24 Οκτωβρίου 2014 at 13:54

Κοζανίτες στην Ελληνική Παροικία της Βιέννης (16ος-19ος αι.)

από

Κοζανίτες στην Ελληνική Παροικία της Βιέννης (16ος-19ος αι.)

Δημοσιεύουμε, σε νεοελληνική απόδοση, αποσπάσματα από το βιβλίο του φιλολόγου Παναγιώτη Λιούφη Ιστορία της Κοζάνης, έκδοση 1924.

Κείμενο: Παναγιώτης Λιούφης

απόδοση στα νέα ελληνικά: Δημήτρης Τζήκας*

Βιβλίο στα ελληνικά, που εκδόθηκε στη Βουδαπέστη. Cover of a Greek book published in Buda (1818)
Βιβλίο στα ελληνικά, που εκδόθηκε στη Βουδαπέστη. Cover of a Greek book published in Buda (1818)

Το σπουδαιότερο όμως κέντρο της εμπορικής δράσης και κατ’ ακολουθίαν και της υπόλοιπης εκπαιδευτικής, μορφωτικής δραστηριότητας των Ελλήνων στις ξένες χώρες απέβη η Βιέννη, η οποία κατά τους τελευταίους αιώνες παρουσιάζει ζωηρή κίνηση κι ευγενή άμιλλα των μελών της Ελληνικής Κοινότητας, φιλογενή μέριμνα και εθνική προαγωγή. Καθότι, πλην του Κερδώου Ερμή, με τον οποίο ασχολούνται πλείστοι οίκοι μεγαλέμπορων απ’ τη Μακεδονία, και βέβαια απ’ την Κοζάνη, αναφέρονται και διάσημοι πεπαιδευμένοι άντρες, κάποιοι απ’ τους οποίους καταλαμβάνουν ανώτερες Κυβερνητικές θέσεις και αξιώματα κι εκτιμούνται εξαιρετικά από την Αυστριακή Κυβέρνηση, η οποία και τίτλους ευγενείας τους χορηγεί και με άλλα προνόμια τους επιβραβεύει, αναγνωρίζοντας στο πρόσωπο των τιμώμενων το έξοχο Ελληνικό Πνεύμα και την ιδιαίτερη ικανότητα (ιδιάζουσαν δεξιότητα) των Ελλήνων. Διότι οι Έλληνες της Αυστρίας, εκτός από το ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις υπόδουλες πατρίδες τους, στις οποίες προσέρχονταν αρωγοί με δωρεές, αφιερώματα και συνδρομές, δεν παρέλειπαν να συμπράττουν γενναιόφρονα κι αυθόρμητα και να συνεισφέρουν υλικές θυσίες και ηθικές δυνάμεις, σε κάθε περίσταση κατά την οποία το Κράτος που τους φιλοξενούσε βρισκόταν σε δυσκολίες και ανάγκες· πολλές φορές μάλιστα παρείχαν μεγάλες υπηρεσίες, καίριες και ωφέλιμες. Έτσι, είδαμε ότι ο Μητροπολίτης Βελιγραδίου Διονύσιος Παπαιωαννούσης ή Πόποβικ -ύστερα από ενέργειες Κοζανιτών- παραδίδει το φρούριο της πόλης στους Αυστριακούς και τιμάται επί τούτω, ο Παναγιώτης Μουράτης εντάσσεται στη χορεία των ευγενών, ο Θεόδωρος φον Καραγιάννης απ’ την Κοζάνη καταλαμβάνει αξιώματα και απολαμβάνει τιμές, ο Χρήστος Νιάκος ή Νάκας θεωρείται εξέχουσα προσωπικότητα, ο Νικόλαος και ο Γεώργιος Τακάτζης τιμώνται με τον τίτλο του βαρόνου και λογαριάζονται στους ευπάτριδες, ενώ ο Κωνσταντίνος Τερζής απ’ την Κοζάνη αναδεικνύεται στο αξίωμα του δημάρχου Βουδαπέστης και τιμάται ποικιλοτρόπως.

