Παροιμίες για τον Αύγουστο:
«Τ’ Αυγούστου οι δρίμες [=οι τρεις πρώτες ημέρες του Mαρτίου, του Mαΐου ή του Aυγούστου, που θεωρούνται αποφράδες] στα πανιά και του Μαρτιού στα ξύλα.» «Επλάκωσεν ο Αύγουστος, η άκρια του χειμώνα.», «Από Μαρτιού πουκάμισο κι απ’ Αύγουστο σιγκούνι.», «Από Μαρτιού πουκάμισο κι από Αυγούστου κάπα.», «Αλωνάρης τ᾿ αλωνίζει κι Αύγουστος τα ξεχωρίζει.», «Να ‘σαι καλά τον Αύγουστο, με δεκαοχτώ βελέντζες.», «Βροχερός Γενάρης, Αύγουστος νοικοκύρης.», «Τ’ Αυγούστου τα βοριάσματα το Μάη αναθυμούνται.», «Λιγοθυμιά τ’ Αυγούστου.», «Τ’ Αλωναριού τα κάματα, τ’ Αυγούστου τα λιοβόρια.», «Κάθε πράγμα στον καιρό του κι ο κολιός τον Αύγουστο.»
«Τ’ Αυγούστου και του Γεναριού τα δυο χρυσά φεγγάρια.», «Ο Θεός να φυλάει τα λιόδενδρα απ’ το νερό του Αυγούστου.» «Να ‘σαι καλά τον Αύγουστο, που ‘ναι παχιές οι μύγες.», «Ζήσε, μαύρε μου, να φας τριφύλλι και τον Αύγουστο σταφύλι.» [= για όσους υπόσχονται, τάζουν πολλά και αβέβαια· για όσους παρηγορούν μάταια τους παθόντες ή τους πάσχοντες.], «Ο Αύγουστος πουλά κρασί κι ο Μάης πουλά στάρι.», «Από Αύγουστο χειμώνα κι από Μάρτη καλοκαίρι.», «Εξανόστεψές μου, κόρη, σαν τ’ Αυγούστου το πεπόνι.», «Μήτε ο Μάρτης καλοκαίρι, μήτ’ ο Αύγουστος χειμώνας.», «Αύγουστε, καλέ μου μήνα, νάσουν δυό φορές το χρόνο.»
Επάτησεν ο Αύγουστος κι η άκρη του χειμώνα· παύει ο φτωχός το δειλινό κι ο άρχοντας τον ύπνο.
[= ο μεν πλούσιος δεν κοιμάται τα μεσημέρια, ο δε φτωχός δεν τρώει το «δειλινό», το τρίτο γεύμα της ημέρας.] Μακάρι σαν τον Αύγουστο να ‘ταν οι μήνες όλοι. Πολ. [Λέγεται και μεταφορικώς επί ευάγωγων και ευπειθών παίδων.] Ο Θεριστής θερίζει, ο Αλωνάρης αλωνίζει και ο Αύγουστος ξεμαδαρίζει. Ούτε ο Αύγουστος χειμώνας, ούτ’ Απρίλης καλοκαίρι. Στις τρεις τ’ Αυγούστου οι πέτρες λυούνε. [= στις τρεις αυτού του μήνα έχει την περισσότερη ζέστη, έχει καύσωνα, «λιώνουν οι πέτρες».]
«Περί της υγείας σου τον Αύγουστο ερώτα.»
[= ο Αύγουστος θεωρείται γενικώς «νοσοφόρος», αρρωστιάρης μήνας, οπότε ουδείς μπορεί να είναι βέβαιος για την καλή κατάσταση της υγείας του πριν παρέλθει αυτός ο μήνας. Ως επικίνδυνος για την υγεία ο Αύγουστος μαρτυρείται και στην ιταλική. «Ο Αύγουστος σκοτώνει τον άνθρωπο κι ο Μάρτης έχει τ’ όνομα.»][1]
«Όποιος τον Αύγουστο γαμεί κακό χειμώνα βγάνει.»
