23 Ιανουαρίου 2018 at 11:12

Ιστορία των Αράβων από τον 8ο μ.Χ. αιώνα μέχρι τον 9ο αιώνα. Ο χρυσός αιώνας του αραβικού πολιτισμού.

από

Ιστορία των Αράβων από τον 8ο μ.Χ. αιώνα μέχρι τον 9ο αιώνα. Ο χρυσός αιώνας του αραβικού πολιτισμού.

Πτώσις των Ουμμεϊαδών. Η δυναστεία των Αββασιδών Χαλιφών.

Κείμενο: Παύλος Καρολίδης

Καθ’ ούς χρόνους ήρχον εν τω Ελληνικώ κράτει οι μεγάλοι της Ισαυρικής λεγομένης δυναστείας βασιλείς Λέων Γ’ και Κωνσταντίνος Ε’ και η δυτική και Μέση Ευρώπη ανεμορφούτο διά του μεγάλου κράτους Καρόλου του Μεγάλου, εν τω Αραβικώ μωαμεθανικώ κράτει επήρχετο μεγάλη δυναστική μεταβολή, μεγάλως επιδράσασα επί τας τύχας του Μωαμεθανικού κόσμου. Η δυναστεία των Ουμμεϊαδών χαλιφών έπεσε περί τα 750 π. Χ. υπό επαναστάσεις αρξαμένας εν Περσία υπό τον εκ του οίκου του Μωάμεθ (εκ του αδελφού του πάππου αυτού Αββά) καταγόμενον Άραβα Αβουλαββά και ταχέως εκταθείσας μέχρι Συρίας και Δαμασκού. Ο τελευταίος εν Δαμασκώ άρξας Ουμμεϊάδης χαλίφης Μερβάν Β’ ηττήθη και εφονεύθη υπό των επαναστατών. Και ο Αβουλαββάς ως χαλίφης εισήλασεν εις Δαμασκόν και εγένετο αρχηγός νέας δυναστείας χαλιφών, της των Αββασιδών. Η δυναστεία αύτη, καίπερ καταγομένη εκ του οίκου εις όν ανήκεν ο Μωάμεθ (εκ του οίκου Χασέμ), δεν κατήγετο απ’ ευθείας από του Μωάμεθ ως η των Φατιμιδών, ούτε ήτο Σεϊτική ως αύτη, αλλά Σουννιτική ως η των Ουμμεϊαδών. Αλλ’ ως πολεμία των Ουμμεϊαδών κατεδίωξε τούτους απηνώς εν πάση τη Ανατολή και κατέσφαξε πάντα τα μέλη της δυναστείας (ενενήκοντα τον αριθμόν). Είς μόνον Ουμμεϊάδης, ο Αβδουρραχμάν, κατώρθωσε να διαφύγη το ξίφος του Αββασίδου χαλίφου. Ούτος φυγών κρυφίως από της Συρίας εις Αίγυπτον και διελθών τας αχανείς εκτάσεις της βορείου Αφρικής αγνώριστος, εν μέσω μυρίων περιπετειών αφίκετο εις Ισπανίαν, ένθα οι πολυπληθείς οπαδοί του οίκου αυτού ανεγνώρισαν αυτόν ως Χαλίφην. Ούτω δε ο Μωαμεθανικός κόσμος διηρέθη περί τα μέσα του 8 μ. Χ. αιώνος υπό δύο Χαλιφείας, την εν Ασία και Αφρική άρχουσαν χαλιφικήν δυναστείαν των Αββασιδών, και την εν Ισπανία άρχουσαν, παροδικώς δε και επί την πέραν του Ηρακλείου πορθμού εν Αφρική Μαυριτανίαν εκτείνασαν την αρχήν αυτής χαλιφικήν δυναστείαν των Ουμμεϊαδών. Των δυναστειών τούτων η ασυγκρίτως ισχυροτέρα και περιφανεστέρα και εν τω μωαμεθανικώ κόσμω και εκτός αυτού σεβαστοτέρα ην η πρώτη, η εκπροσωπούσα την αληθή δύναμιν του Ισλάμ. Αλλ’ οπωσδήποτε και ούτως ο μωαμεθανικός κόσμος απώλεσε την πρώτην αυτού ενότητα και ηθικήν δύναμιν. Εν τούτοις επί ικανόν έτι έλαμψαν αμφότεροι οι χαλιφικοί οίκοι, ο τε της Ανατολής και ο της Ισπανίας.

