https://www.facebook.com/groups/2285257741730850/
