Οι πολιορκημένοι στο Μεσολόγγι οπλαρχηγοί απορρίπτουν πρόταση για «έντιμη» παράδοση τον Σεπτέμβριο του 1825
Κείμενο: Νικόλαος Κ. Κασομούλης
«Παράγγειλαν λοιπόν τον Τούρκον να εισέλθη μέσα εις το Φρούριον [.]
-Διά να ομιλήσωμεν καλύτερα, λέγει, πρώτον θα σας ειπώ το όνομά μου και την εμπιστοσύνην του Βεζίρη <προς εμέ>. Ονομάζομαι Χατζήμπεης Μαχμούτης Ιακώβαλης. […] Ημείς, μ’ όλον οπού σας πολεμούμεν και σκοτώναμέσθε, χαιρόμεθα διότι εσείς νικάτε και προοδεύετε. […] Αφού σας ωμίλησα ως φίλος ούτως, τώρα επιθυμούσα να σας ομιλήσω και ως απεσταλμένος από τον Βεζίρην. Πλην το πρόβλημα είναι πολλά δυσάρεστον εις τοιούτους άνδρας νικητάς <ωσάν εσάς>, … (και εστάθη).
Ο Στορνάρης τον λέγει:
-Πριν μας το ειπής, το εκαταλάβαμεν. Εσύ είσαι ένας προξενήτης και συμπέθερος, και πάσχεις να υπανδρεύσης την νύφην με τον γαμβρόν. Λοιπόν, μη εντρέπεσαι να μας ειπής τα προικιά και ό,τι άλλο έχεις. Αν μας αρέση <ή νύφη> σε ακούγομεν, ειδέ σε λέγομεν εκείνο οπού πρέπει.
-Α!…, λέγει, χαλάλι να σας γένη- το απεικασέτε! […]Ο Σουλτάνος επρόσταξεν τον Ιμπραΐμπασιαν να μεταβή εδώ, εις βοήθειαν του Ρούμελη (βαλισί), και να φροντίσουν <μαζί> την κυρίευσιν του Μισολογγιού. Ο Κιουταχής, ηξεύρετε εσείς οι ίδιοι με πόσον ζήλον έκαμνε το χρέος του και πόσαις τέχναις επιχειρίσθη, πολεμώντας σας ως παληκάρι, να σας πάρη, και δεν επέτυχεν -διατί; Διότι ηύρεν ανδρειότερους όσον δεν ήλπιζεν μέσα Αν λυπήται από το εν μέρος, χαίρεται από το άλλο, διότι είσθε ανδρείοι, <αλλά, επειδή> και αυτός είναι παληκάρι -να μη καταδεχθήτε να ατιμηθή.
Όλοι, εις αυτούς τους λόγους, επρόσεξαν να ιδούν τι τρέχει αναμεταξύ αυτού και του Σουλτάνου, <ώστε> να προκαταλάβουν.
-Ο Ιμπραΐμπασιας έρχεται, και έρχεται με πολλά στρατεύματα, τακτικά και άτακτα, και με ταις δύω Αρμάδαις. Ο Κιουταχής άρχισεν να εμβαίνη εις υποψίαν [ότι], άμα <αυτός> φτάση, μήπως από φόβον ενδώσετε, και παραδοθήτε ευθύς εις αυτόν, και κάμετε συνθήκας. Και μ’ έστειλεν να σας ειπώ: Αν έχετε αυτόν τον σκοπόν, ο Βεζίρης ευχαριστείται να κλείση ειρήνην με ό,τι λογής συνθήκας επιθυμήτε, φθάνει μόνον να ακουσθή εις τον Σουλτάνον ότι επροσκυνήσατε <εις τον Κιουταχήν, και αυτό> χωρίς να ταραχθήτε από την θέσιν σας, χωρίς να υστερηθήτε τίποτε από την τιμήν σας και από όσα δίκαια χαίρεσθε <τώρα>. [.] Εν τοσούτω αποκρίνεται εις τον Χατζήμπεην ο Νότης:
-Άκουσε, τον λέγει- όσα μας είπες τα ακούσαμεν, και ειπέ εις τον Κιουταχήν ότι το Μισολόγγι δεν είναι ούτε Νεόκαστρον, ούτε Ναβαρίνοι, <ώστε> να φοβηθούν <και> να παραδοθούν (οι κλεισμένοι>-και αν <αυτός> έρχεται με αυτήν την ελπίδα, έχασεν, και <του> το λέγομεν από τώρα. Αν είχαμεν σκοπόν να τελειώσωμεν με συνθήκας, ημείς <έως τώρα> ευρέθημεν περισσότερον δυσκολευμένοι <εδώ> από τον Βεζίρην, παρά <οι άλλοι> από τας πολιορκίας οπού [αυτός] <ο Ιμπραΐμης> έκαμεν εις το Νεόκαστρον, και όμως δεν παρεδόθημεν>.