To Χαλιφάτο των Αββασιδών (750-1258 μ.Χ., αραβικά: العبّاسيّون) υπήρξε το τρίτο χρονικά ισλαμικό χαλιφάτο. Κυβερνήθηκε από τη δυναστεία των Αββασιδών χαλίφηδων, που έχτισαν την πρωτεύουσά τους στη Βαγδάτη αφού ανέτρεψαν το Χαλιφάτο των Ομεϋαδών από όλες τις περιοχές που διαφέντευε εκτός της Ανδαλουσίας.
To Χαλιφάτο των Αββασιδών (750-1258 μ.Χ., αραβικά: العبّاسيّون) υπήρξε το τρίτο χρονικά ισλαμικό χαλιφάτο. Κυβερνήθηκε από τη δυναστεία των Αββασιδών χαλίφηδων, που έχτισαν την πρωτεύουσά τους στη Βαγδάτη αφού ανέτρεψαν το Χαλιφάτο των Ομεϋαδών από όλες τις περιοχές που διαφέντευε εκτός της Ανδαλουσίας.

Ο χαλιφικός οίκος των Αββασιδών

Ο πρώτος Αβδασίδης χαλίφης Αβουλαββάς ο επικαλούμενος Ελσαφφάχ ήτοι σφαγεύς, διότι εν ονόματι αυτού ο θείος αυτού Αβδαλλάχ κατέσφαξε δολίως 90 Ουμμεϊάδας, ήρξε τέσσαρα μόνον έτη (750-753) και αποθανών τω 753 κατέλιπε την αρχήν εις τον αδελφόν αυτού Αβού-Δζαφάρ-αλμανσούρ (753-754). Ο χαλίφης ούτος μετέθηκε την έδραν της χαλιφείας από της Δαμασκού εις την παρά τας όχθας του Τίγρητος αρχαίαν Βαβυλωνιακήν πόλιν Βαγδάτιον, ευρύνας και καλλωπίσας την πόλιν ταύτην και καλέσας αυτήν Δαρασσαλάμι = οίκον σωτηρίας. Τον χαλίφην τούτον, αποθανόντα τω 775, διεδέξατο ο υιός αυτού Μωάμεθ Α’ Αλμαχαδί, ελευθεριώτατος γενόμενος εν ταις δημοσίαις δαπάναις, κατασκευάσας μεγάλας οδούς ανά παν το κράτος (εν αίς και την από Βαγδατίου μέχρι Μέκκας οδόν των προσκυνητών) και σταθμούς και πανδοχεία τα λεγόμενα εν τη Ανατολή συνήθως Καραβανσαράια, έτι δε στήλας λιθίνας σημειούσας τας αποστάσεις. Ο Αλμαχαδί ήλθεν εις πόλεμον, καθά είδομεν, προς την αυτοκράτειραν Ειρήνην και υπέβαλεν αυτήν διά του υιού αυτού Αρούν-αλ-ρασίτ εις φόρου απότισιν. Τον Αλμαχαδί τελευτήσαντα τω 785 διεδέξατο ο υιός αυτού Αρούν-αλ-ρασίτ, ήτοι Αρούν (Ααρών) ο Δίκαιος, διότι ήτο πεφημισμένος διά την επιμέλειαν αυτού περί απονομής εν τω κράτει αυστηράς δικαιοσύνης. Η κυβέρνησις του Αββασίδου τούτου χαλίφου, όστις ενίκησε και εταπείνωσε τον Έλληνα αυτοκράτορα Νικηφόρον Α’, τον διάδοχον της Ειρήνης, και συνήψε σχέσεις φιλικάς προς τον βασιλέα των Φράγκων Κάρολον τον Μέγαν, θεωρείται το λαμπρότατον σημείον της δυνάμεως και δόξης του χαλιφικού κράτους των Αββασιδών.

