Ιερισσιώτικα γιατροσόφια στις αρχές του 20ου αιώνα
Κείμενο: Χρήστος Καραστέργιος
Μεταγραφή: Μαρία Παπαδαφνιάδου
Τα γιατροσόφια είναι πρακτικά φάρμακα της λαϊκής παράδοσης που συνήθως βασίζονται στη μακροχρόνια λαϊκή πείρα και παρατήρηση. Άλλοτε έχουν ορθολογική βάση και στηρίζονται μόνο στις θεραπευτικές ιδιότητες βοτάνων, και άλλοτε συνδυάζουν τις θεραπευτικές ιδιότητες κάποιων φυτών και ουσιών, με μαγικές πράξεις.
Διάσημοι στην Ελλάδα για τα γιατροσόφια τους, ήταν οι κομπογιαννίτες γιατροί από τα Ζαγοροχώρια της Ηπείρου. Επίσης γνωστοί ήταν και οι εμπειρικοί γιατροί-καλόγηροι του Αγίου Όρους. Είναι σίγουρο ότι οι παλιότεροι κάτοικοι της Ιερισσού έμαθαν και πλούτισαν τις γνώσεις τους σε βότανα και σε συνταγές και από τους μοναχούς του Άθω. Την πλούσια βοτανολογική βλάστηση της περιοχής αναφέρει πρώτος ο Γερμανός θεμελιωτής της βοτανολογίας Heinrich August Grisebach (1814- 1879), to 1839. Ο συνεργάτης του περιοδικού μας, Ιωάννης Π. Μαρίνος, περιγράφει πολλά από τα γιατροσόφια της παλιάς Ιερισσού σε άρθρο του στο 7ο τεύχος του «Κυττάρου», με τίτλο «Γιατροσόφια του παλιού καιρού “Ιλιάτσια”».
Το 2010 η κα Βασιλεία Κυριάκου Δεσλή μου εμπιστεύτηκε το ημερολόγιο του παππού της Χριστόδουλου Ι. Σακελλαρίου που μαζί με άλλες πολύτιμες πληροφορίες διασώζει και γιατροσόφια της εποχής. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι ο Χριστόδουλος Σακελλαρίου άρχισε να σημειώνει στο ημερολόγιό του τις συνταγές, πρόχειρα για δική του γνώση, λίγο πριν την απελευθέρωση της Ιερισσού από τους Τούρκους το 1912∙ γιατί στις επόμενες σελίδες από τα γιατροσόφια αναφέρεται στα γεγονότα της απελευθέρωσης. Η δημοσίευση του κειμένου γίνεται στην αρχική του μορφή χωρίς παρεμβάσεις:
ΓΙΑΤΡΟΣΟΦΙΑ
«Σελ.13
Θεραπευτικαὶ πράξεις
Γυνὴ ἔγκυος νά ἔχει ἐπάνω της κόκαλον τῆς ἐλάφου δέν ἀποβάλει
Κάψε κέρατα ἐλάφου ὡς σκώνην καὶ ἀνακάτωσέ το μὲ ξύδι ἄλειψε τὴν κεφαλὴν καὶ χάνεται ἡ πυτιρίδα
Κοπάνισε ῥίζαν κρίνου μὲ ξύδι ἄλειψε τὴν κεφαλήν σου χάνεται ἡ πυτιρίδα
Διὰ τὸ οὖρος
Ῥίζα ἀπὸ φλόμον στούμπισέ την καλὰ καὶ βάλε την ἀπὸ ἑσπέρας ἕως τὸ πρωὶ ἐν κρασί καὶ πῖνε νηστικὴ ἐν ποτηράκι διὰ τὸ οὖρος ὅταν δέν ἠμπορεῖ ὁ ἄνθρωπος να ἔβγη
