Περί Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας (ΔΔΟ) στην Κύπρο: αν πράγματι επιδιώκεται, επιβάλλεται να κατανοηθούν οι δυσκολίες αποδοχής της και από τις δύο κοινότητες ώστε να αναδειχθούν με ρεαλισμό τα πλεονεκτήματα της.
Γράφει ο Αλέξανδρος Τζιρκώτης
Η αλματώδης πρόοδος και διασπορά της τεχνολογίας (που μοιραία προωθεί η «παγκοσμιοποίηση») και η δυνατότητα εύκολης πρόσβασης όλο και μεγαλύτερου μέρους του παγκόσμιου πληθυσμού στην «πληροφορία», από τη μια ευνοούν την αλληλοκατανόηση και αμοιβαία αποδοχή λαών με διαφορετικές κουλτούρες, θρησκείες και πολιτισμούς, διευκολύνοντας (σε κάποιο βαθμό και υπό βασικές ελάχιστες προϋποθέσεις) τη συνύπαρξη, από την άλλη, όμως, (όπως σοφά παρατήρησε ο Π. Κονδύλης) αυξάνουν τις προσδοκίες και απαιτήσεις των «μη εχόντων», οι οποίοι εποφθαλμιούν τα όσα οι «έχοντες» κατέχουν, γεγονός που ενισχύει την τάση συγκρούσεων και το ξαναχτίσιμο των «τειχών» μεταξύ των κρατών, τα οποία η παγκοσμιοποίηση επιδίωκε να κατεδαφίσει.
Παράλληλα, στη σημερινή εποχή της μαζικής δημοκρατίας, η πρόταξη των ατομικών συμφερόντων έναντι των συλλογικών – η οποία βασικά είναι ευθέως ανάλογη του επιπέδου ανάπτυξης της κάθε χώρας – αποτελεί πλέον αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα.
Η ένταση με την οποία επιδιώκονται τα παραπάνω συμφέροντα και η συνεπακόλουθη διαφοροποίηση, επιτείνεται από διαφορές θρησκείας, κουλτούρας, παραδόσεων, εθνικές, μορφωτικού επιπέδου, ιδεολογίας, ιστορίας, εμπειριών κ.τ.λ. Το κατά πόσο θα βρεθεί τελικά τρόπος οι πιο πάνω εξελίξεις να μην οδηγήσουν «διαφορετικούς» ανθρώπους και κράτη σε σύγκρουσεις αλλά σε ομαλή συνύπαρξη μένει να το δούμε. Προς το παρόν είναι γεγονός ότι η υπόψη πρόταξη οδηγεί σε διαχωρισμούς σε επίπεδο έθνους, κράτους, επαρχίας, πόλης, ενορίας, ομάδας, φτάνοντας μέχρι και την οικογένεια.
Σε επίπεδο κράτους οι παραπάνω διαφορές ήδη οδήγησαν σε αποσχίσεις και αυτονομήσεις περιοχών/κρατών και σε ειρηνικές ή και αιματηρές αντιπαραθέσεις με σκοπό την απόσχιση/ανεξαρτησία: πρώην Τσεχοσλοβακία, πρώην Γιουγκοσλαβία, Β. Ιρλανδία, Σκωτία, Καταλωνία, χώρα των Βάσκων, Β. Ιταλία, Κορέα, Ταϊβάν, Ερυθραία, Μ. Ανατολή, Ινδία – Πακιστάν – Μπάγκλαντες, Βέλγιο, κράτη της πρώην ΕΣΣΔ κ.α.
Η επανένωση της Γερμανίας αποτελεί παράδειγμα αντίθετης ροής των πραγμάτων, που, όμως, αφορούσε τον «ίδιο» λαό, η διαίρεση του οποίου είχε επιβληθεί έξωθεν.
Περίπτωση ομαλής συνύπαρξης λαών με μεγάλες εθνοτικές και θρησκευτικές διαφορές είναι οι ΗΠΑ, ενώ περίπτωση ομαλής συνύπαρξης εθνοτήτων με σχετικά μικρές διαφορές αυτή της Ελβετίας. Η επιτυχία και των δύο οφείλεται κυρίως στο απρόσωπο «κράτος δικαίου» που κατόρθωσαν να επιβάλουν και να λειτουργήσουν αποτελεσματικά.
Όσον αφορά στην επίλυση του Κυπριακού, όπως αναφέρω και σε σχετικό κείμενο που βρίσκεται στην ιστοσελίδα https://t.co/dkTe9SX4hl, πιστεύω ότι «με τα σημερινά δεδομένα η ΔΔΟ μπορεί (ακόμα) να διαμορφωθεί με τέτοιο τρόπο που να είναι εφικτή, βιώσιμη και κυρίως πιο συμφέρουσα από τη διχοτόμηση», που, μην γελιόμαστε, πλέον φαίνεται να είναι η μόνη υπαλλακτική της.
