Πολλές ορεινές μάλιστα κοινότητες, είτε με τα όπλα, είτε με συμβάσεις, είχαν αποχτήσει αυτοτέλεια. Άλλες αποτελούσαν αυτόνομες ομοσπονδίες, όπως τα δώδεκα Μαντεμοχώρια της Χαλκιδικής, πριν από τη μεγάλη μας επανάσταση. Στη Χαλκιδική λειτουργούσαν 500-600 καμίνια, είναι όμως άγνωστο πόσο μετάλλευμα έβγαζαν.

Ο λουθηρανισμός είναι ένα φαινόμενο βαθύτατα γερμανικό. Η τάση του είναι στην ουσία της αντικοινωνική. Την εκκλησιαστική κοινωνία του λουθηρανισμού τη σώζει μονάχα, ή έστω προπάντων, η μουσική, η πιο ατομική και αντικειμενικά πιο άδηλη (η λιγότερο πρακτική και η λιγότερο σκόπιμη) απ’ όλες τις κοινωνιοπλαστικές δυνάμεις.

Ὁ Ἀναγνώστης τὸ Π᾿λάκι ἤρχισε νὰ λέγῃ μέσα του: «Θὰ μπορέσω τάχα… ἂν μοῦ ἔρθῃ βολικά… νὰ σαλπάρω ἕνα καρβέλι, γιατὶ κεῖνος ὁ Ἀρούμης, βέβαια, δὲν θὰ κατάφερε τίποτε…» Καὶ ἦτο ἕτοιμος νὰ ἐκτείνῃ τὴν χεῖρα.

«Πανηγυρίζω και ασπάζομαι την αλήθεια σε όποιο χέρι κι αν τη βρίσκω, και της παραδίνομαι με χαρά, και της τείνω τα νικημένα όπλα μου, από μακριά όταν τη βλέπω να πλησιάζει»