Παροιμίες για τον Μάιο
Ο Μάιος είναι ο τρίτος μήνας του ρωμαϊκού ημερολογίου (Maius), αντίστοιχος προς τον Θαργηλιώνα του αττικού ημερολογίου. Ο Μάης γελά κι όλα γελούν τα ταίρια ολόγυρά μας· τι Μάη θα κάναμε κι εμείς, πουλί μου, στη φωλιά μας.[1] Ο Μάιος λέγεται ακόμη Τριανταφυλλάς, Κερασάρης[2] (γιατί βγαίνουν τα κεράσια), Πράσινος (γιατί πρασινίζει ο τόπος), Πενταδείλινος (γιατί μεγαλώνει η μέρα), Λούλουδος (γιατί ανθίζουν τα λουλούδια) και Καλομηνάς: Έρθεν κι ο Καλομηνάς, γάλαν φάε όντα πεινάς.
«Τ’ Αυγούστου οι δρίμες [= οι τρεις πρώτες ημέρες του Mαρτίου, του Mαΐου ή του Aυγούστου, που θεωρούνται αποφράδες] στα πανιά και του Μαρτιού στα ξύλα.»
«Των καλών ναυτών τα ταίρια, το Μαγιάπριλο χηρεύουν.»
«Απρίλης, Μάης, κουκιά μεστωμένα.»
«Εξανόστεψες, κυρά μου, σαν το Μάη το μαρούλι (ή σαν τον Αύγουστο τ’ αγγούρι).»
«Οι πόρδαβες κι οι νύσταβες το Μάη νυχτερεύουν.»
«Μάης άβρεχος, μούστος άμετρος.»
«Μάης βρεμένος, μούστος μετρημένος.»
«Μάης άβρεχος, τρυγητής χαρούμενος.»
«Όντας έπρεπε δεν έβρεχε, το Μάη χαλαζώνει.»
«Ο Μάης φτιάχνει τα σπαρτά κι ο Μάης τα χαλάει.»
«Όταν έπρεπε δεν έβρεχε και το Μάη χιόνιζε.»
«Ο Μάης ο πενταδείλινος και πάλι δείλι θέλει.»
«Ο Μάης έχει τ’ όνομα κι ο Απρίλης τα λουλούδια.»
«Κρητικέ, χαριτωμένε, ως το Μάη είν’ η χαρά σου.» [= για τις εφήμερες ευτυχίες.]
«Ο Αύγουστος πουλά κρασί κι ο Μάης πουλά στάρι.»
«Μάιος ακαμάτης και φαγάς. [Δεικνύουσα την ατοσφαιρικήν επιρροήν επί του σώματος του ανθρώπου.]»
«Τον Μάη με τα ποδήματα, τον Αύγουστο δυο κάπες.»
«Θεέ μου, δωσ’ μου την υγειά μου, να φορώ το Μάη γούνα.»
«Να ‘μουν το Μάη γάιδαρος, τον Αύγουστο κριάρι, όλους τους μήνες κόκορας και γάτος το Γενάρη.»
«Οντά ‘πρεπε δεν έβρεχε κι ο Μάης χαλαζώνει.»
«Αρνιά κι ερίφια το Μάη μήνα δείχνουν.»
«Ο Μάης φτιάχνει τα σπαρτά κι ο Μάης τα χαλάει.»
«Ζήσε, μαύρε μου, να φας χλόη το Μάη.»
«Πότε Μάης, πότε λουλούδια, πότ’ εγώ, φτωχός, γυναίκα;»
«Όλες οι παπαρούνες τον Μάη ανθίζουνε.»
«Τ’ Αυγούστου τα βοριάσματα το Μάη αναθυμούνται.»
«Ο Μάης ρίχνει τις δροσιές κι ο Απρίλη τις βροχάδες.»
«Ζήσε μαύρε μου, να φας τον Μάη τριφύλλι και τον Αύγουστο σταφύλι.»