[= οι γεωργοί και οι κτηματίες δεν πρέπει να παραβλέπουν τις γεωργικές εργασίες του Αυγούστου. Όποιος «γαμεί» και δεν δουλέψει τον Αύγουστο θα υποστεί στερήσεις κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Παραπλήσιες η ιταλική «Όποιος αρρωστά τον Αύγουστο αρρωστά με ζημία του.», η ολλανδική «Όποιος κοιμάται τον Αυγουστο κοιμάται με ζημία του.» και η γερμανική «Όποιος θέλει να μείνει γερός τον Αύγουστο ας απέχει από γυναίκα και κραμπί.»[2]][3] Αυγουστογκάλιαζε, μοναχοθέριζε.
«Όποιος φιλά τον Αύγουστο, τον Μάη θερίζει μόνος.»
[= τον Μάιο θα στερηθεί την εργασία της γυναίκας του, αφού, αν μείνει έγκυος, τον Μάιο θα είναι λεχώνα και δεν θα μπορεί να δουλέψει.]
«Ο Αύγουστος επλάκωσε, η άκρα του χειμώνα.»
[= οι προνοητικοί και οι νοικοκύρηδες ετοιμάζονται για το χειμώνα που έρχεται ήδη από τον Αύγουστο. Όμοιες οι ιταλικές «Αύγουστος, Σεπτέμβρης, αρχή του χειμώνα.», «Από του αγίου Δονάτου (7 Αυγούστου) είναι γεννημένος ο χειμώνας.» και η γερμανική «Ο Αύγουστος είναι αρχή του χειμώνα.»][4]
Καλή λασιά[5] τον Αύγουστο και γέννα τον Γενάρη. [= τα πρόβατα και τα ερίφια που συλλαμβάνονται τον Αύγουστο και γεννιούνται τον Ιανουάριο είναι υγιέστερα, επειδή η κύηση διαρκεί πέντε μήνες· τα πρώιμα και τα όψιμα θεωρούνται «κατώτερα».][6] Ο Αύγουστος για τα πανιά κι ο Μάρτης για τα ξύλα.
«Η πέμπτη του Αυγούστου άνεφος κι ο Μάης άβροχος.»
[Σύμφωνα με λαϊκές δοξασίες οι έξι πρώτες μέρες του Αυγούστου προμηνύουν τις καιρικές συνθήκες ολόκληρου του έτους. Οι μέρες αυτές λέγονται κοινώς «μερομήνια».[7] Αλλού (Ηλεία, Φθιώτιδα, Μακεδονία, Ήπειρο) παρατηρούνται οι δώδεκα πρώτες μέρες του Αυγούστου, οπότε αντιστοιχεί σε κάθε μήνα μία ημέρα. Στην Κύπρο ως «μηναλλάγια» θεωρούνται οι δεκατέσσερις πρώτες μέρες.][8] Λιγοθυμιά τ’ Αυγούστου. [= λέγεται για όσους επιτηδευμένα προκαλούν αηδία στους άλλους, προκαλούν δηλαδή λιποθυμία όπως το «κάμα», η μεγάλη ζέστη του Αυγούστου.]
«Αύγουστε, καλέ μου μήνα, να ‘σουν δυο φορές το χρόνο.»
[= ο Αύγουστος χαρακτηρίζεται και ως «μήνας που θρέφει τους έντεκα», λόγω της αφθονίας των προϊόντων που συλλέγονται ή πωλούνται κατά τη διάρκειά του (σιτάρι, σταφύλια, σταφίδα, λαχανικά κ.α.)· στα τέλη του ίδιου μήνα ωριμάζουν σιγά σιγά και καρύδια, φουντούκια, μήλα, κυδώνια κ.α. Σύμφωνα με μια γερμανική παροιμία «Ο Αύγουστος και ο τρύγος δεν είναι κάθε μέρα.»][9]
«Αύγουστε τραπεζοφόρε να’ σουν τρεις βολές τον χρόνο.»
