Ο Ιούλιος Καίσαρ (Ι)

Γράφει ο Χρήστος Μπαρμπαγιαννίδης

Το όνομά του μύθος.  Η ζωή και η δράση του θρυλική.  Το τέλος του μυθιστορηματικό.  Το ένα του όνομα δόθηκε σε έναν ημερολογιακό μήνα.  Το άλλο έγινε συνώνυμο με τον αυτοκρατορικό τίτλο και ας μην έγινε ποτέ αυτοκράτορας, όπως λανθασμένα πιστεύουν πολλοί. Μια διαδεδομένη εγχείρηση, και σχετικά απλή στις μέρες μας, ονομάστηκε καισαρική.  Επιπλέον, ήταν ο πρώτος στην ιστορία που, επειδή ήταν φαλακρός, προσπαθώντας να κρύψει την φαλάκρα του χτένιζε τα μαλλιά του από τον αυχένα προς το μέτωπο! Ας τον ευχαριστήσουν οι σημερινοί άνδρες που συνεχίζουν αυτή την παράδοση!

Αλήθεια, ποιος ήταν πράγματι ο Ιούλιος Καίσαρας;  Ένας αμείλικτος δικτάτορας;  Ένας ευφυέστατος στρατηγός και σπουδαίος διορατικός πολιτικός;  Ένας μεγάλος συγγραφέας;  Μάλλον ήταν όλα αυτά!

          Γεννήθηκε στην κακόφημη περιοχή της Ρώμης, την Σουμπούρα, το 102 ή το 100π.Χ.  Διδάχτηκε τα λατινικά και τα ελληνικά από τον Γαλάτη παιδαγωγό του Αντώνιο Γρίφωνα.  Στην εφηβεία του είχε κρίσεις επιληψίας και μεγάλη του φιλοδοξία ήταν να γίνει συγγραφέας.

          Ο Σουητώνιος έγραφε πως ήταν ψηλός, γεμάτος, με ανοιχτόχρωμο χρώμα και μαύρα μάτια.  Από την άλλη, ο Πλούταρχος γράφει πως ήταν λεπτός και μετρίου αναστήματος.  Από παιδί ήταν έξοχος ιππέας.  Έτρωγε λιτά και ήταν πάντα ψύχραιμος και με καθαρό μυαλό.

          Δεν ήταν όμορφος κάτω από το φαλακρό και βαρύ του μέτωπο, αφού διέθετε ένα τετράγωνο σαγόνι κι ένα στόμα μικρό και τοξωτό, πλαισιωμένο από δυο βαθιές και ίσιες ρυτίδες, με το κάτω χείλος να εξέχει ελαφρά σε σχέση με το πάνω.  Αυτό δεν τον εμπόδισε να είναι  μεγάλρος εραστής της εποχής του, αφού παντρεύτηκε τέσσερις φορές και είχε αμέτρητες ερωμένες!

          Οι στρατιώτες του τον αποκαλούσαν moechus calvus, ο «φαλακρός μοιχός», κι όταν περνούσαν μέσα από τη Ρώμη στη διάρκεια των θριάμβων του, φωνάζανε: «Κλείστε τις γυναίκες σας στα σπίτια:  γύρισε ο φαλακρός γόης».  Ο Καίσαρας ήταν ο πρώτος που γελούσε με όλα αυτά.

          Λανθασμένα πιστεύουμε σήμερα πως ήταν σοβαρός, “βαρύς” και μεγαλοπρεπής.  Ήταν ένας κοσμοπολίτης, ευγενής, κομψός χωρίς προκαταλήψεις. Επιπρόσθετα, ήταν από τους μεγαλύτερους χιουμορίστες της ιστορίας, ικανός να αποδεχτεί τους σαρκασμούς και να τους ανταποδώσει με δηκτικό τρόπο.  Ήταν ελαστικός με τα ελαττώματα των άλλων, γιατί ήθελε να κάνουν και οι άλλοι το ίδιο γι’ αυτόν.