«Ο Μάης έχει τ᾿ όνομα κι ο Θεριστής την πείνα.»
«Εύρε μου κι άλλον Μάη να βρέξει.»
«Να βρέξ’ Απρίλης δώδεκα κι ο Μάης μια και φίνα.»
«Αν βρέξει ο Απρίλης δυο νερά κι ο Μάης άλλο ένα, χαρά σ’ εκείνον το ζευγά που ‘χει πολλά σπαρμένα.»
Φρ. Τον κόκκινο Μάη. [= ουδέποτε. Πότε θα παντρευτείς; Τον κόκκινο Μάη.] Πιάνω το Μάη. [= βγαίνω στο ύπαιθρο, στην εξοχή για να γιορτάσω την πρωτομαγιά.] Που να σε κάψει του Μάη η μέρα (ή το κρομμύδι). [= ως κατάρα.]
«Τον Μάη παντρεύονται οι γαϊδάροι.»
[= σκωπτικώς· ο λαός απέφευγε να κάνει γάμους τον μήνα Μάιο· στους ρωμαϊκούς χρόνους, αυτό συνέβαινε γιατί ο Μάιος ήταν ο μήνας των νεκρών· κατά τη διάρκειά του γιόρταζαν τα «Lemuria» και γι’ αυτό είχες τις αποφράδες ημέρες του και ήταν δυσοίωνος για την τέλεση γάμου. Αφού εξέλιπε πλέον ο λόγος για τον οποίο θεωρούσαν τον Μάιο δυσοίωνο μήνα, έμεινε ο φόβος και η συνήθεια να μη γίνονται γάμοι, διότι τότε «γκαρίζουν τα γαϊδούρια.»[1] Ο Νίκος Καζαντζάκης γράφει: Το Μάη το μήνα δε γίνονται παντρειές, του Θεριστή πάλι οι δουλειές είναι μπόλικες και βιαστικές στον κάμπο, πού να ‘χεις το νου σου για χαρές, κι ύστερα τον άλλο μήνα πάλι αλωνίζουν, τον άλλο τρυγούν, πρέπει να περιμένουν πια του Σταυρού να καταλαγιάσουν οι δουλειές, να κατατάξουν οι σοδειές, και τότε θα ‘ρθει ο παπάς να βλογήσει τα νέα ζευγάρια, που δε θα ‘χουν πια πολλές έγνοιες, θα τρων τον καρπό και το λάδι, θα πίνουν το κρασί, θα κάνουν κέφι να σπέρνουν και να γεννούν.][2] Που ‘χει γιο κακόμοιρο τον Μάη μερομιστιάρης.[3] Έφτασε η γριά στον Μάη κι έδωσε κλωτσιά στον χάρο.
[1] Βλ. Στίλπωνος Κυριακίδου. Αι γυναίκες εις την λαογραφίαν.
[2] Ν. Καζαντζάκης, Ο Χριστός ξανασταυρώνεται, εκδ. Ελ. Καζαντζάκη. Αθήνα, 1964.
[3] Δρακίδης, Γεράσιμος Δ. (1937). ΚΕΕ.
«Μα τον Μάη.»
[= ως παιγνιώδης όρκος· επειδή ο Μάης είναι μήνας ευχάριστος. Λο. Πάρε, κερά… έλεγε. Το μπακίρι μου είναι μαλαματένιο… Μα το ψωμί! Άιτε, πάρε. Τι είναι δυο ναπολεόνια; Έχω τα παιδιά αφάιστα…[1] κι είναι κούτσικα.[2] Να, μα το Μάη, σου λέγω. Βούρ!…]
Καλός ο ήλιος του Μαγιού, τ’ Αυγούστου το φεγγάρι. Ο Μάης φτιάχνει τα σπαρτά κι ο Μάης τα χαλάει. Τον Μάη γεννήθηκα και μάγια δε φοβούμαι. Τον Μάη με πουκάμισο, τον Αύγουστο με κάπα. Τον Απρίλη και τον Μάη, έπαιρνε ακαμάτη εργάτη.
