Η Ναυμαχία στο Άκτιο και η εγκαθίδρυση της Ρωμαϊκής Ηγεμονίας. (Μέρος Α’)
Δείτε: Η Ναυμαχία στο Άκτιο και η εγκαθίδρυση της Ρωμαϊκής Ηγεμονίας. (Μέρος Β’)
Της Ιωάννας Μαλλιότα
Άραγε μετά τη δολοφονία του Καίσαρα, ο Οκτάβιος, υιοθετημένος γιος και κληρονόμος του, θα τον διαδεχθεί με τη συμφωνία της Συγκλήτου; Ή μήπως ο Αντώνιος, παλιός φίλος και υποστηρικτής του Καίσαρα, σύμμαχος τώρα της Κλεοπάτρας, θα γίνει ο κυρίαρχος της Αυτοκρατορίας; Αν συμβεί το πρώτο, θα συνεχιστεί η ρωμαϊκή παράδοση. Αν, όμως, συμβεί το δεύτερο, ένας στρατηγός που μιλά ελληνικά και έχει υποταχθεί στα ακαταμάχητα θέλγητρα της Ελληνίδας βασίλισσας της Αιγύπτου, θα γίνει κύριος μιας αυτοκρατορίας. Η Ρώμη δε θα είναι πια η πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας. Η Αλεξάνδρεια θα γίνει το κέντρο του κόσμου. Τα ήθη της Ανατολής θα υπερισχύσουν.. Αυτό είναι ο διακύβευμα της στρατιωτικής εκστρατείας που ξεκινά στη Μεσόγειο το 32 π.Χ. και καταλήγει στο Άκτιο το 31 π.Χ., εκεί όπου έλαβε χώρα η σημαντικότερη Ναυμαχία για την πολιτική ιστορία της Ρώμης.
Το ιστορικό πλαίσιο
12 χρόνια νωρίτερα, στις 15 Μαρτίου του 44 π.Χ., ο Βρούτος, ο Κάσσιος και οι άλλοι συνωμότες δολοφονούν τον ‘’δικτάτορα’’* και μελλοντικό αυτοκράτορα, Ιούλιο Καίσαρα. Η εικόνα του εμφυλίου πολέμου, η αδυναμία της δημοκρατίας και η αναταραχή επανήλθαν στο προσκήνιο, ενώ η Ρώμη παρουσίαζε την όψη μιας αναρχούμενης και πανικόβλητης πόλης.
[*Στην αρχαία Ρώμη, το αξίωμα του δικτάτορα δεν είχε τη σημερινή σημασία. Ο διορισμός γινόταν από τους υπάτους και ήταν ένα έκτακτο αξίωμα που έδινε για 6 μήνες την απόλυτη εξουσία στον κάτοχό του, ώστε να δράσει για να αντιμετωπίσει την κατάσταση που απειλούσε τη Ρώμη. Το γεγονός πως ο Ιούλιος Καίσαρας διορίστηκε ‘’ισόβιος δικτάτορας’’, πιθανότατα να ήταν ο λόγος της δολοφονίας του].
Οι συνωμότες περίμεναν πως ο ρωμαϊκός λαός θα τους επευφημούσε και θα ήταν ικανοποιημένος από την ‘’αποκατάσταση της ελευθερίας’’, ωστόσο υπήρχαν πολλοί οπαδοί του Καίσαρα που ήταν αφοσιωμένοι σ’ αυτόν και είχαν δυσαρεστηθεί.
Ήταν πλέον γεγονός πως η κυρίαρχη πόλη χρειαζόταν έναν νέο κυρίαρχο. Ένας άλλος Καίσαρ θα αντικαταστήσει τον δολοφονημένο Καίσαρ. Ποιος;
Απόλυτος κύριος της κατάστασης, αναπληρωτής του Καίσαρα και εμφανής υποψήφιος για τη θέση του, ήταν ο ύπατος Μάρκος Αντώνιος. Ο ίδιος, υπήρξε ένας από τους καλύτερους στρατηγούς και πλέον, όντας ο νέος ισχυρός άνδρας στη Ρώμη, έλεγχε την πόλη και τον κρατικό μηχανισμό και κατάφερε να επιβληθεί. Σε συνεννόηση, μάλιστα, με τον αρχηγό του ιππικού, Μάρκο Αιμίλιο Λέπιδο, προσπάθησε και κατάφερε να ησυχάσει τον ρωμαϊκό λαό που γινόταν όλο και πιο απειλητικός, υποσχόμενος την τιμωρία των δολοφόνων του Καίσαρα, οι οποίοι εν τέλει κατέφυγαν στις επαρχίες και εξορίστηκαν.