          Τίποτα δεν προοιώνιζε πως θα αναδεικνυόταν σε τόσο μεγάλο άντρα.  Στα δεκάξι του έφυγε για έναν πόλεμο στην Ασία και στα δεκαοχτώ του επέστρεψε και παντρεύτηκε, κατ’ επιθυμία του πατέρα του, την Κοσσουτία, αλλά, μόλις ο πατέρας του πέθανε, την έδιωξε και πήρε την Κορνηλία κόρη του Κίνα, διάδοχο  του θείου του Μάριου.  Έτσι, συνδέθηκε με το λαϊκό κόμμα.

          Όταν ο Σύλλας έγινε δικτάτορας, τον διέταξε να πάρει διαζύγιο, αλλά αυτός, αν και άλλαζε τις γυναίκες σαν τα πουκάμισα, παραδόξως αρνήθηκε και έτσι εξορίστηκε!  Με την απόσυρση του Σύλλα, επέστρεψε στην Ρώμη, αλλά καθότι ανιψιός του Μάριου, για να αποφύγει τις πολιτικές διώξεις, έφυγε για την Κιλικία.

          Εκεί τον αιχμαλώτισαν πειρατές και ζήτησαν είκοσι τάλαντα λύτρα.  Ο Καίσαρας θεώρησε μικρή την τιμή για την αξία του και είπε πως θα τους έδινε πενήντα!  Έστειλε τους δούλους του να βρουν τα χρήματα, ενώ αυτός έγραφε στίχους και τους διάβαζε στους απαγωγείς του, κάτι που δεν το εκτίμησαν.  Τους αποκάλεσε βάρβαρους και ηλίθιους και υποσχέθηκε να τους τιμωρήσει!  Όταν αφέθηκε ελεύθερος, ναύλωσε ένα πλοίο και τους συνέλαβε.  Πήρε πίσω τα χρήματά του και σε ένδειξη ευγνωμοσύνης, πριν τους κρεμάσει, τους έκοψε τον λαιμό!

          Το 68π.Χ επέστρεψε στη Ρώμη και εκλέχτηκε ταμίας, αφού με χρήματα που εξοικονόμησε αγόρασε τις απαραίτητες ψήφους.  Στάλθηκε με μια στρατιά στην Ισπανία, νίκησε τους εξεγερμένους και απέκτησε την φήμη του γενναίου στρατιώτη.

          Το 63 π.Χ., αν και βουτηγμένος στα χρέη, εκλέχτηκε αγορανόμος και χρηματοδότησε θεάματα στη Ρώμη.  Το 60π.Χ ονομάστηκε προστάτης της Ισπανίας, αλλά οι πιστωτές του δεν τον άφησαν να φύγει πριν πληρώσει τα χρέη του.  Τον δάνεισε ο Κράσσος.  Επέστρεψε με τόσα λάφυρα από την Ισπανία που τέλεσε θρίαμβο!

          Οι συντηρητικοί τον απεχθάνονταν, μια που παρουσιαζόταν σαν αρχηγός των λαϊκών μαζών.  Θα μπορούσαν να αντιπαρατάξουν τον Πομπήιο απέναντι στον Καίσαρα, αλλά και αυτόν τον ζήλευαν για τις νίκες και τα πλούτη του.  Διπλωματικά ο Καίσαρας προσέγγισε τον Πομπήιο και μαζί με τον Κράσσο δημιούργησαν την πρώτη τριανδρία.  Αυτοί θα έβαζαν τα πλούτη και την επιρροή τους και ο Καίσαρας το μυαλό και την ευφυΐα του για να εκλεγεί ύπατος.