[1] = χωρίς φαγητό, νηστικά.
[2] = μικρά, πολύ μικρά. [τουρκ. Küçük.]
Όποιος παντρευτεί τον Μάη κακομποδισμένα πάει.[1] Ας είμαι καλά το Μαγιάπριλο[2] και ‘γω θα γκαστρωθώ.[3] Γέρος που κατουριέται τον Μάη καταριέται.[4] Ο Μάης φτιάχνει τα σπαρτά κι ο Μάης τα χαλάει. Μην πάρεις τον Μάη άλογο, μήτε γυναίκα τη Λαμπρή. Του Μάη τα λελούδια λίγον καιρό κρατάνε.
Του Μάη τις αυγές γίνονται όλες οι δουλειές.[5] Τον Μάη κρασί μην πίνετε κι ύπνο μην αγαπάτε. [= είναι μήνας που έχει πολλές αγροτικές και άλλες εργασίες.] Κακός Μάης, κούφια σοδειά. Κουρεμάδια του Μαγιού, σφάγια του Αλωναριού. Κρύος Μάης, καλά τα γεννήματα. Λάθεψε ο Μάης, λάθεψε κι ούλη η σοδειά.
Μαγιάτικη αστραπή, κοκορόβι[6] ή βροχή. Μαγιάτικο κουκουζάλι, του διαβούλου προκοπή.[7] Μάη, πιάσε μαγιά, να ‘χεις ούλη τη χρονιά. Ο γάμος ο μαγιάτικος πολλά κακά αποδίδει. Μαγιού φωτιά δε μ’ έκαψε, μήτε τ’ Αυγούστου λάβρα. [= αν τα σπαρμένα φυτά δεν «καούν» από τον μαγιάτικο ήλιο, θ’ αντέξουν και στην κάψα του Αυγούστου.][8]
[1] Βλαστός, Παύλος Γ. (1893). ΚΕΕ.
[2] Μαγιάπριλο ή Μαγιάπριλος· λέγεται για τους μήνες Απρίλιο και Μάιο. Hλίας N. Tσιτσέλης. «Γλωσσική ύλη. Γλωσσάριον Kεφαλληνίας. Nεοελληνικά Aνάλεκτα Παρνασσού, 2. 1874. Και τα μαγιάπριλα, όταν γύριζαν και πάλι / τα νεροπούλια προς το βορεινό ακρογιάλι. Γεώργιος Δροσίνης. Πύρινη Ρομφαία. Αλκυονίδες 1912-1921. Εκδ. Ι. Ν. Σιδέρης. Αθήναι.
[3] Ηλίας Τουτούνης. Λαϊκές παροιμίες. https://antroni.gr
[4] Ηλίας Τουτούνης. Λαϊκές παροιμίες. https://antroni.gr
[5] Ηλίας Τουτούνης. https://antroni.gr
[6] = χαλάζι.
[7] Ηλίας Τουτούνης. https://antroni.gr
[8] Παν. Γ. Γεννάδιος. Φυτολογικόν Λεξικόν. Aθήνα, 1914.
Δ.Τ.
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Ι. Βενιζέλου. Παροιμίαι δημώδεις. Εκ του τυπογραφείου της πατρίδος. Εν Ερμουπόλει, 1867.
Ν.Γ. Πολίτου. Μελέται επί του βίου και της γλώσσης του ελληνικού λαού. Εν Αθήναις. Τύποις Π.Δ. Σακελλαρίου. 1900.
Περισσότερες παροιμίες και παροιμιώδεις φράσεις μπορείτε να βρείτε στο αρχείο μας ΕΔΩ.
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην ομάδα του facebook Παροιμίες & γνωμικά.
Αν θέλετε να γίνετε μέλη της ομάδας, επισκεφτείτε τη διεύθυνση: https://www.facebook.com/groups/2285257741730850/