[= υπάρχει αφθονία, δαψίλεια προϊόντων διατροφής τον Αύγουστο και το τραπέζι στώνεται συχνά. Πρβλ. Καρ. Ταλαράκια· ψυχή μου φρούτο!… είπε ο Βρανάς ξερογλείφων τα χείλη του σαν να πιπίλιζε καραμέλα. Ο Μάης βγάνει τα κεράσια, ο θεριστής τ’ αγγούρια, ο Αλωνάρης τα καρπούζια και ο Αύγουστος τα τάλαρα. Καλά το λέει κι ο λόγος: Αύγουστέ μου καλέ μήνα, να ήσουν δυο φορές το χρόνο.]
«Αύγουστε μου διπλοχέστη, να ‘σουν δυο φορές το χρόνο.»
[= «διπλοχέστης» εξαιτίας της αυξημένης δραστηριότητας του πεπτικού συστήματος που φέρνει η κατανάλωση πολλών φρούτων και λόγω της άφθονης τροφής την περίοδο αυτή.]
«Αύγουστος άμετρος, μούστος άμετρος.»
[= το ίδιο λέγεται και για μήνες Μάρτιο και Μάιο. Η ανομβρία του Αυγούστου ωφελεί τ’ αμπέλια και αυξάνει την παραγωγή του κρασιού.]
«Μήτε τον Αύγουστο κρασάς, μήτε τον Μάη σιταράς.»
[= ο οινοπώλης μένει άπραγος τον Αύγουστο, αφού δεν έχει γίνει ο τρύγος των αμπελιών, και αυτός που εμπορεύεται σιτάρι, ο «σιτοπώλης», θα πρέπει να περιμένει τον θερισμό των σιτηρών μετά τον Μάιο.]
«Να σε πάρει η ομπρός του Μάη κι η πίσω του Αυγούστου.»
[= παροιμιώδης κατάρα· η 1η Μαΐου και η 31η Αυγούστου θεωρούνται αποφράδες μέρες.][10]
«Τ’ Αυγούστου τα βοριάσματα το Μάη αναθυμούνται.»
[= οι βορειοανατολικοί άνεμοι που πνέουν τον Αύγουστο ανακουφίζουν από τον θερινό καύσωνα και θυμίζουν τον δροσερό Μάιο.]
«Τ’ Αυγούστου τα βοριάσματα χειμώνα αναθυμιούνται.»
[= ενίοτε οι βοριάδες του Αυγούστου είναι πολύ ψυχροί και θυμίζουν χειμώνα.]
«Τ’ Αυγούστου οι δρίμες[11] στα πανιά και του Μαρτιού στα ξύλα.»
[= οι δρίμες του Αυγούστου καταστρέφουν τα υφάσματα που πλένονται, τα πανιά των πελούμενων, και κατά τις δρίμες του Μαρτίου καταστρέφεται η ξυλεία για τις οικοδομές. Μόνο τα δέντρα που κόβονται τον Ιανουάριο θεωρούνται κατάλληλα για οικοδομική χρήση. Σύμφωνα με τις δημώδεις δοξασίες είναι περιττό και άσκοπο να υλοτομεί κάποιος τον Μάρτιο –η ξυλεία θα σαπίσουν οπωσδήποτε- ενώ τα ξύλα που συλλέγονται τους υπόλοιπους μήνες του έτους πρέπει πρώτα να «ξενερισθούν», ώστε να «βγει το νερό που γεννάει το σαράκι» και «να μπει το νερό του ποταμού». Μετά το «ξενέρισμα», και αφού ξεραθούν εντελώς, τα εν λόγω ξύλα ουδέποτε σαπίζουν.][12]
«Τον Αύγουστο παντρεύομαι, τον Αύγουστο ξεπαντρεύομαι.»