8(;) δρ. θυμίαμα ἀσπρο 100 δράμια νερὸ βάλε εἰς τὴν φωτιὰ νά λιώση κατέβασέ το ῥίψε
Σελ. 14
καὶ ὀλίγον λάδι ἀνακάτωσέ το καὶ πῖνε ἀπὸ 1 ποτηράκι κάθε 2 ὥρας ἕως ὅτου ἔλθει τὸ οὖρος
Βράσε δενδρολίβανον μὲ κρασί παλαιὸν καὶ πῖνε ὠφελεῖ διὰ τὸ οὖρος
Σέλινο μὲ κρασί πῖνε καὶ ὠφελεῖ
Ἐὰν ὁ ἄνθρωπος ἢ τὸ ζῷον δέν ἠμπορεῖ νά κατουρίσουν κάψε καλαμάρι τῆς θαλάσσης καὶ κάμε το σκώνη καὶ ἂς πίνει μὲ νερὸν
Διὰ πέτραν
Ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἔχει πέτραν λάβε ἀγριομουλόχα ῥίζαν καὶ βράσε την μὲ ἄλλας καὶ πῖνε
Τῆς καραβίδας τὰ μάτχια τρύψε τα σὰν ἀλεύρι βάλε τα μὲ νερὸν ἢ μὲ κρασί καὶ πῖνε εὐθὺς κατουρεῖ τὴν πέτραν
Στούμπισε σπόρον μαρουλιοὺ καὶ κάμε το μὲ νερὸν ἢ μὲ κρασί πῖνε ὠφελεῖ εἰς τὸ οὖρος (βλέπε σελὶς 17)
Σελ. 17
κοπάνισε τὰ τὸ καθὲν χωριστὰ βάλε τα εἰς μέλι καθαρὸ βάλε 20 κόκους κινίνι ἀνακάτωσέ τα καλὰ καὶ πέρνε 1 κουταλιὰ γλυκοὺ πρωὶ καὶ βράδυ
Διὰ τὰ ζῷα
Κοπάνισε μαρολόσπρον καὶ βάλε τον να σταθῇ 1 ὤρα καὶ δῶσε τὸ ζῷον νά πιεί εὐθὺς κατουρεῖ
Διὰ τὸν στόμαχον
Ὅταν ὁ στόμαχος ἔχει ξενίλαις λάβε μπιτώνικα μὲ μέλι ἀνακάτωσέ τα καὶ παῖρνε πρωὶ καὶ βράδυ 1 κουταλιὰ γλυκού.
Νά τρώγης ἀμύγδαλα εἲναι ὠφέλιμα διὰ τὸν στόμαχον
Πράσα μὲ λάδι εἲναι ὠφέλιμα να τρώγει κανεὶς διὰ τὸν στόμαχον
Σελ.18
Διὰ νά γεννίση ἡ γυναῖκα γρήγορα λάβε μουλώχα κοπάνισέ την καὶ δέσε την εἰς τάς πτέρνας τῆς γυναικός.
Να βράσης χαμέμηλα καὶ να πίνῃ ἡ γυναῖκα κάθε πρωὶ εἲναι ὠφέλιμα νά βάλῃς μέσα φλασκόνερον εἲναι ὠφέλιμον διὰ τὸ ἰστερινὸν
Φάρμακον Σένα
Βάλε Σένα μὲ μοῦστο νά βράση 40 ἡμέρας. στράγγισέ την καὶ βάλε την εἰς μπουκάλια καὶ πῖνε ἀπὸ 1 ποτήρι πρωὶ καὶ βράδυ εἲναι φάρμακον εξαίσιον συντίνει εἰς ὅλα τὰ πράγματα
Να βράσης Σένα μὲ νερόν, να ῥίψεις χαμέμηλα μέσα νά λούεσαι τὴν κεφαλὴν εἲναι ὡραίον φάρμακον εἰς ὅλα
Σελ. 19
Διὰ νά γεννίση ἡ Στείρα
Ἐλαφοκέρατο τρίψε το σκώνη ἀνακάτωσέ το μὲ χωλὴν τῆς ἀγελάδος καὶ νά τὸ φωρεῖ ἐπάνω της ἡ γυναῖκα δύναται να ἀποκτήσει
Ἅμα εὕρῃς προβατίνα καὶ ψοφίση τὸ ἀρνῖ μέσα εἰς τὴν κοιλιά πάρε τὸ ἀρνῖ καθάρισέ το καλὰ ὅλα τὰ κοκαλάκια καλά, βάλε τα τὰ κόκαλα μέσα εἰς τὸ νερόν, καὶ νά πίνει ἡ γυναῖκα ἀπὸ ἐκεῖνο τὸ νερὸν 40 ἡμέρας πρωὶ καὶ νά συνέρχεται μὲ τὸν ἀνδραν της τακτικά, τὰ ἴδια κοκαλάκια κάμνουν διὰ πολλὰς γυναίκας.
