Η Ίδρυση του Ισραήλ

Η Ίδρυση του Ισραήλ

(για τα γεγονότα των χρόνων 1948-2014 μπορείτε να απευθυνθείτε εδώ)

Γράφει ο Κωνσταντίνος Σαπαρδάνης

«Το μόνο χειρότερο από το να έχεις για εχθρούς τους Βρετανούς, είναι να τους έχεις για φίλους»

 Το 70μ.Χ. το Ισραήλ έπαψε να θεωρείται χώρα των Εβραίων. Ήταν η χρονιά που οι Ρωμαίοι κατέλαβαν την Ιερουσαλήμ. Λίγο αργότερα, ο Αδριανός (78-138μ.Χ.) άλλαξε το όνομα της χώρας σε Παλαιστίνη όταν κατέπνιξε την εξέγερση των Εβραίων της περιοχής κατά της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, με στόχο να σβήσει τη μνήμη της Ιουδαίας. Έτσι, ξεκίνησε η Διασπορά του εβραϊκού λαού, κυρίως προς τον βορά και την ανατολή, για να καταλήξουν τελικά σε χώρες της Δύσης.

Το 634 τη χώρα κατέλαβαν Άραβες και παρέμεινε υπό την κυριαρχία των Χαλίφηδων για 4 αιώνες, μέχρι την κατάκτησή της από Σταυροφόρους, και στη συνέχεια από Οθωμανούς Τούρκους, τον 16^ο αιώνα, στην κατοχή των οποίων παρέμεινε μέχρι τις αρχές του 20^ου αιώνα. Όπου κι αν κατέληξαν εβραϊκοί πληθυσμοί γίνονταν θύματα διώξεων και περιθωριοποιήσεων κατ’ επανάληψη. Από την Παλαιστίνη δεν εξαφανίστηκαν ποτέ, και όταν το 1492 οι καθολικοί βασιλείς της Ισπανίας υπέγραψαν διάταγμα που τους υποχρέωνε να εγκαταλείψουν την Ισπανία μέσα σε τρεις μήνες, συνέβαλαν στην αύξηση του εβραϊκού πληθυσμού στην Παλαιστίνη.

 Το 1896 ο Θίοντορ Χερζλ έγραψε ένα βιβλίο (Το Εβραϊκό Κράτος – Der Judenstaat) όπου υποστήριζε την επιστροφή των Εβραίων στη γη που τους υποσχέθηκε ο θεός της Παλιάς Διαθήκης, στη Γη της Επαγγελίας. Γεννήθηκε έτσι το εθνικιστικό κίνημα του Σιωνισμού. «Σιών» είναι η ονομασία ενός λόφου της Ιερουσαλήμ και στη Βίβλο ο όρος υπονοεί τόσο την πόλη όσο και την χώρα. Σκοπός του Σιωνισμού ήταν όχι μόνο η ανακούφιση των Εβραίων από τα βάσανά τους, αλλά και η αποκατάσταση του Εβραϊκού έθνους στην πατρώα τους γη, με τη δημιουργία ενός εβραϊκού κράτους (όχι απλά ενός κράτους για Εβραίους, αλλά ένα κράτος με εβραϊκή ταυτότητα). Ο Χερζλ αναζωπύρωσε μία ελπίδα που δεν έσβησε ποτέ μεταξύ του διασκορπισμένου λαού.