Με βάση και τα προαναφερθέντα, το ερώτημα που φυσιολογικά τίθεται σ’ αυτή την περίπτωση είναι το εξής: πώς θα μπορέσει να γίνει αποδεχτή μια λύση ΔΔΟ όταν οι δύο κοινότητες που θα τη συγκροτήσουν (ε/κ και τ/κ) διαφέρουν καταφανώς και σε τόσο μεγάλο βαθμό σε τόσο πολλούς τομείς; Γιατί όσο κι αν για ορισμένους οι ε/κ και οι τ/κ συναποτελούν τους «Κυπρίους», οι οποίοι αν αφεθούν χωρίς εξωτερικές παρεμβάσεις θα τα «βρουν», καλό είναι να μην έχουμε ψευδαισθήσεις επ’ αυτού του σημείου.
Στην Κύπρο οι δύο κοινότητες πρακτικά δεν έχουν επαφές από το 1964, ενώ από το 1974 ζουν και σε ξεχωριστές γεωγραφικές περιοχές. Οι σαφείς διαφορές τους σε ό,τι αφορά θρησκεία, κουλτούρα, παραδόσεις, μέσο όρο μορφωτικού επιπέδου, ιδεολογία, ιστορία – ακόμα κι αν δεν υπολογίσουμε τις αρνητικές επιδράσεις που προέρχονται από τις «μητέρες πατρίδες» – δεν μπορούν να παραβλεφθούν. Επιπλέον, οι εν λόγω διαφορές επιτείνονται από τις πολύ αρνητικές εμπειρίες των περιόδων 1955 – 1963 και 1964 – 1974. Όλα αυτά αποτελούν εμπόδιο στην αποδοχή μιας λύσης συνεταιριστικού κράτους.
Επομένως, κατά τη γνώμη μου, για να επιλεγεί και από τις δύο κοινότητες μια λύση ΔΔΟ (αν θεωρήσουμε ότι η Τουρκία δεν θα «επηρεάσει» αρνητικά τους τ/κ), όσο «σωστή» κι αν θα είναι, θα πρέπει αυτή να αξιολογηθεί και να εκτιμηθεί ως καλύτερη επιλογή είτε της παρούσας κατάστασης είτε της διχοτόμησης και από τις δύο πλευρές.
Ορισμένα από τα κίνητρα που ενδεχομένως θα ωθήσουν τους ε/κ να επιδιώξουν μια λύση ΔΔΟ είναι τα εξής: (α) Η δυνατότητα να επιστρέψουν, να κατοικήσουν, να εργαστούν και να αποκτήσουν περιουσία στις κατεχόμενες περιοχές, έστω υπό κάποιους περιορισμούς. (β) Να πεισθούν ότι μια λύση ΔΔΟ τους προσφέρει μεγαλύτερη ασφάλεια από μια διχοτομική λύση ή από τη συνέχιση της παρούσας κατάστασης. (γ) Να πεισθούν ότι μια λύση ΔΔΟ παρουσιάζει καλύτερες πιθανότητες οικονομικής ανάπτυξης από μια διχοτομική λύση ή από τη συνέχιση της παρούσας κατάστασης. (δ) Να πεισθούν ότι δεν θα επηρεαστεί σε βαθμό μη αποδεκτό ο υφιστάμενος «τρόπος» ζωής τους.
Μερικά αντίστοιχα κίνητρα που πιθανόν θα ωθήσουν τους τ/κ να επιδιώξουν μια λύση ΔΔΟ είναι τα ακόλουθα: (α) Ο τερματισμός της απομόνωσής τους από τη διεθνή κοινότητα. (β) Η συμμετοχή τους στα όποια οφέλη μπορεί να τους προσφέρει η ΕΕ. (γ) Να πεισθούν ότι μια λύση ΔΔΟ παρουσιάζει καλύτερες πιθανότητες οικονομικής ανάπτυξης από μια διχοτομική λύση ή από τη συνέχιση της παρούσας κατάστασης. (δ) Να πεισθούν ότι η ασφάλεια που θα τους προσφέρει μια λύση ΔΔΟ δεν θα υπολείπεται της ασφάλειας που θεωρούν ότι τους προσφέρει η Τουρκία.
Οι ηγεσίες των ε/κ και των τ/κ εφόσον επιθυμούν ειλικρινά την εξεύρεση μιας λύσης τύπου ΔΔΟ, από τώρα θα πρέπει να προβάλουν πειστικά στις αντίστοιχες κοινότητές τα πλεονεκτήματα της έναντι της παρούσας κατάστασης ή της διχοτόμησης. Μόνο έτσι θα έχει πιθανότητες αποδοχής σε σχετικό δημοψήφισμα ένα σχέδιο ΔΔΟ το οποίο ενδεχομένως θα συμφωνηθεί, ανεξαρτήτως του αν αυτό θα είναι στο μέγιστο δυνατό βαθμό ρεαλιστικό, βιώσιμο και λειτουργικό.
Ας μην έχουμε ψευδαισθήσεις, η υπαλλακτική λύση της ΔΔΟ είναι η διχοτόμηση ή μια (ίσως) χειρότερη λύση.
Αλέξανδρος Τζιρκώτης
Λάρνακα, Κύπρος