Διὰ μαλλιὰ τῆς γυναικὸς
Ἄνθη δενδρολίβανου βράσε τα μὲ νερὸν να μένει 1/3 νά λούεται ἡ γυναῖκα μεγαλώνουν.
Σελ. 20
ἀσπράδια αὐγοὺ ὀλίγον λάδι 1 κουταλιὰ κρασί ὀλίγη μαστύχη ὀλίγη στῦψι ἀνακάτωσέ τα πολὺν ὥραν νά γείνη ἀλοιφὴ ὠφελεῖ καυσήματα εἰς πληγὰς καὶ εἰς πονόματον
Διὰ εὐκόλυνσιν κοιλίας
Βράσε μουλόχαν μὲ λάδι καὶ φάγε εὐθὺς σὲ εὐκολύνη
Διὰ σταμάτημα τῆς κοιλίας
Ὅταν ἔχεις δυσεντερίαν λαβὲ φακήν καί ἄλαξε τὸ νερὸ της 6 φορᾶς νά βράση τὴν 7 φορὰν ὅταν βράση βάλε ὀλίγον ξύδι φάγε ὀλίγον καὶ ὠφελεῖ
βγάλε καὶ κιδωνίου τὸν σπόρον ὅλον καὶ γέμισε τὸ κιδώνι μὲ κηρὶ τύλιξε το μὲ βρεγμένα στουπχιά, καὶ ἀφοῦ ψισθὴ ἂς φάγῃ ὁ ἀσθενὴς
καὶ τὰ τριαντάφυλλον κούκοτσα νά βράσουν μὲ κρασί ὠφελοῦν
Σελ. 21
Καὶ τὰ κράνα να βράσουν ὁ ζωμὸς ὠφελεῖ
Ὅταν ὁ ἀσθενὴς δεν ἔχει ὄρεξιν
λάβε κιδώνια ὁλόκληρα καὶ βράσε τα ὀλίγον(;) κατόπιν καθάρισε μέσα τὸν σπόρον καὶ τὴν φλούδα, καὶ τὸ φαγὶ βάλε το στό γουδί μέ ὀλίγον μέλι, τρίψε ὀλίγον πιπέρι, κανέλα, καὶ ἔνωσον αὐτὰ ὅλα στούμπισε τα καλὰ σὰν ἀλοιφή, βάλε να βράσουν, καὶ ἅμα κρυώσουν τρῶγε πρωὶ καὶ βράδυ
Διὰ τὸν στόμαχον
Ἀμύγδαλα εἲναι καλὰ να τρώγη κανεὶς
Πράσα μὲ λαδι είναι ὠφέλιμα νά τρώγη κανεὶς
Εἰς πύρωμα προσώπου
Ὅταν πυρώση τὸ πρόσωπον καὶ πρισθὴ κοπάνισε αγριοελαίας φύλλα καὶ βάλε ἐπάνω καὶ φύλλα ψαροδαύφνης νά βράση καὶ να ἀλοίψωση τὸ κεφάλι, καὶ τὰ φύλλα
Σελ. 22
να τὰ βάλῃς εἰς τὸ κεφάλι ξεπροίζετε
εἰς τὸ πρῖσμα πολὰς φοράς. Καθὼς θὰ πίνεις βρασμένον άνιθον μὲ νερὸν καὶ ὠφελῇ.
