Εκάς οι βέβηλοι Αρχαίοι!

Κείμενο: Μάριος Πλωρίτης

ΜΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ‘ΧΕΙ ΟΛΑ η Μαριωρή-Ενωμένη Ευρώπη, έπρεπε ν’ αποκτήσει και φερετζέ. Τοιούτος δε μέλλεται να είναι το «Μουσείο της Ευρώπης», που θα κτισθεί με κοινοτικά κονδύλια στις Βρυξέλλες.

Όπως όλοι ξέρουμε, μουσείο είναι ένα κτιριακό συγκρότημα, όπου αποθέτονται σπουδαία έργα τέχνης και πολιτισμού γενικά, και σημαντικά αντικείμενα απ’ το παρελθόν, ανάλογα με το είδος του ιδρύματος. Άρα το «Μουσείο της Ευρώπης» θα πρέπει να περικλείνει μνήμες και δημιουργίες της ηπείρου μας, από τη «γέννησή» της ώς σήμερα.

Έγραψα της ηπείρου «μας», αλλά έκανα λάθος. Κατά τη νεόκοπη «Εταιρεία του Μουσείου της Ευρώπης», εμείς -και πολλοί άλλοι- δεν ανήκουμε στην Ευρώπη, έστω κι αν μετέχουμε στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Βελγίδα πρόεδρος της Εταιρείας και πρώην υπουργός κ. Αντουανέτ Σπακ φρόντισε να μην αφήσει καμιάν αμφιβολία γι’ αυτό. Στο σχετικό «μανιφέστο», έφη ότι, χρονολογικά, «η Ευρώπη αρχίζει τον 9ο μ.Χ. αιώνα, με τη στέψη τον Καρλομάγνου ως αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας» (812). «Αυτή είναι η αυθεντική (sic) αφετηρία τον ευρωπαϊκού οικοδομήματος»… Όσο για τη γεωγραφική έκταση αυτής της «γνήσιας» Ευρώπης, καθορίζεται -ξαναέφα- από την επιστολή του Πάπα Πίου Β’ (1425-64) στον Μωάμεθ Β’, όπου ο άγιος Πατήρ αναφέρει σαν Ευρώπη, μόνο «την Ισπανία, τη Γαλλία, την Ιταλία, τη Γερμανία, την Αγγλία και την Πολωνία». Ούτω πως, η ληξιαρχική πράξη της γέννησης της Ευρώπης είναι αναμφισβήτητα καθιερωμένη με αυτοκρατορικές και παπικές βούλες…

Κατά ταύτα και διά ταύτα, δεν έχουν θέση στην Ευρώπη η αρχαία Ελλάδα, η Ρώμη και το Βυζάντιο, που (κατά τις βρυξελλόθεν πληροφορίες) είναι «αντιευρωπαϊκοί πολιτισμοί», επειδή «η διχοτόμηση Ελλήνων και βαρβάρων απέκλειε τη δημιουργία ευρωπαϊκής συνείδησης» – συνείδησης, που δεν την ευνόησε ούτε η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Και, φυσικά, εξωπετάγεται και η συνέχεια των Ελλήνων και Ρωμαίων, το Βυζάντιο, που ήταν «εχθρός της Ευρώπης, αντίστοιχος με το Ισλάμ και την Ασία».

(Προφανώς των αφορισμών αυτών υπερίπταται το πνεύμα του «μεγάλου» ιστορικού κ. Dyroselle και της Ιστορίας του της Ευρώπης, που τόσο σάλο προκάλεσε πριν από 8-9 χρόνια).

Θαυμάσια! Μόνο που, μια σοβαρή (και πολυεθνική, μάλιστα) Εταιρεία οφείλει να είναι συνεπής με τον εαυτό της και τα μανιφέστα της. Αφού αποφάσισε πως δεν έχουν σχέση με την Ευρώπη «η δόξα που ήταν η Ελλάδα και το μεγαλείο που ήταν η Ρώμη» (κατά τον γνωστό στίχο του Έντγκαρ Άλλαν Πόε), θα πρέπει να αποβάλει από το «μνημείο» της κάθε άτομο, αντικείμενο, κείμενο, που διαφωνεί με τις απόψεις της.

Και πρώτ’ απ’ όλα, το ίδιο το όνομα «Μουσείο της Ευρώπης» – αφού και οι δύο λέξεις είναι ελληνικές. Ας το πει λ.χ. «Maison ή House ή Haus ή Casa των Γότθων, Φράγκων, Σαξόνων» και όλων των άλλων «βαρβαρικών φύλων», που συγκρότησαν το κράτος του Καρλομάγνου.