Ο χρυσούς αιών του Αραβικού πολιτισμού.

Ο Αρούν μεθ’ όλην την επί συνέσει φήμην αυτού διέπραξε το λάθος να διανείμη το κράτος μεταξύ των τριών υιών αυτού, του πρεσβυτάτου Αμίν έχοντος ως χαλίφου την υπερτάτην κυριαρχίαν επί των δύο άλλων. Αλλ’ εντεύθεν προέκυψαν μετά τον θάνατον του Αρούν εμφύλιοι πόλεμοι, εν οίς εφονεύθη ο Αμίν (813), και ο Μαμούν, ο δεύτερος των αδελφών, έμεινε μόνος κύριος του κράτους, άρξας μέχρι του 833. Ο Μαμούν, όστις περιήλθεν εις εχθρικάς τε και φιλικάς σχέσεις προς τον Έλληνα αυτοκράτορα Θεόφιλον, δεξάμενος παρ’ αυτού μεγαλοπρεπή πρεσβείαν, εφημίσθη διά την μεγάλην προς τα γράμματα και τας επιστήμας αγάπην. Επί του Μαμούν μεγίστην έλαβεν επίδοσιν εν τω Αραβικώ κράτει η από του Μανσούρ αρξαμένη και επί του Μαχαδί και του Αρούν-αλ-ρασίτ προαχθείσα θεραπεία της ποιήσεως, των γραμμάτων και των επιστημών. Ιδίως δε εκαλλιεργήθησαν λαμπρώς η σπουδή της Χρονογραφικής ιστορίας, της Φιλοσοφίας της Αριστοτελικής (της Λογικής, ή της διαλεκτικής, εφαρμοζομένης εις την μετά των θεμελιωδών αρχών της μωαμεθανικής θρησκείας συνδυαζομένην φιλοσοφίαν), της Θεολογίας της μωαμεθανικής, της Νομικής, της Ιατρικής, της Γεωγραφίας, των Μαθηματικών και της Αστρονομίας. Και επ’ αυτού μετεφράσθησαν εκ του Ελληνικού εις το Αραβικόν συγγράμματα των αρχαίων Ελλήνων ιατρών Ιπποκράτους και Γαληνού· μετεφράσθησαν δ’ επίσης η Γεωμετρία του Ευκλείδου και η Γεωγραφία του Πτολεμαίου. Λέγεται μάλιστα ότι ο Μαμούν έν τινι προς τον Έλληνα αυτοκράτορα συνθήκη ειρήνης ως όρον κυριώτατον προέτεινε την εις αυτόν παράδοσιν εκατοντάδων τινών αντιγράφων του Αριστοτέλους και άλλων Ελλήνων συγγραφέων. Τον Μαμούν αποθανόντα τω 833 διεδέξατο ο αδελφός αυτού Αλμουτασσέμ (833- 842), ο τελευταίος των μεγάλων χαλιφών του Αββασιδικού οίκου, σύγχρονος του αυτοκράτορος Θεοφίλου, προς όν ήλθεν εις μέγαν πόλεμον (836), εν ώ κατ’ αρχάς ηττήθη, είτα δε εγένετο νικητής. Μετά τον Αλμουτασσέμ άρχεται η παρακμή του κράτους των Αββασιδών χαλιφών και καθόλου της Αραβικής δυνάμεως ως και της Αραβικής φυλής εν Ασία. Η δύναμις και το κράτος του Μωαμεθανισμού μεταβαίνουσιν εν Ασία κατά μικρόν εις άλλας φυλάς Ασιατικάς, εις την Περσικήν και προ πάντων εις την Τουρκικήν, αίτινες νέαν δίδουσι ζωήν και δύναμιν εις το Ισλάμ. Αλλά, μεχρισού επέλθη αυτή η μεταβολή και μετάστασις δυνάμεως, εμεσολάβησε χρονική περίοδος εξασθενώσασα το Ισλάμ εν Ασία, καθ’ ήν μεγαλουργοί αυτοκράτορες Έλληνες κατώρθωσαν επί τινα χρόνον ν’ ανυψώσωσιν εν Ασία την δύναμιν του χριστιανικού Ελληνισμού. Αλλά ταύτα θέλομεν αφηγηθή εν τη ιστορία τη Βυζαντιακή, εις ήν επανερχόμεθα, αφού είπωμεν ελάχιστα τινα και περί, του εν Ισπανία χαλιφικού κράτους των Ουμμεϊαδών.