Στοματόπονος
‘Όταν σὲ πονεῖ τὸ στόμα νά μασὰς φύλλα βάτου καὶ νά τὰ πτύεις.
Ὅταν πονοῦν τὰ οὖλα, να τρίψης κικίδι καὶ μὲ τὴν σκώνην νά τρίβεις τὰ οὖλα
Βρώμα στόματος
Ὅταν βρωμὰ τὸ στόμα καῦσε ῥώδα ξηρά, καὶ μὲ τὴν στάκτην τρίψε τοὺς ὀδόντας. κοπάνισε ῥόδα ξηρὰ σὰν ἀλεύρι καὶ τρῖβε τοὺς ὀδόντας.
Εἰς πόνον λαιμοῦ
Ὅταν πονεῖ ὁ λαιμὸς τηγάνισε αὐγὰ μὲ λάδι, ἢ βούτυρον ανάλατον κάμε τα σὰν πίτα, καὶ τὴν πίταν θὰ τὴν βάλῃς ἐπάνω στήν κεφαλήν, ἀλλὰ ξυραφισμένην τὴν κεφαλήν, μαζὺ μὲ…
Σελ. 25
…τὸν στομαχον πέρα πέρα καὶ θεραπεύεται ἡ σπλίνα τοῦ στομάχου.
Ὅταν πονεῖ ὁ στόμαχος λάβε χλωρόν απήγανον καὶ ψῆσε τον, ἀνακάτωσέ τον μὲ λάδι βάλε τα ἐπάνω εἰς πανὶ καὶ βάλε τα ἐπάνω εἰς τὸν στόμαχον καὶ περνὰ ὁ πόνος.
Διὰ κανάδαν
Ὅταν πχιασθὴ ἡ φωνὴ τοῦ ἀνθρώπου βράσε μουλόχαν μὲ λάδι καὶ μὲ πικμίζι(;) καί μὲ ἄνθη ἐλαίας καὶ τρῶγε ὠφελεῖ
Διὰ ψύλλους
βράσε φύλλα ἀγριοσυκαίας, ἢ πικροδάφνης καὶ μὲ τὸν νερὸν ῥάντισε τὸ σπίτι φεύγουν οἱ ψύλλοι.
Πονοκέφαλος
Κοπανισμένο συνάπι μέ ξύδι να ὀσφρένεσαι ὠφελεῖ
Σελ. 26
Βράσε στουπχιὰ μέσα σὲ ξύδι καὶ δέσε τὴν κεφαλήν σου μὲ αὐτά. ὠφελεῖ
Διὰ γάλα γυναικὸς
Να κοπανισης ανηθόσπορον καὶ βράσε τον μὲ νερὸν νά βάλῃς καὶ ζαχαρην νά πίνῃ ἡ γυναῖκα φέρει γάλα.
Διὰ τὴν φάγουσαν
Να βράσης φακὴν καὶ κορυφὰς ἀπὸ βάτους, καὶ νά τὰ ἐνώσης μὲ μέλι καὶ νά τὰ βάλῃς εἰς τὴν πληγὴν ὠφελεῖ
Δάγγωμα φιδιου
Ὅταν δαγγάση ὄφις ἢ ἄλλο τι φαρμακερὸν νά στάξης ἐπάνω εἰς τὸ δάγκαμα γάλα τῆς συκαίας καὶ νά πίνεις κρασί πολύ. ἄλλο.