Στο μεταξύ, η βασίλισσα της Αιγύπτου Κλεοπάτρα Ζ’, είχε αναγγείλει, μετά τον θάνατο του εραστή της, Ιουλίου Καίσαρα, ότι από αυτόν τον βασιλικό έρωτα είχε γεννηθεί ένας γιος, ο Καισαρίων και ότι κι εκείνη διεκδικεί τη διαδοχή.
Αυτό που δεν είχαν υπολογίσει, όμως, τόσο ο Μάρκος Αντώνιος, όσο και η Κλεοπάτρα, ήταν ο πραγματικός κληρονόμος του Καίσαρα.
Στη διαθήκη του ο Καίσαρας είχε υιοθετήσει τον Γάιο Οκτάβιο, τον δεκαεννιάχρονο εγγονό της αδελφής του στον οποίο είχε διακρίνει αρκετές αρετές. Τον είχε καταστήσει κύριο προσωπικό κληρονόμο του, αφήνοντας την περιουσία και το μέλλον της Ρώμης πάνω του. Όταν ο Οκταβιανός αποβιβάστηκε στην Ιταλία το 44 π.Χ., έμαθε το περιεχόμενο της διαθήκης και αποφάσισε να γίνει πολιτικός κληρονόμος του θείου του, αλλά και της προσωπικής του περιουσίας. Στην προσπάθειά του να διεκδικήσει την εξουσία, δεν είχε κανένα διαθέσιμο μέσο παρά μόνον το όνομα του θετού του πατέρα. Ως αποτέλεσμα, ο Οκτάβιος άλλαξε το όνομά του σε Γάιος Ιούλιος Καίσαρ Οκταβιανός, συνενώνοντας με το όνομα του Καίσαρα, σύμφωνα με το νόμο, το όνομα της βιολογικής του οικογένειας. Κανείς δεν τον γνώριζε και κανείς δεν τον εκτιμούσε, όμως ο προνοητικός, ικανός και έξυπνος νεαρός, αξιοποιώντας τη δύναμη της νομιμότητας και συγκεντρώνοντας γύρω τους του παλαιούς αξιωματικούς του θείου του, διεκδίκησε την ηγεσία της παράταξης των οπαδών του Καίσαρα.
Για να εισέλθει επιτυχώς στην κλίμακα της ρωμαϊκής πολιτικής ιεραρχίας ο Οκταβιανός δεν μπορούσε να βασιστεί στα περιορισμένα οικονομικά μέσα που είχε στη διάθεσή του. Μπορεί να ήταν ο νόμιμος κληρονόμος, όμως ο Αντώνιος που είχε στην κατοχή του τα έγγραφα και τα περιουσιακά στοιχεία του Καίσαρα, όπως ήταν φυσικό, άρχισε να κωλυσιεργεί και αρνήθηκε να παραδώσει στον Οκταβιανό την περιουσία του θείου του, εξαναγκάζοντάς τον να πληρώσει τις υποχρεώσεις του τέως δικτάτορα προς τον ρωμαϊκό λαό από τους πόρους που θα συγκέντρωνε μόνος του. Ο Οκταβιανός εκμεταλλεύτηκε την κληρονομιά του με αξιοθαύμαστο τρόπο και, χωρίς δεύτερη σκέψη, εκπλειστηρίασε υστερόβουλα περιουσιακά του στοιχεία και με τα έσοδα κάλυψε τα κληροδοτήματα του Καίσαρα.
Φτάνοντας στη Ρώμη, στις 6 Μαΐου 44 π.Χ., ο Οκταβιανός βρήκε τον ύπατο Μάρκο Αντώνιο, πρώην συνεργάτη του Καίσαρα, σε μια άτυπη συμμαχία με τους δολοφόνους του δικτάτορα. Οι τελευταίοι εξασφάλισαν γενική αμνηστία στις 17 Μαρτίου, ωστόσο ο Αντώνιος πέτυχε να διώξει τους περισσότερους από τη Ρώμη, χάρη στον’’πύρινο’’ λόγο που εκφώνησε κατά τη διάρκεια της κηδείας του Καίσαρα, ο οποίος έστρεψε τον λαό κατά των δολοφόνων. Ο Μάρκος Αντώνιος έπεσε στη δυσμένεια πολλών, όταν εναντιώθηκε αρχικά στην απόδοση θεϊκών τιμών στον Καίσαρα.
