«Εν τη παλάμη και ούτω βοήσωμεν.»
Η φράση του τίτλου είναι παρωδία εκκλησιαστικού ύμνου· αρχικώς λεγόταν μάλλον για ιερείς, που ζητούσαν προκαταβολικά τα χρήματα για «ιδιωτικές» ιερουργίες (αγιασμούς, μνημόσυνα, κ.λπ.)· κατ’ επέκταση λέγεται για όσους αξιώνουν προπληρωμή για μια εργασία ή παροχή· δώσε τα χρήματα στο χέρι, μπροστά, μετρητά και μετά συζητάμε. Στο δοξαστικό της γιορτής του Πάσχα, διαβάζουμε: «Ἀναστάσεως ἡμέρα, καὶ λαμπρυνθῶμεν τῇ πανηγύρει, καὶ ἀλλήλους περιπτυξώμεθα. Εἴπωμεν ἀδελφοί, καὶ τοῖς μισοῦσιν ἡμᾶς· Συγχωρήσωμεν πάντα τῇ Ἀναστάσει, καὶ οὕτω βοήσωμεν·[1] Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, θανάτῳ θάνατον πατήσας, καὶ τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι, ζωὴν χαρισάμενος.»
Ο Ανδρέας Καρκαβίτσας, στα Διηγήματα του γυλιού, γράφει: «Ούτε τσάμπουρο δε θα γλυτώσει στον Πύργο! — Μωρέ δεν τη δίνω αν δε τα σκάσουν τα εξήντα. — Εξήντα! Τι λες ξάδερφε!.. Εκατό και αμακινάριστη! — Όχι δα, καημένε… — Άκου που σου λέω! Θα την πάρει από το αλώνι. Και -πού είσαι- τον παρά στο χέρι. Εν τη παλάμη και ούτω βοήσωμεν… Ήσαν αχόρταστοι, απαιτητικοί, ασυγκίνητοι. Η καταστροφή της σταφίδας των άλλων τους έκανε να πιστεύουν ότι έπλεαν ήδη εις ωκεανόν ταλήρων.
Σ’ ένα κείμενο του Καραγάτση, βρίσκουμε μια παραλλαγή της ίδιας φράσης: «Δόξα σοι ο Θεός που έχω τη θέση μου στου Πιπιλή, και κερδίζω το ψωμάκι μου και το φαγάκι μου. Μου περισσεύει και κάνα εικοσάρι για κείνο τον Μικέ τον εκβιαστή, που μόνο εν τη παλάμη κι ούτω βοήσω! Πάλι καλά να λες· γιατί, Σερσέμη μου, όπως κατάντησα, δεν είμαι ούτε για να φτύνεις επάνω μου…»
Με παραπλήσια σημασία λέγεται και η παροιμία «Δωμ’ το ψάρι και να τον παρά· κι όχι να τον παρά και δώμ’ το ψάρι.», που σημαίνει πρώτα θα μου δώσεις στο χέρι το εμπόρευμα, ώστε να ελέγξω την ποιότητά του, και μετά θα πληρωθείς.
Στον Σινάνη, μια κωμωδία που έγραψε ο Δ. Κ. Βυζάντιος -περίπου στα 1838- βρίσκουμε την ίδια φράση: -Άλλος γυρεύει τρεις χιλιάδες τάλαρα προίκα και μετρητά, άλλος πέντε, και ο πιο παρακατιανός χίλια. -Τάξετέν τα και μην τα δίνετεν… -Ναι! Τα θέλουν στο χέρι… ακούς και σε λένε «εν τη απαλάμη και ούτω βοήσωμεν». Και τι θα πεί τούτο; Τάχατες πρώτα στο χέρι τα γρόσια, κ’ ύστερα την κουλούρα στο κεφάλι.
Δ.Τ.
[1] Το αρχαίο ρήμα βοάω (<βοή) έχει διάφορες σημασίες: φωνάζω δυνατά, κραυγάζω, αλαλάζω· λέγεται για πράγματα, αντιλαλώ, ηχώ, μουγκρίζω, βρυχώμαι, σκούζω, στριγκλίζω, όπως ο άνεμος και τα κύματα,· στον Αριστοφάνη η φράση «αὐτὸ βοᾷ», λέγετα για κάτι που φανερώνεται από μόνο του, «φωνάζει» από μόνο του· φωνάζω, κραυγάζω (για ν’ ακούσει κάποιος)· κοινολογώ, διαδίδω, γνωστοποιώ, διαφημίζω· κραυγάζω δυνατά επιτάσσοντας ή προστάζω με δυνατή φωνή κάποιον να κάνει κάτι. Βλ. LIDDELL & SCOTT. Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας. Επιτομή του Μεγάλου Λεξικού, εκδ. Πελεκάνος 2007.
Δημήτριος Κ. Βυζάντιος. Ο Σινάνης. Κωμωδία. Εκ της τυπογραφίας Παπαδοπούλου. Εν Αθήναις, 1838.
Περισσότερες παροιμίες και παροιμιώδεις φράσεις μπορείτε να βρείτε στο αρχείο μας ΕΔΩ.
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ομάδα του facebook Παροιμίες & γνωμικά.
Αν θέλετε να γίνετε μέλη της ομάδας, επισκεφτείτε τη διεύθυνση: https://www.facebook.com/groups/2285257741730850/