Νά πάρεις ζουχιὰ νά τῇ σπασης μαζύ μὲ κομάτια πέτρας, ἐπάνω εἰς μίαν πέτραν καὶ νά τὰ βάλῃς ἐπάνω εἰς τὸ δὰγ-
Σελ. 27
κωμα, πολὰς φοράς. ἕως ὅτου ἐτοιμασθοὺν αὐτὰ νά βάλῃς φουσκωμένο ψωμί στό νερὸν ἐπάνω εἰς τὸ δάγκωμα.
Σκύλος λυσσαμένος
Ὅταν δαγκάση λυσσασμένος σκύλος κανένα κοπάνισε σκόρδο καί βάλε εἰς τὴν πληγην επίσσης νά τρώγης καὶ σκόρδα.
Σπάσιμον ποδὸς ἢ χειρὸς
Να τρίψης μάρμαρον, καὶ κέδρον σὰν ἀλεύρι ἀνακάτωσέ τα μὲ ἀσπράδια αὐγοὺ τρίψε σαπούνι, πάρε ῥακὶ καλὸ βάλε αὐτὰ ἐπάνω εἰς στουπχιά, πρῶτον πλῦνε τὸ μέρος μὲ ζωστόν νερόν, καὶ βάλε αὐτὰ ἐπάνω εἰς τὸν πόνον, δέσε τὸ πόδι ἢ τὸ χέρι μὲ λεπτὰ σανίδια, καὶ νά μένῃ ἀσάλευτος ὁ ἄνθρωπος ἐπὶ πολλὰς ἡμέρας ἕως θεραπευθῇ.
Σελ. 28
σκάσιμο τῶν χειλέων
‘Όταν σκάζουν τὰ χείλη να κολὰς ἐπάνω φλέτσια αὐγού.
Διὰ καύσιμον
Ὅταν καῇ κανεὶς ἄλοιψε τὴν πληγὴν μὲ ἄσβεστον ἀσβέστη μὲ λάδι ἐπὶ πολλὰς φορὰς τὸ καύσιμον
Διὰ μαλλιὰ ὅταν πίπτουν
Βράσε ἄνθη δενδρολίβανου μὲ κρᾶσι καὶ ἄλοιφε τὴν κεφαλήν σου
Διὰ λεβίδας (σκωλίκια)
Ὅταν ἔχεις λεβίδας πάρε σέλινον κοπάνισέ τον βράσε τον μὲ νερὸν καὶ πῖνε τό ζωμὶ καὶ πίπτουν.
Μανιτάρια φαρμακερὰ
Ὅταν φάγεις φαρμακερὰ νά πάρεις κόπρον ἀπὸ ὄρνιθα να τὴν τρίψῃς καὶ να τὴν βάλεις εἰς τὸ νερὸν καὶ πῖνε
Σελ. 29
Ὅταν κατουρεῖ τὴν νύκτα
Ὅταν μεγάλος ἢ μικρὸς τὴν νύκτα κατουρεῖ να πάρης τὸν λάρυγγα πετεινοῦ νά τὸν ψίσης πολὺ καὶ ἂς φάγει
Ὅταν κατουρεῖ αἷμα
λάβε σπόρον ἀπὸ ῥεπάνι καὶ τρίψε τον σὰν ἀλεύρι ἀνακάτωσέ τον μὲ ξύδι καὶ μέλι καὶ ἂς πίνῃ.
Εἰς ῥευματισμοὺς
ζέστανε φύλλα καρέας καὶ βάλε τα εἰς τὴν πληγήν,
κόπρος προβάτου ἀμέσως ζεστὴ να τὴν βάλῃς εἰς τὴν πληγὴν ὠφελεῖ.