Το 1903 ένα νέο κύμα αιματηρών πογκρόμ στη Ρωσία κατά των Εβραίων, που κράτησε τέσσερα χρόνια, αποτρόπιασε τη διεθνή κοινή γνώμη, και η Βρετανική κυβέρνηση έθεσε μια πρόταση στον Χερζλ για τη δημιουργία μιας εβραϊκής παροικίας στην ανατολική Αφρική με τοπική αυτονομία. Η πρόταση αναφερόταν στην Ουγκάντα, αλλά το Σιωνιστικό κίνημα απέβλεπε στην Παλαιστίνη, σαν χώρα που τους ανήκε βάσει θεϊκού συμβολαίου. Εβραίοι από όλο τον κόσμο ήδη άρχισαν να μετακινούνται προς την Παλαιστίνη, όπου η Οθωμανική Αυτοκρατορία στράφηκε εναντίον τους. Το συμφέρον του εβραϊκού λαού συνδέθηκε με τα συμφέροντα της Αντάντ, των αντιπάλων των Οθωμανών κατά τον 1^ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Το 1917 η Βρετανική κυβέρνηση ανέλαβε μια δέσμευση, με μια πολιτική δήλωση (Δήλωση Μπαλφούρ, από το όνομα του Υπουργού Εξωτερικών) ότι «Η κυβέρνηση της Αυτού Μεγαλειότητας αντιμετωπίζει ευνοϊκά την ίδρυση στην Παλαιστίνη μιας εθνικής εστίας για τον εβραϊκό λαό». Ήταν η πρώτη φορά που μια μεγάλη δύναμη αναγνώριζε επίσημα τα δικαιώματα των Εβραίων  πάνω στη γη των προγόνων τους.

Αρχικά οι Άραβες ηγέτες δεν έφεραν αντίρρηση στην εβραϊκή παρουσία στην περιοχή, εξάλλου μοιράζονταν έναν εχθρό στο πρόσωπο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο Εμίρης Φαϋζάλ (Emir Faisal), ηγέτης του αραβικού εθνικισμού που διηύθυνε την αραβική εξέγερση κατά των Τούρκων με τη βοήθεια του Βρετανού «Λόρενς της Αραβίας», συνυπέγραψε με τους μελλοντικούς γείτονες ένα σύμφωνο που αντανακλούσε το κλίμα αρμονικής συνεργασίας που επικρατούσε. Το σύμφωνο αυτό μιλούσε για «ενθάρρυνση και ενίσχυση της μετανάστευσης Εβραίων στην Παλαιστίνη σε ευρεία κλίμακα» και ανέφερε ότι «Εμείς οι Άραβες και ιδιαίτερα οι διανοούμενοι, βλέπουμε το Σιωνιστικό κίνημα με την μεγαλύτερη συμπάθεια». Ο Φαϋζάλ σε μια επιστολή του προς τον Φ. Φρανγκφούρτερ, μέλος της Αμερικάνικης Σιωνιστικής Αντιπροσωπείας στη Διάσκεψη Ειρήνης του Παρισιού τους καλωσόριζε, «με την ευκαιρία της επιστροφής τους στην πατρίδα τους».

Η Δύση όμως είχε κάνει υποσχέσεις και στους Άραβες, που δεν τήρησε όταν τέλειωσε ο πόλεμος. Η Αγγλία είχε υποσχεθεί στον κυβερνήτη της Μέκκα, Χουσσείν Ιμπν Αλί (Hussein bin Ali, Sharif of Mecca), την ανεξαρτησία των Αράβων στην ευρύτερη περιοχή (που κάλυπτε και την Παλαιστίνη) με αντάλλαγμα τη βοήθειά τους κατά τον 1^ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Έτσι, μετά την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αντί να δημιουργηθεί ένα μεγάλο ανεξάρτητο αραβικό έθνος, η περιοχή μοιράστηκε μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων σε διαφορετικές χώρες. Η Παλαιστίνη ανατέθηκε στην Αγγλία (British Mandate). Ο εβραϊκός και ο αραβικός εθνικισμός, που μέχρι τώρα έβαιναν παράλληλα, συγκρούστηκαν, και από το 1920 άρχισαν στην Παλαιστίνη διαμάχες μεταξύ Εβραιών και Αράβων, που δεν μοιράζονταν όλοι το αίσθημα συνεργασίας του Φαϋζάλ. Τα επεισόδια τα ξεκίνησαν Άραβες που έβλεπαν με καχυποψία τον εποικισμό Εβραίων στη χώρα. Η Βρετανική διοίκηση άργησε να αντιμετωπίσει το πρόβλημα και να επαναφέρει την τάξη στην Ιερουσαλήμ, και άρχισε να επιβάλει περιορισμούς στη μετανάστευση Εβραίων στην περιοχή, σύμφωνα με την «ικανότητα απορρόφησης της χώρας», κάτι που μπορούσε να ερμηνευθεί ποικιλοτρόπως και κατά περίπτωση. Η εμπιστοσύνη μεταξύ των τριών εθνοτήτων είχε αρχίσει πλέον να φθίνει σημαντικά. Από το 1929 τα επεισόδια μεταξύ Εβραίων και Μουσουλμάνων εξελίχθηκαν σε βιαιοπραγίες, και το πρόβλημα εντάθηκε όταν άρχισε να διακρίνεται η ανοδική πορεία του Χίτλερ, που ανάγκασε πολλούς Εβραίους να αναζητήσουν προορισμό μετανάστευσης, με την Παλαιστίνη να αποτελεί το μόνο προφανές ασφαλές καταφύγιο.

