Η Ναυμαχία στο Άκτιο και η εγκαθίδρυση της Ρωμαϊκής Ηγεμονίας. (Μέρος Β’)
Δείτε: Η Ναυμαχία στο Άκτιο και η εγκαθίδρυση της Ρωμαϊκής Ηγεμονίας. (Μέρος Α’)
Της Ιωάννας Μαλλιότα
Μετά το πέρας των προγραφών στη Ρώμη, ο Οκταβιανός και ο Αντώνιος βάδισαν κατά του Μάρκου Βρούτου και του Κάσσιου, δολοφόνων του Καίσαρα, οι οποίοι είχαν εγκατασταθεί στη Μακεδονία. Σύμφωνα με τη ρωμαϊκή παράδοση, ο Βρούτος το προηγούμενο βράδυ, είχε ζήσει μια νύχτα παραισθήσεων: είχε δει το φάντασμα του Καίσαρα να τον επισκέπτεται στη σκηνή του και να του λέει: “Οψόμεθα εις Φιλίππους” (=Θα ιδωθούμε στους Φιλίππους). Πράγματι, η μεγάλη μάχη δόθηκε στους Φιλίππους της Μακεδονίας (κοντά στη σύγχρονη Καβάλα) το φθινόπωρο του 42 π.X., όπου οι τελευταίοι πρόμαχοι της ρωμαϊκής δημοκρατίας νικήθηκαν κι ο μεν Κάσσιος διέταξε ένα δούλο του να τον σκοτώσει, ο δε Βρούτος αυτοκτόνησε πέφτοντας πάνω σ’ ένα ξίφος.
Η νίκη στους Φιλίππους σηματοδότησε έναν ιδιαίτερο εδαφικό διακανονισμό ανάμεσα στα μέλη της Δεύτερης Τριανδρίας. Η ρωμαϊκή επικράτεια διαμοιράστηκε και ο Αντώνιος άφησε τη Γαλατία, τις επαρχίες της Ισπανίας και την Ιταλία υπό την επιρροή του Οκταβιανού. Ο ίδιος διατήρησε τις ανατολικές επαρχίες, όπου ένωσε τις δυνάμεις του με τη Βασίλισσα της Αιγύπτου Κλεοπάτρα, η οποία στο μεταξύ είχε ορίσει συμβασιλέα της τον γιο του Ιούλιου Καίσαρα, Καισαρίωνα. Στον Λέπιδο δόθηκαν τα εδάφη της Αφρικής και όταν αργότερα ο ίδιος προσπάθησε να επιβληθεί, του αφαιρέθηκε το αξίωμα ως μέλους της Τριανδρίας.
Οκταβιανός και Μάρκος Αντώνιος σε ρήξη.
Η εκστρατεία του Μάρκου Αντωνίου κατά της Παρθίας το 36 π.Χ. αποδείχθηκε καταστροφική, πλήττοντας την εικόνα του ως στρατιωτικού, ενώ οι 2.000 άνδρες που απέστειλε ο Οκταβιανός μπορούσαν μετά βίας να θεωρηθούν ενίσχυση. Ένα πρόσωπο που διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στις εξελίξεις ήταν η Βασίλισσα του Νείλου, Κλεοπάτρα, η οποία είχε τη δυνατότητα να αναπληρώσει τις απώλειες. Ως αποτέλεσμα, ο Αντώνιος επέδειξε δημοσίως την εύνοιά του προς το πρόσωπό της, απαρνούμενος την επίσημη σύζυγό του και αδερφή του Οκταβιανού, Οκταβία. Ο ίδιος, σαφώς δελεασμένος από τα θέλγητρα και τα κάλλη της Κλεοπάτρας, τής παραχώρησε εδάφη και παράλληλα προσπάθησε να οργανώσει την Αίγυπτο ως πολιτική και στρατιωτική του βάση. Παρόλο που τα κίνητρά του ήταν περισσότερο πολιτικά και στρατιωτικά, έδωσε στον Οκταβιανό την ευκαιρία να διαδώσει την προπαγάνδα του, πως ο Αντώνιος γινόταν μέρα με τη μέρα λιγότερο Ρωμαίος και ως απόδειξη προέβαλε το γεγονός ότι έδιωξε τη νόμιμη Ρωμαία σύζυγό του για να παντρευτεί την Αιγύπτια ερωμένη του.