Γάλα ζεστὸν τῆς γίδας καὶ ψύχα ψωμὶ ἀνακάτωσέ τα μὲ κρόκον αὐγοὺ καὶ βάλε τα εἰς τὸν πόνον ὠφελεῖ
ἄνθη ἐλαίας βράσε τα μὲ θάλασσαν νά μένῃ τὸ τρίτον καὶ βρέχε τὸν πόνον συχνὰ
Σελ. 30
Βάλε καὶ τὰ ἄνθη ἐπάνω εἰς τὸν πόνον λάβε συκοτι κρεαρίου ζεστόν ἀμέσως ὅταν σφάξωσι ἀνοιξὲ το καὶ βάλε το ἐπάνω εἰς τὸν πόνον ὠφελεῖ
Κοπάνισε ζωχιὰ μὲ τάς ῥίζας ἀφοῦ τὰ πλύνεις βάλε τα εἰς τὰ πονεμένα δάκτυλα 8 ἡμέρας φύλαξέ τα
Κάψε δαφνοκούκωτσα κοπάνισε τα σὰν ἀλεύρι βάλε κρασί λάδι καὶ βράσε τα νά γίνουν ἀλοιφὴ καὶ βάλε τα εἰς τὸν πόνον.
Εἰς πρῖσμα ποδῶν ἢ χειρῶν
λάβε θάλασσαν καὶ βράσε την διὰ να πλύνῃς τὰ πόδια καὶ κόψε τὰ ὀνίχια σου καὶ να ξύεις τάς πτέρνας καὶ τὰ πόδγια μὲ ἄλλας ψιλὸ θεραπεύονται
Σελ. 31
Ἐὰν πονοῦν τὰ πόδγια να βράσης κουκιὰ μὲ μέλι νά κάμης φάβαν νά τὰ βάλῃς ἐπάνω εἰς τὸν πόνον σὰν ἔμπλαστρον. Ἐὰν πρισθοὺν τὰ πόδγια νά τὰ πλύνῃς συχνὰ μὲ κάτουρον.
Εἰς πόνον καρδίας
κουκιὰ τριμένα μὲ κρασί να πίνεις ὠφελεῖ. Νεραντζόφλουδα ξηρὰ νά φάγῃς ὠφελοῦν.
Ὅταν πονῇ τὸ ὑπογάστριον πῖνε τοῦ μαλάθρου τὸν ζωμὸν μὲ ζάχαρην
Εἰς Πλευρητωμένον
Ὅταν τὶς πλευριτωθεῖ να ἀνοίξῃς τὴν φλέβαν εὐθύς, ἢ νά βάλῃς βεντοῦζες σταίς πλάταις, νά εἲναι ζεστὸς νά μὴν πίνει οὔτε κρασί οὔτε ῥακί, ξυνὰ φαγητά, νερόν, μόνον βρασμένον, να πίνει κίμνον ἢ γλυκάνισον βρασμένον ἕως νά γείνη καλὰ
Σελ. 32
Εἰς λέπραν
λάβε ἀγριοσυκαίας φύλλα στούμπισέ τα καὶ βάλε τα μὲ ξύδι καὶ ἄλοιψε τὴν κεφαλὴν
Ὅταν τρέχῃ ἡ μύτη αἷμα κάψε φλούδα ἀγριοσυκαίας καὶ τὴν τρίψε την τήν σκώνην βάλε την εἰς ἐν καλάμι καὶ φύσυξε τήν σκώνην εἰς τὴν μύτην, καθὼς καὶ κόκαλον σουπχιάς κάμε τοιουτοτρόπως.
Να βράσεις τσουκνίδες μὲ ξύδι να τάς βάλεις στό κεφάλι καὶ εἰς τὸ μέτωπον ζεστάς παύη τὸ αἷμα.
Σελ. 89
Πόνος βιζιοὺ
μαλλιὰ ἀζημάτιστα νά τὰ βούτας μέσα εἰς τὸν γάρον ἀπὸ ψάργια αψύν καὶ νά βάλῃς ἐπάνω εἰς τὸν πόνον πολλάς φοράς.