The Greek church in Vienna.
Κέντρο δε λατρείας των Ελλήνων της Βιέννης αποβαίνει ο ευκτήριος οίκος του Αγίου Γεωργίου στο Steyrerhof am Hafnersteig, στον οποίο ετελείτο η λειτουργία χάριν των Ελλήνων υπηκόων της Οθωμ. Πύλης· ο ναός ιδρύθηκε το 1783 έπειτα από γενναία δωρεά 70.000 φιορίνια, που έκανε ο αοίδιμος έμπορος Γεώργιος Καραγιάννης απ’ την Κοζάνη. The Greek church in Vienna.

Αλλά, εκτός απ’ τους Κοζανίτες, κι άλλοι επίσημοι οίκοι της Μακεδονίας αναγνωρίζονται ως μεγάλοι παράγοντες της επικράτειας, και το όνομα του Σίμωνος Σίνα κατέχει εξέχουσα θέση στην Ελλην. Κοινότητα της Βιέννης. Ο οίκος Σίνα και η τράπεζά του, ανταγωνιστική προς τις αυστριακές τράπεζες Fries und Compagnie, Arnestein, Ceymuller και Suller, λογαριάζεται ως μια απ’ τις σπουδαιότατες Τράπεζες, και αποτελεί το κέντρο του χρηματιστηρίου της Ανατολής. Το οξύ, προορατικό και παρατηρητικό πνεύμα του Γεωργ. Σίνα Μοσχοπολίτη, ο οποίος ήταν τραπεζίτης και χρηματιστής, κατέπλησσε τους Αυστριακούς, θεωρούσαν δε τον Σίνα Πυθία του χρηματιστηρίου της Βιέννης. Αλλά και σε ποικίλες  κρατικές και κοινοτικές ανάγκες, ο οίκος αυτός αφειδώς και μεγαλοπρεπώς προσφέρει μεγάλα ποσά. Την κίνηση δε, τη ζωή και τη δύναμη του ελληνικού εμπορίου της Βιέννης κατά τους χρόνους εκείνους μπορεί να μαρτυρήσει το μέχρι σήμερα στην πόλη Ungargasse λείψανο των ημερών εκείνων, κατά τις οποίες οι Έλληνες έμποροι είχαν το λύειν και δεσμείν ως προς το εμπόριο με την Τουρκία. Είναι μακρύ, μονώροφο οίκημα, που οδηγεί δια πυλώνων κολοσσιαίων διαστάσεων σε πολύ μεγάλη τετράγωνη αυλή, περιστοιχιζόμενη από είκοσι τρεις αποθήκες, οι οποίες έχουν και τα κοινώς λεγόμενα πατάρια.  Σε τέτοιες μεγάλες αποθήκες στοίβαζε επί δεκαετίες όλα τα εμπορεύματα της Ανατολής η δραστηριότητα και το εμπορικό πνεύμα των πολυάριθμων Ελλήνων της Βιέννης, κι οι Μακεδόνες με τους Ηπειρώτες αποτέλεσαν ισχυρό κομμάτι τους.  Τέτοιοι ήταν εκατό περίπου μεγάλοι εμπορικοί οίκοι της Βιέννης, όπως των Δούμπα, Δούκα, Στάμκου, Κούρτη, Τύρκα, Σπίρτα, Ντίρα, Κάπρα, Χρηστομάνου, Τοσίτσα, Γύρα κλπ.

Η επίδραση δε του Ελληνικού Πνεύματος και του της επιχειρηματικότητας δεν περιοριζόταν μόνον στα εμπορικά πράγματα και τις τραπεζιτικές επιχειρήσεις αλλά επεκτεινόταν και σ’ όλη την κοινωνία. Ολόκληρη η συνοικία μέχρι τη παρόχθια περιοχή του Δούναβη, περί το Fleischmarkt, το Hafnersteig, το Hoher Markt, την Rothgasse, την Sonnenfelsgasse ήταν ελληνική· απ’ τους Έλληνες δε φέρει το όνομα (φερωνυμείται) Criechengasse ακόμη και σήμερα.