Το 34 π.Χ. ο Αντώνιος εκστράτευσε πάλι, αυτή τη φορά όχι κατά της Παρθίας, αλλά κατά της Αρμενίας. Είχε την καλή τύχη να επιστρέψει νικητής με πολλά λάφυρα και τον Βασιλιά της Αρμενίας αιχμάλωτο. Καμία θριαμβική πομπή δεν είχε ως τότε διεξαχθεί πουθενά αλλού, παρά στην Ιερά Οδό στην πόλη της Ρώμης, όπως όριζε η ιερή παράδοση. Προς μεγάλη οργή των Ρωμαίων, ο Αντώνιος πραγματοποίησε το θρίαμβό του σε κεντρικό δρόμο της Αλεξάνδρειας, μπροστά στον χρυσό θρόνο της Κλεοπάτρας, τιμώντας την ως θεά. Λίγες μέρες μετά, μια ακόμη προκλητικότερη τελετή έλαβε χώρα στο Γυμνάσιο: σε μια ασημένια πλατφόρμα ο Αντώνιος και η Κλεοπάτρα κάθισαν σε δύο χρυσούς θρόνους, με τη Βασίλισσα του Νείλου ντυμένη αιγυπτιακά ως προσωποποίηση της θεάς Ίσιδος. Τα βασιλικά τέκνα κάθονταν σε θρόνους λίγο χαμηλότερα. Κηρύχθηκε πως από δω και στο εξής η Κλεοπάτρα θα ονομαζόταν «Βασίλισσα των Βασιλέων» και ο γιος της, ο Καισαρίων, ως νόμιμος διάδοχος του Ιουλίου Καίσαρα, θα ονομαζόταν «Βασιλεύς των Βασιλέων».
Ο Οκταβιανός χρησιμοποίησε τα περιστατικά αυτά για να πείσει τη Ρωμαϊκή Σύγκλητο πως ο Αντώνιος σκόπευε να γκρεμίσει την πρωτοκαθεδρία της Ρώμης. Όταν ο Καίσαρας εκλέχτηκε και πάλι ύπατος την 1η Ιανουαρίου 33 π.Χ., ξεκίνησε τη νέα περίοδο στη Σύγκλητο με μια σφοδρή επίθεση κατά του Αντωνίου, σχετικά με τα εδάφη που μοίρασε στα παιδιά του και την Κλεοπάτρα. Μια μερίδα πολιτικών προσώπων απέδρασαν με προορισμό το στρατόπεδο του Αντωνίου, αρνούμενοι να πιστέψουν τις εξωφρενικές φήμες. Ωστόσο αυτές αποδείχτηκαν αληθινές. Το φθινόπωρο του 32 π.Χ. ικανοί σύμβουλοι με τη σειρά τους εγκατέλειψαν τον Αντώνιο και στράφηκαν στον Οκταβιανό, εν μέρει γιατί δεν άντεχαν πλέον τον αυταρχισμό της Κλεοπάτρας. Στα τέλη του 32 π.Χ. έληξε επίσημα η εξουσία της Τριανδρίας, η Σύγκλητος αφαίρεσε από τον Αντώνιο τα αξιώματά του και κήρυξε τον πόλεμο κατά της Αιγύπτου.
Η Ναυμαχία στο Άκτιο.