Η θέση του Αντωνίου επιδεινώθηκε, όταν τον Σεπτέμβριο ο περίφημος ρήτορας και πολιτικός Κικέρωνας, αντίπαλος των Λαϊκών και υπερασπιστής της Συγκλήτου, άρχισε να επιτίθεται στον Αντώνιο με τους λόγους που εκφωνούσε, τους αποκαλούμενους ‘’Φιλιππικούς’’, θεωρώντας ότι ο Αντώνιος αποτελούσε τη μεγαλύτερη απειλή για τη Σύγκλητο. Η επίθεση του ρήτορα στον Αντώνιο ήταν σαφής: στο κύκνειο αυτό άσμα του, σκιαγραφούσε ένα χαρακτήρα μοχθηρό, κακόβουλο και άδικο, με σκοπό να αφυπνίσει τους συμπολίτες του και να δηλητηριάσει τη σχέση των καισαρικών πολεμάρχων με τον Αντώνιο. Υποστήριξε την αναγνώριση της επίσημης ισχύος στον νεαρό Καίσαρα και κατάφερε να πείσει τη Σύγκλητο να τον νομιμοποιήσει. Με τη Ρώμη να στρέφεται εναντίον του Αντωνίου και τη θητεία του να λήγει στο τέλος του χρόνου, ο Αντώνιος προσπάθησε να περάσει νόμους που θα του εξασφάλιζαν τη διοίκηση της Εντεύθεν των Άλπεων Γαλατίας, η οποία του είχε αποδοθεί από τον Βρούτο Αλμπίνο, μέλος της ομάδας των δολοφόνων του Καίσαρα. Ο Οκταβιανός στο μεταξύ εξακολουθούσε να προετοιμάζει τον ιδιωτικό του στρατό με θέλγητρο το χρήμα. Βλέποντας τη μεγάλη στρατιωτική δύναμη του Οκταβιανού, ο Αντώνιος έκρινε συνετό να φύγει από τη Ρώμη, στην Εντεύθεν των Άλπεων Γαλατία, η οποία θα του διδόταν για διοίκηση την 1η Ιανουαρίου.
Τον Μάιο του 43 π.Χ. ο Αντώνιος συμμάχησε με τον Μάρκο Αιμίλιο Λέπιδο και πορεύονταν κατά της Ρώμης, ώσπου οι τρεις άντρες συναντήθηκαν και προτίμησαν τη συμφιλίωση και τη συμμαχία από τη σύγκρουση. Σχημάτισαν τον Οκτώβριο του ίδιου έτους ένα είδος στρατιωτικής συμμαχίας, που ονομάστηκε Δεύτερη Τριανδρία και είχε μεγάλης έκτασης εξουσίες. Βασικός στόχος τους ήταν η τιμωρία και καταδίκη των δολοφόνων του Καίσαρα, πριν όμως το πετύχουν αυτό, προχώρησαν στη μέθοδο των μαζικών “προγραφών” των πολιτικών τους αντιπάλων και των δημεύσεων ώστε να ελέγξουν την Ιταλία. Ανάμεσα στα πρώτα θύματα των προγραφών ήταν και ο κυριότερος εχθρός του Αντωνίου (που ήθελε να πάρει εκδίκηση και για τους Φιλιππικούς), ο Κικέρωνας. Αυτό ήταν το τέλος του μεγαλύτερου πολιτικού ρήτορα της Δημοκρατίας στη Ρώμη, θύμα της ίδιας της ρητορικής του τέχνης.
Τώρα πια η εποχή της ρητορείας είχε παρέλθει και η εποχή των όπλων θα εξουσίαζε και πάλι τη Ρώμη.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία:
Christopher S. MacKay, Αρχαία Ρώμη
Michael Rostovtzeff, Ρωμαϊκή Ιστορία
Οι φωτογραφίες είναι από εδώ: https://el.wikipedia.org