Η πολιορκία της Βαγδάτης από τον Ουλαγκού χαν
Η πολιορκία της Βαγδάτης από τον Ουλαγκού χαν

Το εν Ισπανία κράτος των Ουμμεϊαδών χαλιφών.

Ο μόνος εκ της σφαγής του οίκου των Ουμμεϊαδών διασωθείς Ουμμεϊάδης Αβδουραχμάν μετά πλείστας περιπετείας ίδρυσε, καθώς είπομεν, εν Ισπανία κράτος χαλιφικόν νέον (759). Ο Αβδουραχμάν Α’ (άρξας από 759 μέχρι 788) είναι γνωστός εν τη Ευρωπαϊκή ιστορία της Δύσεως ιδίως ένεκα του κατ’ αυτού πολέμου του Καρόλου του Μεγάλου (788), νικήσαντος αυτόν και αφαιρέσαντος την μεταξύ των Πυρηναίων και του Ίβηρος ποταμού Ισπανικήν χώραν, ήν προσέθηκεν εις το μέγα Φραγκικόν αυτού κράτος. Ο χαλίφης ούτος κατέστησε πρωτεύουσαν του κράτους αυτού την Κορδούβαν, ένθα έκτισε και την περίφημον ακρόπολιν και παλάτιον αυτού, το γνωστόν υπό το όνομα Αλκαζάρ.

Εκ των διαδόχων του Αβδουραχμάν Α’ άξιοι μνείας είναι ο Χακήμ Α’ (796-822) ένεκα της προστασίας, ήν έδωκεν εν τω κράτει αυτού εις τα γράμματα, εις την μουσικήν και εις την ποίησιν. Ο χαλίφης δε ούτος κατήρτισε πρώτος στόλον μέγαν εν τη Δυτική Μεσογείω τεταγμένον υπό αρχηγόν, καλούμενον, ως συνήθως παρά τοις Άραψιν, Αμιρ-αλμά, ήτοι Κύριον επί των υδάτων, οπόθεν εδημιουργήθη κατά παραφθοράν το κοινόν παρά πάσι τοις Ευρωπαίοις και εν πάσαις ταις Ευρωπαϊκαίς γλώσσαις όνομα amiral (Γαλλ., ή admiral Γερμαν., μετά των συνθέτων και παραγώγων αυτού, vice-amiral, contre-amiral, amiraute). Συγχρόνως δε ανεπτύχθη κατά τους χρόνους τούτους και η πειρατεία η Αραβοϊσπανική. Επί του υιού και διαδόχου του Χακήμ Αβδουρραχμάν Β’ έτι μάλλον ανεπτύχθη η πειρατεία αύτη, πειραταί δε εξ Ανδαλουσίας της Ισπανίας ορμώμενοι αφήρεσαν τω 823 από του Ελληνικού κράτους την Κρήτην. Ο χαλίφης ούτος συνήψε σχέσεις προς τον Έλληνα αυτοκράτορα Θεόφιλον, δεξάμενος πρεσβείαν αυτού και πέμψας και αυτός πρεσβείαν εις Κωνσταντινούπολιν. Αλλ’ αι διαπραγματεύσεις αι γενόμεναι τότε μεταξύ των δύο ηγεμόνων προς συνομολόγησιν συμμαχίας εναντίον του Αββασίδου χαλίφου έμειναν άνευ αποτελέσματος.