«Μετά το άκουσμα μιας σάλπιγγας τα πλοία του Αντωνίου βγήκαν σε πυκνή παράταξη. Τα πλοία του Καίσαρα Οκταβιανού, παρατάχθηκαν έτσι ώστε να τον κάνουν να παραιτηθεί. Και αφού αυτοί ανοίχθηκαν με το άκουσμα της σάλπιγγας και με πυκνή παράταξη πλοίων, λίγο έξω από τα στενά παρατάχθηκαν». (Δίων Κάσσιος)
Η τελική σύγκρουση μεταξύ των δύο στρατοπέδων πραγματοποιήθηκε στις 2 Σεπτεμβρίου του 31 π.Χ. στο Άκτιο, ακρωτήριο του Αμβρακικού κόλπου. Ο Οκταβιανός έστειλε στόλο με επικεφαλής τον μεγαλοφυή ναύαρχο Μάρκο Βιψάνιο Αγρίππα, ώστε να αποκλείσει το στόλο του Αντωνίου, ο οποίος αιφνιδιάστηκε από την εσπευσμένη άφιξή του στα δυτικά παράλια της Ελλάδας. Ο αγώνας κρίθηκε μέσα σε λίγες μόνο ώρες, αφού ο Αντώνιος λιποψύχησε και αντί να διευθύνει τον αγώνα, εγκατέλειψε το στρατό του και επιβιβάστηκε σ’ ένα σκάφος για να ακολουθήσει την Κλεοπάτρα. Η ίδια είχε ήδη τραπεί σε φυγή μαζί με πλήθος αιγυπτιακών πλοίων και κατέφυγαν και οι δύο στην Αίγυπτο. Το αποτέλεσμα ήταν ο στόλος και ο στρατός του Αντωνίου να διαλυθούν και να παραδοθούν στον Οκταβιανό, ο οποίος σε ανάμνηση της νίκης του έχτισε τη Νικόπολη.
«Τότε προπάντων ο Αντώνιος έδειξε καθαρά ότι δεν τον καθοδηγούσαν σκέψεις που ταιριάζουν σε αρχηγό ή άνδρα, ούτε γενικά σκέψεις που ήταν δικές του. Αλλά όπως είπε κάποιος αστειευόμενος η ψυχή του ερωτευμένου ζει σε ξένο σώμα, παρασύρθηκε απ’ τη γυναίκα σαν να ήταν με δεσμά και να μεταφερόταν μαζί της. Δε πρόφτασε καν να δει το δικό της πλοίο να φεύγει και ξεχνώντας τα πάντα, πρόδωσε και έφυγε μακριά από αυτούς που μάχονταν και πέθαιναν για εκείνον. Επιβιβάστηκε σε ένα πλοίο με πέντε σειρές κουπιά, με συνεπιβάτες μόνο τον Αλεξά από τη Συρία και το Σκέλλιο, και άρχισε να ακολουθεί τη γυναίκα που είχε ήδη καταστρέψει τον εαυτό της και θα κατάστρεφε κι αυτόν». (Πλούταρχος).
Τον επόμενο χρόνο ο Οκταβιανός έφτασε στην Αίγυπτο, όπου ο Αντώνιος επιχείρησε να αντιταχθεί, όταν όμως αντιλήφθηκε πως το ιππικό του και ο στόλος του προσχώρησαν στους Ρωμαίους, αυτοκτόνησε. Ίδιο τέλος βρήκε και τη βασίλισσα Κλεοπάτρα, η οποία σύμφωνα με τις ενδείξεις αυτοκτόνησε αφήνοντας ένα ή δύο θανατηφόρα φίδια να τη δαγκώσουν. Ήταν 12 Αυγούστου του 30 π.Χ..
Οι δυο ιστορικοί εραστές θάφτηκαν πλάι-πλάι, σύμφωνα με τις επιθυμίες τους και το άλλοτε πανίσχυρο αιγυπτιακό βασίλειο μετατράπηκε σε ρωμαϊκή επικράτεια.