 Το 1937 οι Βρετανοί έστειλαν την Επιτροπή Πιλ (Peel Commission) για να επιλύσει το πρόβλημα συνύπαρξης των δύο λαών, η οποία πρότεινε τη δημιουργία δύο κρατών στην Παλαιστίνη, ένα για τους Εβραίους και ένα για τους Άραβες, με τους Βρετανούς να παραμένουν στην Ιερουσαλήμ για να έχουν την εποπτεία των Άγιων Τόπων. Οι Εβραίοι δέχτηκαν την πρόταση που θα σήμαινε μείωση της επικράτειας που τους είχε αρχικά υποσχεθεί, λόγω της επείγουσας ανάγκης να μεταναστεύσουν Εβραίοι από την Ευρώπη, όπου κινδύνευαν από την άνοδο του Ναζισμού. Οι Άραβες αρνήθηκαν, και δύο μήνες μετά την κατάθεση της πρότασης άρχισαν ξανά οι ταραχές. Η Βρετανία τώρα βρέθηκε σε δύσκολη θέση, καθώς από τη μία είχε επίσημα υποσχεθεί στους Εβραίους την Παλαιστίνη με τη Δήλωση Μπαλφούρ και από την άλλη ήθελε να κατευνάσει τους Άραβες γιατί θα χρειαζόταν τη βοήθειά τους σε έναν ενδεχόμενο νέο πόλεμο που δεν άργησε να ξεσπάσει.

Όταν ξέσπασε ο 2^ος Παγκόσμιος Πόλεμος οι Εβραίοι της Παλαιστίνης τάχτηκαν στο πλάι των Συμμάχων, για να πολεμήσουν τη ναζιστική αντιεβραϊκή θηριωδία και με την ελπίδα ότι έτσι θα κέρδιζαν την εύνοια των Βρετανών όσον αφορά την ελευθερία στη μετανάστευση ομοεθνών τους στην καινούργια τους, έστω άτυπη ακόμα, έδρα. Οι σιωνιστές ηγέτες έλαβαν διαβεβαιώσεις από τον Τσόρτσιλ και τον Ρούσβελτ ότι θα τους υποστήριζαν μετά το τέλος του πολέμου, υποσχέσεις που όμως διαψεύστηκαν. Όποιο καράβι με Εβραίους πρόσφυγες κατέφτανε στη χώρα, οι Βρετανοί το γύριζαν πίσω με καταστροφικές συνέπειες για τους επιβάτες. Παρόλα αυτά, με παράνομη μετανάστευση και με  τα αποικιακά κινήματα των προηγούμενων χρόνων, στα τέλη του 1947 ο πληθυσμός των Εβραίων στην Παλαιστίνη έφτανε τους 630.000, περίπου το ένα τρίτο του συνολικού πληθυσμού της χώρας. Οι Εβραίοι ξεκίνησαν αντίσταση κατά της Βρετανικής ηγεμονίας με επιθέσεις εναντίον τρένων, ανατινάξεις κτηρίων, σαμποτάζ, απαγωγές και δολοφονίες. Οι Βρετανοί κατάλαβαν ότι το πρόβλημα είχε ξεφύγει από τον έλεγχό τους, και το 1947 παρέπεμψαν στον ΟΗΕ το θέμα της «μελλοντικής διακυβέρνησης της Παλαιστίνης». Το Ολοκαύτωμα είχε προκαλέσει πολλές ενοχές στα Ευρωπαϊκά κράτη ως προς την αντιμετώπιση των Εβραίων, που επί αιώνες υπήρξε ιδιαιτέρως αρνητική, και μέσα σε αυτό το κλίμα δημιουργήθηκε η UNSCOP (Ειδική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Παλαιστίνη), για να λυθεί το θέμα. Η επιτροπή απαρτίζονταν από 11 κράτη-μέλη που δεν είχαν άμεση ανάμιξη στη διαμάχη (Αυστραλία, Καναδάς, Τσεχοσλοβακία, Γουατεμάλα, Ινδία, Ιράν, Ολλανδία, Περού, Σουηδία, Ουρουγουάη, Γιουγκοσλαβία).