<Ο> Τζαβέλας:
-Και τι φαντάζεσθε, ότι από φόβον <τών Ελλήνων> επέτυχεν ο Ίμπραΐμης εις Νεόκαστρον καί Ναυαρίνους; Ημείς κ’ εκεί τον ενικήσαμεν, και εδώ αν έλθη, θα πάθη τα χειρότερα. […] Πώς δεν επέτυχεν και εις τας λοιπάς θέσεις; Ας έλθη εδώ, και πάλιν ομιλούμεν- και βλέπετε αυτόν τον φοβερόν Ιμβραΐμην πόσον αξίζει έμπροσθέν μας. Αν θέλει μάλιστα ο Κιουταχής, τότες ας αφήση όλως διόλου τον Ιμπραΐμην <μοναχόν> εις την πολιορκίαν- ας τραβηχθή εις Ανατολικόν με το στράτευμά του, και ας αφήση τους Στραβαράπηδες -και βλέπει όχι πολύ, παρά εις δύο ημέραις τι θα γίνη.
-Ε, λέγει ο Χατζής, τούτο <το> θέλει και ο Βεζίρης.
Έζήτησεν νερόν να πιη <και να δοκιμάση>. Τον ήφεραν εις μίαν κούπαν πολλά καθαρόν και κρύον, νεόφερτον. Ήπιεν. […]Εζήτησεν και ψωμί- τον ήφεραν, και ήτον το πλέον καθαρώτερον, και ψημένον καλά. Έφαγεν, τον άρεσεν. Ταράζει το κεφάλι απελπισμένος. Τί νά λέγουν, μωρέ, λέγει, τι να λέγουν, και κάθομέσθε και σκοτώνομέσθε. Πα, τι χρεία το έχετε και να παραδοθήτε ή εις ημάς ή εις εκείνους; Είναι μπο<υ>νταλάς όποιος το θαρρεί τούτο πλέον. Όσον διά τον πόλεμον, <εγώ> είμαι βέβαιος ότι <εσείς> περισσότερον αγαπάτε να πολεμάτε παρά να κάθεσθε- διότι αυτή είναι η τέχνη σας -και η τέχνη μας. […]Ε, λέγει εγώ ήλθα να σας καταπείσω, και επείσθην μόνος μου ότι αυτό οπού φαντάζεται ο Βεζίρης δεν είναι δυνατόν να γίνη, αλλ’ ούτε <σεις> είσθε εις τοιαύτην θέσιν να το κάμετε.
Ο Στορνάρης:
-Βεβαίωσε τον Βεζίρην ότι όχι ό Ιμπραΐμης, αλλά όλον το βασίλειόν του ο Σουλτάνος να το κινήση, ημείς θα το αντικρούσωμεν. Αν υποτεθή όμως, και φαντάζονται ότι θα πέσωμεν <τυχόν> εις συνθήκας, <τότε> ως αρχαιότερον πολεμιστήν <αντίπαλόν> μας, πάντοτε με αυτόν θα προτιμήσωμεν να ταις κάμωμεν παρά με άλλον διότι αυτός μας γνωρίζει και τον γνωρίζομεν τόσον ημείς <αυτόν>, καθώς <αυτός> και τα ρετζιάλια του [= οι επίσημοι γύρω του] ημάς.
-Να το πιστεύσω; λέγει ο Τούρκος- να του το ειπώ…
– Ειπέ <του> το, τον είπαν όλοι, ότι αυτή είναι η γνώμη όλων μας -μ’ όλον οπού σκοπόν δεν έχομεν να το κάμωμεν, διότι φόβον <κανέναν> δεν έχομεν.
-Να σας ειπώ, λέγει ο Χατζήμπεγης-χαλάλι να σας γένη! Είσθε παληκάργια, και ο μεγαλύτερος <ακόμα> εχθρός σας πρέπει να σας αγαπά. Βαστάξατε, και εκείνος οπού θέλει να σας ρίξη βόλι εσάς, ο θεός να <του> το ρίξη απάνω του. <Αυτά κρίνω, από> εκείνο οπού βλέπω εγώ.
Και εσηκώθη να φύγη. Τον ερώτησαν αν αγαπά να σεργιανίση, να ιδή ταις θέσεις και το στράτευμα. Ευαρεστήθη.[…] παρατηρών ο Χατζήμπεγης δεν έπαυεν να φωνάζη: -Μασιαλά <εύγε> στράτευμα, μασιαλά. Ο θεός να μη σας εντροπιάση. Αφού πλέον εχόρτασεν παρατηρώντας,
-Ε, λέγει, ποτέ κανένας ελπίδας δεν δύναται να έχη -απατήθημεν και ημείς, και εκτέθημεν τόσον, και εσκοτώθημεν… Σας αφίνω υγείαν, λέγει, και επιθυμώ να με κατατάξετε εις την σειράν των φίλων σας -και εις <την> των παληκαργιών.
Ούτως εβγήκεν έξω, και αναχώρησεν».
Πηγή: Νικόλαος Κ. Κασομούλης, Ενθυμήματα Στρατιωτικά της Επαναστάσεως των Ελλήνων 1821-1833, τ. 2, Αθήνα 1940, σσ. 120-124.