«Σάν ἔξαφνα, ὥρα μεσάνυχτ’, ἀκουσθεί
ἀόρατος θίασος νά περνᾶ
μέ μουσικές ἐξαίσιες, μέ φωνές –
τήν τύχη σου πού ἐνδίδει πιά, τά ἔργα σου
πού ἀπέτυχαν, τά σχέδια τῆς ζωῆς σου
πού βγῆκαν ὅλα πλάνες, μή ἀνωφέλετα θρηνήσεις.
Σάν ἕτοιμος ἀπό καιρό, σά θαρραλέος,
ἀποχαιρέτα την, τήν Ἀλεξάνδρεια πού φεύγει.
Προ πάντων νά μή γελασθεῖς, μήν πεῖς πως ἦταν
ἕνα ὄνειρο, πώς ἀπατήθηκεν ἡ ἀκοή σου∙
μάταιες ἐλπίδες τέτοιες μήν καταδεχθεῖς.
Σάν ἕτοιμος ἀπό καιρό, σά θαρραλέος,
σάν που ταιριάζει σε πού ἀξιώθηκες μιά τέτοια πόλι,
πλησίασε σταθερά πρός τό παράθυρο,
κι ἄκουσε μέ συγκίνησιν, ἀλλ’ ὄχι
με τῶν δειλῶν τά παρακάλια και παράπονα,
ὡς τελευταία ἀπόλαυσι τούς ἤχους,
τά ἐξαίσια ὄργανα τοῦ μυστικοῦ θιάσου,
κι ἀποχαιρέτα την, τήν Ἀλεξάνδρεια πού χάνεις».Κωνσταντίνος Καβάφης «Ἀπολείπειν ὁ Θεός Ἀντώνιον».
Τα αποτελέσματα της Ναυμαχίας.
Μολονότι η ίδια η ναυμαχία δεν ήταν μια μεγάλη στρατιωτική συμπλοκή, από πολιτική και πολιτειακή άποψη ήταν αποφασιστική. Το αποτέλεσμά της έκρινε οριστικά την τύχη της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας και την πολιτική ιστορία της Ρώμης. Η νικηφόρα ναυμαχία στο Άκτιο, η κατάληψη της Αλεξάνδρειας καθώς και η ήττα και ο θάνατος του Αντώνιου, άφησαν μόνο τον Οκταβιανό να επιβάλει την εξουσία του.
Ο Αυτοκράτορας Καίσαρας ήταν τώρα ο αναμφισβήτητος κυρίαρχος του Ρωμαϊκού κόσμου και ο εκλεκτός του ηγέτης. Στις 13 Ιανουαρίου του 27 π.Χ. εγκαινίασε μια νέα μορφή διακυβέρνησης του ρωμαϊκού κράτους, την Ηγεμονία ή Principatus, καθιέρωσε την Αυγούστεια Ειρήνη και οδήγησε τη Ρώμη σε μια περίοδο ευημερίας και ακμής.
Στο πρόσωπό του οι Ρωμαίοι έβλεπαν πια τον “pater patriae”, τον Πατέρα της Πατρίδος, τον εγγυητή της ειρήνης και της ασφάλειας μετά από έναν αιώνα ανελέητης αιματοχυσίας και εμφυλίων σπαραγμών..
Ενδεικτική Βιβλιογραφία:
Michael Rostovtzeff, Ρωμαϊκή Ιστορία
Christopher S.Mackay, Αρχαία Ρώμη
Θεόδωρος Παπαγγελής, Η Ρώμη και ο Κόσμος της
Michael Von Albrecht, Ιστορία της Ρωμαϊκής λογοτεχνίας
Η φωτογραφίες είναι από εδώ; https://el.wikipedia.org/wiki
*Η Ιωάννα Μαλλιότα είναι φοιτήτρια στο τμήμα Ιστορίας-Αρχαιολογίας του ΑΠΘ.