Έπειτα -για να μείνει απόλυτα καθαρόαιμο και υπεράνω υποψίας το ίδρυμά της- θα πρέπει να αποκλείσει κάθε μνεία και κάθε αναφορά στους επάρατους «αντιευρωπαϊκούς» πολιτισμούς. Όχι μόνο στους δημιουργούς του ελληνο-ρωμαιο-βυζαντινού πολιτισμού, που «δεν έπαιξε μεγάλο ρόλο στην ιστορία του ευρωπαϊκού» τοιούτου, αλλά και στους δυτικούς φιλοσόφους, λογοτέχνες, καλλιτέχνες, επιστήμονες κλπ. που γαλουχήθηκαν από εκείνους.

Θα πρέπει, λοιπόν, ν’ αποβληθούν απ’ το «ευρω-χάουζ», μορφές όπως ο μέγας θεολόγος Θωμάς Ακινάτης, που θέλησε να συνδέσει τη χριστιανική πίστη με τον (μη-Ευρωπαίο) Αριστοτέλη, ο Ντάντε που, στην πορεία του προς τον Παράδεισο, είχε «δάσκαλο, οδηγό κι αφέντη (Tu duca, tu signore e tu maestro)» τον (μη-Ευρωπαίο) Ρωμαίο Βιργίλιο, καθώς και όλη η μεσαιωνική φιλοσοφία, που στηρίχθηκε στον Σταγειρίτη «πανεπιστήμονα», και όλη η νομική επιστήμη, που τόσα διδάχθηκε απ’ το ελληνορωμαϊκό δίκαιο. Θα πρέπει ν’ αποκλεισθούν, ακόμα, όλοι οι πνευματικοί και καλλιτεχνικοί οικοδόμοι της Αναγέννησης, που εμπνεύσθηκαν από την (μη-ευρωπαϊκή) αρχαιότητα (εξ ου και το όνομά της: Αναγέννηση του κλασικού πολιτισμού) και πολλά ωφελήθηκαν απ’ το (εχθρικό) Βυζάντιο. Θα πρέπει να εξωσθεί ο Έρασμος, ο αυτοαποκαλούμενος «πολίτης του κόσμου» (όχι μόνο της Ευρώπης), που έκανε έργο ζωής τη μελέτη και τη διάδοση των (μη-Ευρωπαίων) Αρχαίων. Και μαζί, ο Montaigne, ο Σαίξπηρ με τις ελληνικές και ρωμαϊκές τραγωδίες του, ο Μίλτον, που ονόμαζε την Αθήνα «μητέρα των τεχνών και της ευγλωττίας», οι σκαπανείς του Διαφωτισμού, ο Γκαίτε που συμβούλευε «Μελετάτε τον Μολιέρο, μελετάτε τον Σαίξπηρ, αλλά πάνω απ’ όλα μελετάτε τους Έλληνες, και πάντα τους Έλληνες», οι ελληνολάτρες Σίλλερ και Χέλντερλιν, ο Σέλλεϋ με το πασίγνωστο «Είμαστε όλοι Έλληνες, οι νόμοι μας, η λογοτεχνία μας, η θρησκεία, οι τέχνες, τα πάντα έχουν τις ρίζες τους στην Ελλάδα», ο Μπάιρον (χρειάζονται αναφορές;), ο Νίτσε, που ανέλυσε την αρχαία τραγωδία, και αμέτρητοι, αμέτρητοι άλλοι που ποτίσθηκαν απ’ την ελληνική βρυσομάνα.

Οι χριστιανοδημοκράτες -που φαίνεται να έχουν βάλει όχι το δάχτυλό τους αλλά χέρια και πόδια σ’ αυτή τη χάραξη συνόρων της Ευρώπης- θα χαρούν τα μάλα, απολακτίζοντας από το «Haus» τους τον Μαρξ, που έγραφε πως «η ελληνική τέχνη (…) ισχύει, από ορισμένη άποψη, ως κανόνας και άφθαστο πρότυπο» και τον Ένγκελς, που πρόσθετε πως «η ανθρωπότητα είναι υποχρεωμένη να ξαναγυρίζει ολοένα στα επιτεύγματα αυτού του μικρού λαού που (…) τη θέση του δεν μπορεί να τη διεκδικήσει κανένας άλλος».