Παράλληλα όμως με την εμπορική παραγωγή και την ανάπτυξη των Ελλήνων προχωρούσε και η πνευματική δραστηριότητα κι η καλλιέργεια των Μουσών. Όλες οι σελίδες του πνευματικού βίου του έθνους κατ’ εκείνους τους χρόνους και τα ονόματα της ελληνικής παιδείας, στις πικρές μέρες της Τουρκοκρατίας, συνδέονται με τη Βιέννη. Η ελληνική βιβλιογραφία των ημερών εκείνων πλουτίζεται  με πολυάριθμα βιβλία, που τυπώθηκαν ελληνιστί στη Βιέννη· και οι οίκοι Σακελλαρίου, Τακιατζή, Μουράτη κλπ. παρουσιάζονται συχνά επιχορηγούντες διάφορα ποσά για την έκδοση και την εκτύπωση ελληνικών συγγραμάτων. Αφ’ ετέρου, στη Βιέννη συρρέουν απ’ την Μακεδονία, τη Θεσσαλία και την  Ήπειρο, όσοι επιθυμούν ανώτερη παιδεία και θέλουν ν’ ανυψώσουν το δουλεύον έθνος. Σ’ αυτήν την πόλη δε, θεμελιώνονται οι πρώτες αρχές της ελληνικής δημοσιογραφίας, οι «Ειδήσεις δια τα Ανατολικά μέρη» εκδίδονται υπό τον Ευφρόνιο Πόποβικ (Παπαϊωαννούση)  απ’ την Κοζάνη. Ο «Ελληνικός Τηλέγραφος» του Δημ. Αλεξανδρίδη, η «Καλλιόπη», ο «Λόγιος Ερμής», και η πρώτη ελληνική εφημερίδα, εκτυπωμένη στη Βιέννη, στο Ελλ. Τυπογραφείο του Μαρκίδη Πούλιου απ’ τη Σιάτιστα.

Sinas' Bridge at Budapest.
Sinas’ Bridge at Budapest.
Ελληνική εκκλησία στο Miscolč. Greek church at Miscolč. (Photo Ö . Füves)
Ελληνική εκκλησία στο Miscolč. Greek church at Miscolč.
(Photo Ö . Füves)

Έτσι, η Ελληνική Κοινότητα της Βιέννης ήταν συνάμα κέντρο πολιτισμού των τουρκοκρατούμενων Ελλήνων και φυτώριο παιδείας του δουλεύοντος έθνους, στο οποίο υψωνόταν κρυμμένος ο πυρσός της αυριανής ελευθερίας. Και στον κύκλο εκείνον των φιλοπάτριδων εμπόρων, των ευπαίδευτων επιστημόνων και των ρηξικέλευθων προδρόμων του Εθνικού Μέλλοντος, εμφανίστηκε ξαφνικά, μια μέρα του 1797, η μεγάλη μορφή του διαφωτιστή για την απελευθέρωση του Γένους, ο μεγάλος Κήρυκας, ο δάσκαλος απ’ τη Θεσσαλία κι Εθνομάρτυρας Ρήγας

George I. Karayannis (1743-1813). (Ant. Sigalas, Νέα πηγὴ ἀϕορῶσα τὴν οἰκογένειαν Καραγιάννη, «Ἡμερολόγιον Δυτ. Μακεδονίας» 1932, opposite p. 170)
George I. Karayannis (1743-1813).
(Ant. Sigalas, Νέα πηγὴ ἀϕορῶσα τὴν οἰκογένειαν Καραγιάννη, «Ἡμερολόγιον Δυτ. Μακεδονίας» 1932, opposite p. 170)
Theodore Karayannis (1810-1873). (Sigalas, ibid.)
Theodore Karayannis (1810-1873).
(Sigalas, ibid.)

Κέντρο δε λατρείας των Ελλήνων της Βιέννης αποβαίνει ο ευκτήριος οίκος του Αγίου Γεωργίου στο Steyrerhof am Hafnersteig, στον οποίο ετελείτο η λειτουργία χάριν των Ελλήνων υπηκόων της Οθωμ. Πύλης· ο ναός ιδρύθηκε το 1783 έπειτα από γενναία δωρεά 70.000 φιορίνια, που έκανε ο αοίδιμος έμπορος Γεώργιος Καραγιάννης απ’ την Κοζάνη (βλ. στον βίο του). Κατόπιν, με δαπάνες του Σίμωνος Σίνα, κτίστηκε η εκκλησία της Αγίας Τριάδας στο Fleischmarkt, για τους Έλληνες που είχαν υπηκοότητα αυστριακή.

The Greek School at Braşov.
The Greek School at Braşov.