Διὰ θύματα νά βάλης κρόκον αὐγοὺ νά τὸ διαλύσῃς μὲ νερὸ βάλῃς λάδι ἀλεύρι σὰν ἀλοιφὴ καὶ νά βάλῃς ἐπάνω εἰς τὸ θῦμα
Διὰ κόψιμο καὶ πληγὰς μὲ κάτορο ἀνθρώπου μὲ τὰ μαλλιὰ βάλε ἐπάνω εἰς τὴν πληγὴν
Ὅταν ἔχει ὁ ἄνθρωπος νερόπχιασμα εἰς τὸν στόμαχον
Να πάρης 2 δρ. αἰθέραν
Σελ. 90
καὶ 10 δρ. λάβδανον, καὶ νά στάξης εἰς μισὸ φλυτσάνι χλιαρὸ νερὸ 8 σταγώνας αἰθέρα καὶ 6 λάβδανο 3 φορὰς τὴν ἡμέραν πρὸ φαγιτού, θὰ παύσῃς τὸ φάρμακο καὶ θὰ πάρης ῥετσινόλαδο, καὶ μετὰ 2 ἡμέρας θὰ ἑξακολουθίσης τὸ φάρμακον, τὸ βράδυ ὅπου θὰ κοιμηθείς, να πάρης 25 δράμ. λιναρόσπορον καὶ να τὸν βράσης κατόπιν να τὸν ἑξαπλώσης εἰς ἕνα πανὶ καὶ νά στάξης ἐπάνω 10-15 σταγώνας λάβδανο, καὶ νά τὸν βάλῃς εἰς τὸν ὀμφαλό, θὰ βγάλει νερό, τριμένος ὁ λιναρόσπορος νά τὸ κάμης πολλάς φορὰς ἅπαξ τῆς ἑβδομάδας, νά κάμεις καὶ μίαν ἐντριβήν από(;) 10 κόκους κινίνο
Σελ. 91
μὲ λάδι ἀπὸ τὴν μέσην καὶ ἐπάνω ὅλον τὸ μέρος νά τριφθῇς
Σπασμοὶ
Οἱ σπασμοὶ προέρχονται ἀπὸ τὴν ὀδοντοφυίαν, ἀπὸ σκουλήκια, ἐκ τρόμου, ἀμέσως νά θέσωμεν βρεγμένα πανιὰ εἰς κρύο νερὸ ἐπάνω εἰς τὸ κεφάλι, νά μυρίζη ξύδι ἢ αἰθέρα, νά ἀνοίξωμε τὰ φορέματα νά εἲναι ἐλεύθερος νά τὸν βάλωμε τὸν ἀσθενῆ νά πλαγιάση ἀλλὰ ἡ κεφαλὴ νά εἲναι ὑψηλότερα ἀπὸ τὸ στῆθος, τὸ δωμάτιον νά ἔχει ἀέρα, θὰ κάμωμεν εντριβάς εἰς ὅλον τὸ σῶμα μὲ πανὶ ξηρό, ἢ βρεγμένο εἰς ῥακὶ ἢ ξύδι, ἂν ἑξακολουθοὺν οἱ σπασμοὶ τότε τὸν βάλωμε
Σελ. 92
τὸν ἀσθενῆ εἰς ἕνα μπάνιο εἰς χλιαρὸ νερὸ ἕως 5 λεπτὰ
Κοκκύτης
ἔρχεται τὸ φθινόπωρον ἢ τὴν ἄνοιξιν κολλητικὸς παρουσιάζεται μὲ σινάχη καὶ βῆχα, πρέπει νά προφυλάγονται τὰ παιδγιὰ τὸ ἕνα μὲ τὸ ἄλλο να μὴν ἔχουν συνναναστροφή, ἢ νά φεύγουν ἀπὸ ἐκεῖνο τὸ μέρος τῆς ἀσθενείας, ὅταν παρουσιασθή κοκκύτης νά μάσεται μουλόχες καὶ νά κάμεται καταπλάσματα καὶ νά βάλεται εἰς τῆς πλάτες πολλὰς φοράς.