          Ο Καίσαρας εκλέχτηκε και πρότεινε να μοιραστούν γαίες στους στρατιώτες του Πομπηίου και να γίνουν ρυθμίσεις στις οποίες προσέβλεπε ο Κράσσος. Παρά την αντίδραση της Συγκλήτου, οι νόμοι ψηφίστηκαν με μεγάλη πλειοψηφία και ο Πομπήιος παντρεύτηκε τη κόρη του Καίσαρα, την Ιουλία.

          Και πάλι χρηματοδοτήθηκαν θεάματα στο Τσίρκο, την στιγμή που ο Καίσαρας προωθούσε τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις του.  Την επόμενη χρονιά φρόντισε να εκλεγούν ύπατοι δικοί του, ο Γαβίνιος και ο Πιζόνης, του οποίου την κόρη Καλπουρνία πήρε γυναίκα, για τέταρτη φορά, αφού χώρισε από την τρίτη του σύζυγο Πομπηία, εναντίον της οποίας εκκρεμούσε δίκη για ασέβεια και προσβολή δημοσίας αιδούς.  Η Πομπηία ήταν ιέρεια της θεάς Βόννας και κατηγορούνταν πως είχε φέρει τον εραστή της, Κλαύδιο, μέσα στον ναό. Κανείς δεν ήταν σίγουρος, αν τον είχε φέρει η ίδια ή είχε πάει μόνος του.

          Ο Καίσαρας πάντως κατέθεσε υπέρ της αθωότητάς της, αλλά ο δικαστής τον ρώτησε γιατί παρ’ όλα αυτά είχε πάρει διαζύγιο. Αυτός απάντησε: «Γιατί η γυναίκα του Καίσαρα δεν φτάνει να είναι τίμια, πρέπει και να φαίνεται!»  Μάλιστα, κατέθεσε και υπέρ του Κλαυδίου και με τα λεφτά του Κράσσου εξαγόρασε τους δικαστές και τον αθώωσαν!

          Γιατί υποστήριξε τον εραστή της γυναίκας του;  Διότι αδιαφορούσε για την συζυγική του τιμή!  Έψαχνε ευκαιρία να πάρει μια νέα σύζυγο που θα του ήταν πιο χρήσιμη για την πολιτική του καριέρα.  Επιπλέον, βοήθησε τον Κλαύδιο να εκλεγεί δήμαρχος και έτσι τον είχε του χεριού του, μια που του χρωστούσε τη ζωή του. Έτσι λοιπόν, ο Καίσαρας αυτοονομάστηκε ανθύπατος της Εντεύθεν των Άλπεων Γαλατίας για πέντε χρόνια.  Και επειδή ο νόμος απαγόρευε τη στάθμευση στρατευμάτων κάτω από τα Απέννινα, όποιος είχε την διοίκηση της στρατιάς πέρα από τα Απέννινα ήταν ουσιαστικά ο κύριος της χερσονήσου.  Αυτό επιζητούσε.

          Ήξερε πως η σύγκλητος θα τον εμπόδιζε και την έφερε προ τετελεσμένων γεγονότων:  κατέγραφε όλες τις συζητήσεις μέσα στη Σύγκλητο και τις αναρτούσε στους τοίχους για να ενημερώνονται οι πολίτες και με αυτό τον τρόπο να ελέγχεται το συμβούλιο από την κοινή γνώμη!  Αυτό το είδος εφημερίδας ονομάστηκε Acta diurna και ήταν ένα χτύπημα στη Σύγκλητο από το οποίο δεν συνήλθε ποτέ.

          Με τον Γαβίνιο και τον Πιζόνη να του καλύπτουν τα νώτα, με τον τυχοδιώκτη Κλαύδιο επικεφαλής του λαού, με την φιλία των ισχυρών Πομπηίου και Κράσσου και με τη σύγκλητο να δίνει λογαριασμό για τις πράξεις της στον λαό, απομακρύνθηκε από τη Ρώμη για να κυνηγήσει εκείνο που του έλειπε:  τη στρατιωτική δόξα και έναν πιστό στρατό!