Πλην της Ελληνικής Κοινότητας στη Βιέννη, σπουδαιότατη Ελληνική Παροικία και Κοινότητα υπήρχε στην Τεργέστη, όπου δραστηριοποιήθηκαν μεγάλοι ελληνικοί και μακεδονικοί εμπορικοί οίκοι· αναπτύχθηκε ακόμη παραπλήσια πνευματική κίνηση· αλλά γι’ αυτά, έγραψε ιδιαίτερα ο Μαργαρίτης Κωνσταντινίδης, στις επιφυλλίδες της «Νέας Ημέρας». Απ’ τους Ελληνομακεδόνες των παροικιών, πολλοί έγιναν Ούγγροι υπήκοοι (εξουγγρισθέντες) και άλλαξαν τα επίθετά τους· τέτοιο ήταν οι εκ Κοζάνης ορμώμενοι Georgius Pile, Nikolaus Boldesar Thamashovics, σύντροφος Δημητρ. Lazto και Rusa Lazto (ίσως Λάτσκου) C. Stambuly, Thomas Axim Verzuann(;), Johan Kirovics, George Leonti, Costas Gutio, Demetrius Michael Ruczani κλπ, Processus Keeskemeth. Ομοίως και οι οίκοι Zichy και Ανδράση, οι οποίοι είχαν καταγωγή απ’ τη Μακεδονία εξουγγρίσθησαν.

Ελληνική εκκλησία στο SzentendreGreek church at Szentendre.
Ελληνική εκκλησία στο SzentendreGreek church at Szentendre.
Ελληνική εκκλησία στη Βουδαπέστη. Greek church in Budapest. (Photo Ö. Füves)
Ελληνική εκκλησία στη Βουδαπέστη. Greek church in Budapest.
(Photo Ö. Füves)
The first page of the newspaper «Εἰδήσεις διὰ τὰ Ἀνατολικὰ Μέρη» (1811). (Laïos, ibid., p. 81)
The first page of the newspaper «Εἰδήσεις διὰ τὰ Ἀνατολικὰ Μέρη» (1811).
(Laïos, ibid., p. 81)
Cover of the "Ephemeris" of the Markides Poulios brothers (1793). (G. Laïos, Ὁ ἑλληνικὸς τύπος τῆς Βιέννης ἀπὸ τοῦ 1784 μέχρι τοῦ 1821, Athens 1961, p. 51)
Cover of the “Ephemeris” of the Markides Poulios brothers (1793).
(G. Laïos, Ὁ ἑλληνικὸς τύπος τῆς Βιέννης ἀπὸ τοῦ 1784 μέχρι τοῦ 1821, Athens 1961, p. 51)
Ολόκληρη η συνοικία μέχρι τη παρόχθια περιοχή του Δούναβη, περί το Fleischmarkt, το Hafnersteig, το Hoher Markt, την Rothgasse, την Sonnenfelsgasse ήταν ελληνική· απ’ τους Έλληνες δε φέρει το όνομα (φερωνυμείται) Criechengasse ακόμη και σήμερα.
Ολόκληρη η συνοικία μέχρι τη παρόχθια περιοχή του Δούναβη, περί το Fleischmarkt, το Hafnersteig, το Hoher Markt, την Rothgasse, την Sonnenfelsgasse ήταν ελληνική· απ’ τους Έλληνες δε φέρει το όνομα (φερωνυμείται) Criechengasse ακόμη και σήμερα.
Ο Ρήγας Βελεστινλής ή Ρήγας Φεραίος (1757 - 24 Ιουνίου 1798) ήταν Έλληνας συγγραφέας, πολιτικός στοχαστής και επαναστάτης.
Ο Ρήγας Βελεστινλής ή Ρήγας Φεραίος (1757 – 24 Ιουνίου 1798) ήταν Έλληνας συγγραφέας, πολιτικός στοχαστής και επαναστάτης.

Οι φωτογραφίες είναι από εδώ: http://www.promacedonia.org/en/av/av_12_2.htm

*Ο Δημήτρης Τζήκας είναι δάσκαλος και ιστορικός. Εργάζεται στη δημόσια πρωτοβάθμια εκπαίδευση.

(Εμφανιστηκε 1,920 φορές, 1 εμφανίσεις σήμερα)

Δείτε ακόμη:

Ένα σχόλιο

  1. Pingback: Κοζανίτ&ep...

Κάντε ένα σχόλιο

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.