Αλλά οι «πολιτικώς ορθοί» και οι καταλαλητές της «κλασικομανίας», ίσως πουν πως όλοι οι παραπάνω είναι (κατά την προσφιλή έκφραση πολλών θαμώνων των αμερικανικών πανεπιστημίων) DWEMs, (Dead White European Males, ήγουν Νεκροί Λευκοί Ευρωπαίοι Αρσενικοί), έστω κι αν εκείνο το «Ευρωπαίοι» χαλάει τη μανέστρα των βρυξελλιανών.

Το δυστύχημα για όλους αυτούς, είναι πως οι Ανθρωπιστικές Σπουδές, σ’ όλο τον κόσμο, εξακολουθούν να αρδεύονται από την (μη-ευρωπαϊκή) αρχαία Γραμματεία, πως η μελέτη των αρχαίων γνωρίζει καινούργιαν άνθηση και υπεραφθονούν οι εκδόσεις των κλασικών, πως και οι θετικές επιστήμες δεν ξεχνούν τους αρχαίους μαθηματικούς – άστε που ο Αϊνστάιν έλεγε ότι πήρε την πρώτη νύξη για τη θεωρία της σχετικότητας απ’ τον Τίμαιο του Πλάτωνα.

Το δυστύχημά τους είναι πως όχι μόνο οι συγγραφείς που αναφέραμε αλλά και άπειροι σύγχρονοι προσυπογράφουν την αποστροφή του Άρθουρ Κέστλερ (δείγμα ανάμεσα σ’ αμέτρητα άλλα):

«Όταν μιλάμε για το ουσιώδες της ιστορικής συνέχειας μέσα στην αλλαγή, είμαστε υποχρεωμένοι να αναφερόμαστε πάντα στους Έλληνες. Στους Έλληνες, που όχι μόνο υπήρξαν η αφετηρία, αλλά, μετά τον σκοτεινό Μεσαίωνα, σηματοδότησαν, χάρη και στην πολύτιμη συνεισφορά της διασποράς των ομοεθνών τους, την οδό της επανόδου της ευρωπαϊκής σκέψης στην αξεπέραστη ελληνική σκέψη και φιλοσοφία».

Όλοι αυτοί, όμως, παλαιότεροι και νεότεροι είναι -για τους φωστήρες των Βρυξελλών- απολιθώματα στρεβλών αντιλήψεων. Εκάς, μακριά, λοιπόν, αυτοί οι βέβηλοι. Στο ίδρυμα της βελγικής πρωτεύουσας δεν έχουν θέση παρά μόνο όσοι διαθέτουν «ευρωπαϊκή συνείδηση», κατά τις προδιαγραφές της Εταιρείας – ήγουν τη συνείδηση που ύψιστο ιδανικό της είναι το Ευρώ και οι αγορές, και άφθιτος ανθρωπισμός η συνέργεια στην κονιορτοποίηση της Γιουγκοσλαβίας.

Και φυσικά, θα πρέπει να πεταχτεί σε κάποια χωματερή ο λόγος του Αλέξανδρου στο Συμπόσιο των Εθνών της Ώπης (324 π.Χ.), που κήρυττε: «Θεωρήστε την Οικουμένη πατρίδα σας, με κοινούς νόμους, όπου θα κυβερνούν οι άριστοι, ανεξαρτήτως φυλής. Δεν ξεχωρίζω τους ανθρώπους, όπως κάνουν οι στενοκέφαλοι, σε Έλληνες και βαρβάρους. Δεν με ενδιαφέρει η καταγωγή των πολιτών, ούτε η φυλή όπου γεννήθηκαν. Τους καταμερίζω μόνο μ’ ένα κριτήριο, την αρετή.». Βέβηλος, λοιπόν, κι αυτός ο λόγος, αφού μιλάει για οικουμενική κι όχι ευρωπαϊκή συνείδηση, αφού εξομοιώνει τους Έλληνες με τους βαρβάρους του Καρλομάγνου και αφού μιλάει για αρετή και όχι για αργύρια.

Τι θα περιέχει, τελικά, αυτό το «ευρω-χάουζ»; Το είχε προ-μαντέψει ο Ελίας Κανέτι:

«Κάποιος αποφασίζει να βγάλει απ’ τη μέση τους Έλληνες. Τι μένει; Ένα συνεχές τραύλισμα».

Έλεγα πιο πάνω πως απ’ το «ίδρυμα» θα πρέπει ν’ αποβληθεί κι ο Έρασμος. Όχι όλος, ωστόσο, Ένα βιβλίο του θα πρέπει να τοποθετηθεί, σε τεράστια μεγέθυνση, μπρος στις πύλες του ευαγούς οίκου: το «Μωρίας εγκώμιον»…

Δημοσιεύτηκε στο «Βήμα». (17.11.1999)