[= η παροιμία λέγεται κυρίως σε μέρη που παράγουν σταφίδα· το αντίστοιχο αγροτικό εισόδημα ήταν αβέβαιο τον Αύγουστο, μέχρι να ολοκληρωθεί η συγκομιδή και η επεξεργασία των προϊόντων. Αν η σταφίδα πουλιόταν σε συμφέρουσα τιμή, ο κτηματίας μπορούσε να κάνει και γάμους· στην αντίθετη περίπτωση, ο νιόπαντρος μπορούσε ακόμα και να χωρίσει από τη σύζυγό του λόγω της φτώχειας.][13]
«Του Αυγούστου τα πεντάλιτρα τον Μάη αναζητούνται.»[14]
[= όταν βρεθούμε σε κατάσταση στέρησης ή φτώχειας θυμόμαστε και ποθούμε παλιές, ευτυχέστερες μέρες, όταν υπήρχε αφθονία, δαψίλεια υλικών αγαθών. Τον Αύγουστο, εκτός των άλλων προϊόντων, υπήρχε άφθονο σιτάρι που το μετρούσαν όχι με την απλή λίτρα, αλλά με μεγάλα δοχεία μεγάλης χωρητικότητας, πεντάλιτρα ή δεκάλιτρα. Αντιθέτως τον Μάιο, λίγο πριν το θερισμό των σιτηρών, οι αποθήκες των σπιτιών είναι άδειες και πολλοί λιμοκτονούσαν ή πέθαιναν από την πείνα.]
«Τ’ Αυγούστου το νερό είναι σκουρδούλα στην ελιάν.»
[Σκορδούλα (κορδύλη) είναι η πανώλη· η βροχή κατά τον Αύγουστο προκαλεί μεγάλες ζημιές στα ελαιόδεντρα. Και στην Αρκαδία λέγεται ότι αν βρέξει κατά τα μερομήνια του Αυγούστου, «δριμιάζονται» οι ελιές και δεν κάνουν καρπό. Αντιθέτες είναι οι ιταλικές «Καλό σαν το νερό του Αυγούστου.», «Την κατάλληλη ώρα, σαν το νερό του Αυγούστου.» Με πλησιέστερη σημασία στην ελληνική: «Ο θεός να με φυλάγει από την σκόνη του Γενάρη και τη λάσπη του Αυγούστου.», από την ανομβρία δηλαδή του Ιανουαρίου και τις βροχές του Αυγούστου.][15]
Παραπομπές
[1] Βλ. & Πολίτου. Σελ. 631.
[2] = λάχανο.
[3] Βλ. & Πολίτου. Σελ. 629.
[4] Βλ. & Πολίτου. Σελ. 628.
[5] = η αρχ. ὀχεία (ὀχεύω), συνουσία ή γονιμοποίηση, λέγεται για αρσενικό ζώο.
[6] Βλ. & Πολίτου. Σελ. 626,627.
[7] Ο Πολ. ετυμολογεί τη λέξη από τη μέρα και το αρχαίο μην. Στην Καλαβρία της Ιταλίας οι μέρες αυτές ονομάζονται «καταμηνάτα» ή «καταμήνα»
[8] Βλ. & Πολίτου. Σελ. 623.
[9] Βλ. & Πολίτου. Σελ. 620.
[10] = ημέρα που συνδέεται με κάποιο τραγικό γεγονός, το οποίο σημάδεψε τη ζωή ενός ατόμου ή ενός λαού, και που θεωρείται δυσοίωνη. Τριαντ.
[11] = οι τρεις πρώτες ημέρες του Mαρτίου, του Mαΐου ή του Aυγούστου, που θεωρούνται αποφράδες.
[12] Βλ. & Πολίτου. Σελ. 631.
[13] Βλ. & Πολίτου. Σελ. 632.
[14] Ο Πολίτης παραθέτει τον βυζαντινό τύπο: «Του Αυγούστου τα πεντάλιτρα τον Μάν αναζητούνται.» Σελ. 632.
[15] Βλ. & Πολίτου. Σελ. 633.
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Δ. Δημητράκου Μέγα Λεξικόν όλης της Ελληνικής Γλώσσης. Εκδ. Δομή. Αθήνα, 1953.
Ν.Γ. Πολίτου. Μελέται επί του βίου και της γλώσσης του ελληνικού λαού. Εν Αθήναις. Τύποις Π.Δ. Σακελλαρίου. 1900.
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ομάδα του facebook Παροιμίες & γνωμικά.
Αν θέλετε να γίνετε μέλη της ομάδας, επισκεφτείτε τη διεύθυνση: https://www.facebook.com/groups/2285257741730850/
Περισσότερες παροιμίες, παροιμιώδεις φράσεις και γνωμικά μπορείτε να βρείτε στο αρχείο μας ΕΔΩ
