Τι σημαίνει: ορμήνεια & ορμηνεύω

Τι σημαίνει: ορμήνεια & ορμηνεύω

Γράφει ο Δημήτρης Τζήκας

(απόσπασμα από το Λεξικό λαϊκών και ιδιωματικών λέξεων, που θα εκδοθεί σύντομα.)

ορμήνεια η: συμβουλή, παραίνεση, νουθεσία, προτροπή. Βλ. ορμηνεύω. Τώρα που τα παιδιά μου μεγάλωσαν, μου τελείωσαν τα λόγια, δεν παίρνουν από ορμήνεια πια και φεύγουν στον δρόμο τους. Δημότ.: Πᾶνε γιὰ νὰ πατήσουν τὸ Καλὸ Χωριό / Κἅνα δὲν ἔχουν πρῶτο καὶ τρανύτερο. / Γυρεύουν ἕνα γέρο γιὰ τὴν ὁρμηνειά / Ἐπῆγαν καὶ τὸν βρῆκαν σὲ βαθειὰ σπηλιά.- Του γέρου την ορμήνεια την ξεχάσανε,/ επήγαν και μεθύσαν και τους πιάσανε. Ερωτοκρ.: Κι όποιος του Πόθου εδούλεψε εις-ε καιρόν κιανένα, / ας έρθει για ν’ αφουκραστεί ό,τ’ είν’ εδώ γραμμένα· / να πάρει ξόμπλι κι [α]ρμηνειά, βαθιά να θεμελιώνει / πάντα σ’ αμάλαγη Φιλιάν, οπού να μην κομπώνει. – Ήτονε δεκοκτώ χρονών, μα’χε γερόντου γνώση, /  οι λόγοι του ήσανε θροφή, κ’ η ερμηνειά του βρώση. Πάλλης: Αυτή μακριά απ’ τις κονταριές το γιο της κουβαλούσε, / και τις ορμήνιες δεν ξεχνάει ο γιος του Καπανέα, / αφτές που του παράγγειλε ο φοβερός Διομήδης | < μσν. ορμήνια < αρχ. ελλ. ἑρμηνεία, ἡ (ἑρμηνεύω), μετάφραση, επεξήγηση, αποσαφήνιση

ορμηνεύω: συμβουλεύω, νουθετώ, δασκαλεύω. Μτχ. ορμηνεμένος= δασκαλεμένος, συνεννοημένος, μιλημένος. Λ.χ. Τον ορμήνεψαν να μην πει τίποτα, μέχρι να βγει η νύφη. Παπαδιαμάντ.: Στραφείσα προς τον γερο-βαρκάρην: — Ορμήνεψέ τον, Γιαννιό μου· νά ΄χεις καλή ψυχή. –Αλλά τότε ο πλάνος καλόγηρος, ο πάτερ Ιωακείμ, τον «ορμήνεψε» και του είπεν ότι σ’ αυτόν τον κόσμον «εν άλλοις πταίομεν, εν άλλοις παιδευόμεθα.» Καζαντζακ.: Να ‘χεις εσύ το αρχοντομοίρι σου κι εγώ να μένω θέλεις / με ολάδεια χέρια, κι ορμηνεύεις με να δώσω ετούτη πίσω;-…θες κάποιος μάντης τους αρμήνεψε, τις θείες βουλές που ξέρει, / θες και μονάχοι τους δοκίμασαν κι από δικού τους ήρθαν | < αρχ. ελλ. ἑρμηνεύω, μέλ. -σω (ἑρμηνεύς)·= μεταφράζω ξένες γλώσσες· εξηγώ με λέξεις, εκφράζω· εξηγώ, αναπτύσσω.