          Το 58 π.Χ. έφτασε στη Νότια Γαλατία, το μόνο μέρος που γνώριζαν κάπως οι Ρωμαίοι.  Βορειότερα αγνοούσαν τι υπάρχει!  Οι Γαλάτες δεν είχαν συγκροτημένο κράτος παρά ήταν φυλές κελτικής καταγωγής που πολεμούσαν συνεχώς μεταξύ τους.  Ο στόχος του Καίσαρα, μετά από σοφή παρατήρησή του, ήταν να τις κρατήσει διαιρεμένες.  Συμπαθούσε τους Γαλάτες επειδή ο πρώτος του δάσκαλος ήταν ένας απ’ αυτούς και δεύτερον διότι οι Κέλτες του Πεδεμοντίου και της Λομβαρδίας, που ήταν υποταγμένοι στην Ρώμη, είχαν αποδείξει πως ήταν σκληροί στρατιώτες και τέτοιους ήθελε.

          Με μόλις τριάντα χιλιάδες στρατιώτες και χωρίς εντολή της Συγκλήτου με δυο κεραυνοβόλες εκστρατείες νίκησε τετρακόσιες χιλιάδες Ελβετούς και εκατόν πενήντα χιλιάδες Γερμανούς, οι οποίοι είχαν εισβάλει στην Γαλατία.  Έσωσε την Γαλατία από τα γερμανικά φύλα και ζήτησε απ’ αυτούς να ενωθούν κάτω από τις διαταγές του για να αποφύγουν άλλες εισβολές.

          Οι γαλατικές φυλές δεν συμφώνησαν μεταξύ τους και εξεγέρθηκαν.  Ο Καίσαρας υπέταξε όλες τις φυλές και ανήγγειλε στη Ρώμη πως είχε υποτάξει την Γαλατία.  Τα πλήθη πανηγύριζαν και η Σύγκλητος έμεινε με ανοιχτό το στόμα.  Στο μεταξύ ο Κλαύδιος με την εξουσία που είχε, έφτιαξε ένα μικρό στρατό και τρομοκρατούσε τους πάντες, καταδιώκοντας και τον μεγάλο ρήτορα Κικέρωνα.  Ο τελευταίος ζήτησε την βοήθεια του Πομπήιου και την πήρε.  Ο Κικέρωνας, που είχε τεράστια επιρροή στη Ρώμη έγινε ο δικηγόρος της τριανδρίας.  Έτσι δόθηκαν νέες πιστώσεις για στρατεύματα στον Καίσαρα, και στον Πομπήιο, σχεδόν, απόλυτες εξουσίες.  Αλλά το 56 π.Χ ο Κικέρων, ο οποίος οσμίστηκε αλλαγή κλίματος και τα έκανε κάτι τέτοια, υποστήριξε στις υπατικές εκλογές τους συντηρητικούς!

          Η τριανδρία συνεδρίασε και αποφάσισαν να θέσουν ο Πομπήιος και ο Κράσσος υποψηφιότητα για το αξίωμα του υπάτου  και οι οποίοι θα ξαναδιόριζαν τον Καίσαρα για άλλα πέντε χρόνια κυβερνήτη της Γαλατίας.  Μετά το τέλος της θητείας τους, ο Κράσσος θα έπαιρνε την Συρία, ο Πομπήιος την Ισπανία και έτσι και οι τρεις θα ήταν κύριοι όλου του ρωμαϊκού στρατού.  Πράγμα το οποίο και έγινε!

          Ο Καίσαρας γύρισε στην Γαλατία και απέτρεψε νέα γερμανική εισβολή και για πρώτη φορά οδήγησε τον στρατό σε αγγλικό έδαφος.  Νίκησε κάποιες φυλές και επέστρεψε στην Λομβαρδία.  Εκεί έμαθε τα άσχημα μαντάτα:  η Γαλατία είχε ξεσηκωθεί και  για πρώτη φορά όλες οι φυλές είχαν ενωθεί κάτω από τις διαταγές ενός ικανού αρχηγού, του Βερκιγκετόριξ!