Δυσεντερία
Ὁ πάσχων ἀπὸ δυσεντερία πρέπει νά κάμει δίαιταν, θὰ πίνῃ μόνον νερὸ μὲ γόμμα, ῥιζόνερο…
Σελ. 95
… ἢ εἰς 150 δρ. νερὸ κρύο κτυπῶμε 2 ἀσπράδια αὐγού, τέσσαρας ἡμέρας γίνονται κλύσματα μὲ ῥιζόνερο καὶ μισὸ κυτάλι κόλα διαλύεται μέσα εἲναι δε πάρα πολὺ κολυτικὴ καὶ χρειάζεται μεγάλη προφύλαξις
λύσσα ἀνθρώπου
Ὅταν τὶς ἄνθρωπος δαγκαθὴ ὑπὸ σκύλου λυσσαγμένου, πρῶτον να προσπαθήσωμεν να εὔγη πολὺ αἷμα ἀπὸ τὴν πληγήν, καὶ να τὸ πλένωμεν μὲ πολὺ νερὸ ἢ καὶ μὲ οὖρος, κατόπιν να κάψωμεν ἕνα σίδηρο μυτιρὸ νά κοκινίση καὶ να κάψωμεν τὴν πληγὴν μὲ τὴν μύτην τοῦ σιδήρου καὶ γύρω τὰ χείλη τῆς πληγῆς, να δέσωμεν
Σελ. 96
σφυγκτὰ ἀπὸ ἐπάνω τὸ μέρος τῆς πληγῆς διὰ νά μὴ μολυνθὴ ὅλον τὸ σῶμα νά νευρωθεῖ
Ὅταν ἔχεις πόνον να βάλῃς βίζα κάτι ἐπάνω εἰς τὸν πόνον
Ὅταν εἲναι ἀδύνατος κανεὶς νά λαμβάνῃ καταπότια 2 τὴν ἡμέρα ἀρσενικοῦχον σίδηρον, ἢ ἀντὶ τούτου ἐνέσεις νευρασθενίκ φρες ἐπὶ 12 ἡμέρας ἀνὰ μίαν τὴν ἡμέραν, κατόπιν διακοπίν 12 ἡμέρας, καὶ πάλιν ξαναρχίζωμεν ἐπὶ 12 ἡμέρας, καὶ οὕτω καθεξῆς, τὸν χειμῶνα, μίαν κουταλιὰ σούπας τὴν ἡμέραν μουρονέλαιον, καὶ τὸ καλοκαίρι, ἢ ἀρσενικούχον σίδηρον, ἢ ἐνέσεις νευρασθενίκ φρές, καλοφαγία, καὶ διατακτικὴ
φάρμακον διὰ κοργιοὺς + ψύλλους
200 δρ. πετρέλαιον
80 δρ. βενζίνη
20 δρ. νεφθαλίνι σκώνη μέσα εἰς τὸ πετρέλαιον
200 δρ. νέφτι καλὸ
πρωία να λιώση ἡ νεφθαλίνη εἰς τὸ πετρέλαιον θὰ τὸ στραγγίσωμεν μὲ πανὶ καὶ κατόπιν θὰ τὸ ἀνακατόσωμεν μὲ τὸ πετρέλαιον καὶ μὲ τὴν νέφτην νά γείνη μίγμα».
Σελίδες από το ημερολόγιο του Χριστόδουλου Σακελλαρίου.
Σημείωση: Τα γιατροσόφια της Ιερισσού καταχωρούνται ως λαογραφικό-ιστορικό υλικό. Για τη χρήση των βοτάνων συνιστούμε να συμβουλευτείτε ειδικούς επιστήμονες ή γιατρούς.