Για να πάρει απόφαση, η UNSCOP βασίστηκε στη Δήλωση Μπαλφούρ, στους ιστορικούς δεσμούς των Εβραίων με τη χώρα, στο γεγονός ότι (λόγω της υπόσχεσης των Βρετανών) οι Εβραίοι είχαν ήδη αξιοποιήσει, εποικίσει και αναπτύξει την γη της Παλαιστίνης και στην ανάγκη να δοθεί τέρμα στις μακρόχρονες ταλαιπωρίες του λαού αυτού, αλλά και μια λύση στο επείγον θέμα των 250.000 επιζώντων του Ολοκαυτώματος. Στις 29 Νοεμβρίου 1947 ανακοινώθηκε η απόφαση, που περιλάμβανε τα εξής:

• Τερματισμό της Βρετανικής διοίκησης της περιοχής.
• Ανακήρυξη δύο κρατών: Εβραϊκού και Αραβικού.
• Διενέργεια εκλογών και δημιουργία δημοκρατικού Συντάγματος στα δύο νέα κράτη.
• Οικονομική σύνδεση μεταξύ των δύο κρατών.

  

 Οι Εβραίοι δέχτηκαν πανηγυρικά την απόφαση, όχι όμως οι Άραβες, που την απέρριψαν εξ ολοκλήρου. Να σημειωθεί ότι οι Εβραίοι είχαν κληθεί να συμμετάσχουν στη συνέλευση του ΟΗΕ που αποφάσισε τελικά την ίδρυση της UNSCOP, αν και δεν υπήρχε καν εβραϊκό κράτος ακόμα. Η Αραβική Υψηλή Επιτροπή (το πολιτικό όργανο της αραβικής κοινότητας της Παλαιστίνης) μποϊκόταρε την UNSCOP, υποστηρίζοντας ότι τα δικαιώματα των Αράβων ήταν αυταπόδεικτα και έπρεπε να αναγνωριστούν πάνω στις αρχές του Καταστατικού του ΟΗΕ. Οι διαμαρτυρίες τους δεν ακούστηκαν, και στις 14 Μαΐου 1948 ιδρύθηκε επίσημα το Ισραήλ. Οι δύο λαοί οδηγήθηκαν σε πόλεμο με τη συμμετοχή γειτονικών χωρών, που διεύρυνε τα σύνορα του Ισραήλ και οδήγησε στη δημιουργία 711.000 Παλαιστινίων προσφύγων από τους 900.000 που κατοικούσαν στην περιοχή που τώρα αποτελούσε την επικράτεια της νέας χώρας.

Κάθε χρόνο οι Ισραηλινοί μνημονεύουν την 14^η Μαΐου ως «Μέρα Ανεξαρτησίας» και οι Παλαιστίνιοι ως «Καταστροφή».

(για τη συνέχεια της διαμάχης, μέχρι και σήμερα, μπορείτε να απευθυνθείτε εδώ)

Βιβλιογραφία:

• Ρίτα Γκαμπάι-Σιμάντωβ – Ισραήλ, Η Αναγέννηση του Κράτους (εκδ. Διώνη, 1998)
• Yves Marc Ajchenbaum – Ισραήλ-Παλαιστίνη: Μια Γη, Δύο Έθνη 1948-2002 (εκδ. Μελάνι, 2004)
• Χαλαζιάς Χρήστος – Παλαιστίνη, Το Δράμα Ενός Λαού (εκδ. Βασδέκης, 1982)
• Αχμάτ Σαχίν – Η Ισραηλινή Αποικιοκρατία και η Ιντιφάντα (εκδ. Διπλωματική Αντιπροσωπείας της PLO της Αθήνας, 1988
• Encyclopedia Britannica
• Wikipedia