          Με τη γνωστή του τόλμη, ο Καίσαρας με λίγους άνδρες πέρασε τις Άλπεις και ανέβαινε την Γαλατία, μια χώρα που τώρα ήταν εχθρική.  Στην αρχή έκανε κάποιες νίκες, αλλά στην Ζεργκόβια αναγκάστηκε να αποσυρθεί.  Προς στιγμή νόμιζε πως ήταν χαμένος:  όλη η χώρα ήταν εχθρική και ήταν αριθμητικά ένας εναντίον δέκα!  Παίζοντάς τα όλα για όλα προχώρησε προς την Αλεσία, όπου ήταν συγκεντρωμένες οι δυνάμεις του Βερκιγκετόριξ, και την πολιόρκησε.  Νέες γαλατικές δυνάμεις ήρθαν να βοηθήσουν τον αρχηγό τους και ο Καίσαρας βρέθηκε με τις τέσσερις λεγεώνες (περίπου τριάντα χιλιάδες) ανάμεσα σε διακόσιες πενήντα χιλιάδες Γαλάτες!

          Ο Καίσαρας παρέταξε τους στρατιώτες του σε δυο οχυρωμένες γραμμές:  μια προς την πολιορκημένη πόλη και μια προς το μέρος των γαλατικών δυνάμεων που έρχονταν για ενίσχυση.  Μετά από μια εβδομάδα οι Ρωμαίοι λιμοκτονούσαν αλλά άντεχαν, αλλά και οι Γαλάτες ήταν σε κατάσταση σύγχυσης, φιλονικιών και άρχισαν να υποχωρούν.  Ο ίδιος ο Καίσαρας στο Commentarii de Bello Gallico έγραψε πως, αν οι Γαλάτες είχαν αντέξει μια μέρα ακόμα, θα είχαν νικήσει!

          Ο Βερκιγκετόριξ βγήκε από την πόλη και ζήτησε έλεος.  Ο Καίσαρας σεβάστηκε την πόλη, αλλά όχι τους αντάρτες που τους έκανε ιδιοκτησία των λεγεωνάριων και πουλήθηκαν ως σκλάβοι. Ο Βερκιγκετόριξ οδηγήθηκε στη Ρώμη και θυσιάστηκε στους θεούς κατά τον θρίαμβο που τελέστηκε ένα χρόνο αργότερα!

          Μέσα σε ένα χρόνο ο Καίσαρας υπέταξε όλα τα κατάλοιπα της εξέγερσης με αυστηρότητα που δεν συνήθιζε στον ηττημένο αντίπαλο.  Μόλις εξομαλύνθηκε η κατάσταση ξαναγύρισε στις μεθόδους τις επιεικείας και της κατανόησης.  Συνδυάζοντας πυγμή και χάδι, έκανε τους Γαλάτες έναν λαό αφοσιωμένο στη Ρώμη, που φάνηκε στον εμφύλιο που επακολούθησε, όταν δεν έκαναν την παραμικρή προσπάθεια να εξεγερθούν εναντίον εκείνου που τους είχε υποτάξει.

Βιβλιογραφία 

• Καίσαρ : Commentarii de Bello Gallico (Απομνημονεύματα περί του Γαλατικού Πολέμου)
• Πλούταρχος : «Καίσαρ», «Βρούτος», «Κράσσος», «Πομπήιος», «Κάτων ο νεώτερος», «Κικέρων», «Αντώνιος».
• Σουητώνιος: «De Vita Caesarum – Divus Iulius»
• Αππιανός : «Ρωμαϊκά»
• Δίων Κάσσιος : «Ρωμαϊκή ιστορία»
• http://en.wikipedia.org/wiki/Cleopatra_VII