Και ο Αβδουραχμάν εθεράπευσε μεγαλοπρεπώς εν τω κράτει αυτού τα γράμματα, την μουσικήν και την ποιητικήν. Εκ δε των μετά τον χαλίφην τούτον ανελθόντων εις τον θρόνον της Κορδούβης χαλιφών επισημότατος είναι ο Αβδουρραχμάν Γ’ (912-961). Επί τούτου το εν Ισπανία κράτος των Ουμμεϊαδών εξίκετο εις το ύψιστον σημείον της εξωτερικής δυνάμεως και της εσωτερικής ακμής και πολιτισμού. Ο χαλίφης ούτος συνήψε σχέσεις προς το Ελληνικόν κράτος, ένθα εβασίλευεν ο Κωνσταντίνος Ζ’ ο Πορφυρογέννητος, δεξάμενος πρεσβείαν Ελληνικήν εν Κορδούβη και πέμψας εις Κωνσταντινούπολιν και αυτός πρέσβεις, ανταλλάξας δε ομοίας πρεσβείας και προς τον ισχυρόν βασιλέα των Γερμανών Όθωνα Α’. Τον Αβδουραχμάν Γ’ τελευτήσαντα τω 961 διεδέξατο ο υιός αυτού Χακήμ Β’ (961-976), όστις εκτήσατο μεγίστην δόξαν εν τη ιστορία, διότι μετ’ αγάπης αφωσιώθη προς την εν τω κράτει αυτού καλλιέργειαν της ποιήσεως, των γραμμάτων και των επιστημών. Ο χαλίφης ούτος εποιήσατο τεραστίας δαπάνας εκ των πόρων του κράτους, ίνα καταρτίση εν Κορδούβη βιβλιοθήκην μοναδικήν εν τω τότε κόσμω διά τε το πλήθος των εν αυτώ 600 χιλ. τόμων και διά το σπάνιον και πολύτιμον των εκ πασών των χωρών της Ανατολής μετά μεγίστης επιμελείας συλλεγέντων βιβλίων. Μετά τον Χακίμ Β’ το κράτος των Ουμμεϊαδών ήρξατο να παρακμάζη στρατιωτικώς προ πάντων ένεκα της διηνεκούς επιδόσεως των εν ταις βορείοις χώραις της Ιβηρικής χερσονήσου μικρών χριστιανικών κρατών, Λεώνος, Ναβάρρας, Καστιλίας, Αραγωνίας, εις ά κατά τον επόμενον (11) αιώνα προσετέθη και το της Πορτογαλλίας. Από του 11 αιώνος η ιστορία της Ισπανίας περιστρέφεται περί τους αδιαλείπτους πολέμους των χριστιανικών κρατών εναντίον των Αράβων, οίτινες απωθούμενοι διηνεκώς κατά μικρόν περιωρίσθησαν εις τα νότια της χερσονήσου, ένθα τα λείψανα αυτών διατηρηθέντα μέχρι του τέλους του 15 αιώνος εξεβλήθησαν τότε ολοσχερώς υπό της ηνωμένης μεγάλης χριστιανικής Ισπανίας.

Ο Παύλος Καρολίδης (1849 – 1930) ήταν Έλληνας ιστορικός, πολιτικός και καθηγητής πανεπιστημίου. Το κείμενο που δημοσιεύουμε στη συνέχεια είναι από το βιβλίο του «Εγχειρίδιον βυζαντινής ιστορίας. Μετά των κυριωτάτων κεφαλαίων της λοιπής μεσαιωνικής ιστορίας.», το οποίο κυκλοφόρησε το 1908 από τις εκδόσεις ΝΙΚ. ΤΖΑΚΑΣ· όπως σημειώνει ο συγγραφέας στην εισαγωγή, το εγχειρίδιο συντάχθηκε «προς χρήσιν των φοιτητών της Φιλοσοφικής Σχολής» του Πανεπιστημίου της Αθήνας και είναι «ανάγνωσμα ιστορικόν διδακτικόν εύληπτον τοις πάσι.» (Δ.Τ.)

(Εμφανιστηκε 1,455 φορές, 1 εμφανίσεις σήμερα)

Δείτε ακόμη:

Κάντε ένα σχόλιο

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.