Ψηφιδωτό δάπεδο εξαιρετικής ομορφιάς βρέθηκε στο μνημείο της Αμφίπολης

Ψηφιδωτό δάπεδο εξαιρετικής ομορφιάς βρέθηκε στο μνημείο της Αμφίπολης

Αθήνα, 16 Οκτωβρίου 2014

                                      ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

Συνεχίζεται η ανασκαφική εργασία στον λόφο Καστά, από την ΚΗ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων. Αφαιρούνται από τον  λόφο οι επιχώσεις  και τα μπάζα της ανασκαφής Λαζαρίδη. Έχει ήδη ολοκληρωθεί η αφαίρεση στη δυτική πλευρά και συνεχίζονται οι εργασίες πίσω και ανατολικά από τη θόλο.

Σήμερα που αφαιρέθηκαν και τα τελευταία στρώματα χωμάτων από την ανατολική πλευρά του ψηφιδωτού, αποκαλύφθηκε  η  τρίτη μορφή  της παράστασης, πίσω από τον γενειοφόρο άνδρα,  ο οποίος -εκτός από το στεφάνι- φοράει και κόκκινο ιμάτιο.

Πρόκειται για γυναικεία νεανική μορφή, με κόκκινους ανεμίζοντες βοστρύχους, η οποία φοράει λευκό χιτώνα  που συγκρατείται με κόκκινη λεπτή ταινία στο ύψους του στήθους. Φέρει κόσμημα στον καρπό του αριστερού  της χεριού. Είναι προφανές ότι πρόκειται  για την μυθολογική παράσταση της αρπαγής της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα, με την παρουσία του θεού Ερμή ως ψυχοπομπού, όπως είθισται σε ανάλογες αναπαραστάσεις (φωτο 1, 2, 3).

Είναι εκπληκτική η παράσταση όχι μόνον για τον χρωματικό της πλούτο, αλλά και για την τέλεια εκτέλεση του σχεδίου. Στην παράσταση του ψηφιδωτού παρουσιάζεται και η τρίτη διάσταση,  ιδιαίτερα στην απεικόνιση του ψυχοπομπού και της Περσεφόνης. Είναι φανερό ότι η παράσταση παραπέμπει και στην αντίστοιχη της αρπαγής της Περσεφόνης, στον λεγόμενο Τάφο της Περσεφόνης, στο βασιλικό νεκροταφείο των Αιγών. Όμως η παράσταση της αρπαγής της Περσεφόνης, στις Αιγές είναι τοιχογραφία. Εδώ, για πρώτη φορά, απαντάται σε βοτσαλωτό ψηφιδωτό, σε ταφικό μνημείο. Οι διαστάσεις του ψηφιδωτού δαπέδου ήτοι 4,5Χ3.

Με την αποκάλυψη του ψηφιδωτού δαπέδου δόθηκε η δυνατότητα και για την τελική υποστύλωση του επιστυλίου των Καρυατίδων. Φυσικά, έχουν ήδη ξεκινήσει οι εργασίες προστασίας του ψηφιδωτού οι οποίες συνίστανται:

α. Επικάλυψη με φύλλα φελιζόλ

β. Και πάνω από αυτά  ξύλινη επένδυση

Σε ύψος 40 εκ. πάνω από την ξύλινη επένδυση θα μπει το δάπεδο πρόσβασης για τον τέταρτο χώρο, το οποίο θα στηριχτεί στην τρίτη σειρά αντιστήριξης.

Με την τομή που έγινε στο κατεστραμμένο τμήμα του ψηφιδωτού διαπιστώθηκαν οι συνθήκες έδρασης  του δαπέδου που είναι οι εξής: Κονίαμα 8-10 εκατοστών ως υπόβαση του ψηφιδωτού, πιο κάτω έχουμε στρώση από κροκάλες πάχους 10-12 εκατοστά, οι οποίες  εδράζονται στο φυσικό έδαφος, υπό μορφή σκληρής αργιλώδους άμμου.

Στον τέταρτο χώρο ήτοι στον τρίτο θάλαμο, έχει ολοκληρωθεί η υποστύλωση. Δεν προχώρησαν οι ανασκαφικές εργασίες, επειδή   η ομάδα ασχολήθηκε με την αποκάλυψη του ψηφιδωτού.

Αθήνα  12 Οκτωβρίου 2014

                                  ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ 

Προχωρεί η ανασκαφική έρευνα στον λόφο Καστά Αμφίπολης, από την ΚΗ´ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων.

Συνεχίζεται η  σταδιακή αφαίρεση  μέρους της επίχωσης, από τον δεύτερο χώρο, πίσω από τις Καρυάτιδες και μέχρι την επιφάνεια του δαπέδου, σε βάθος 6μ. από την θόλο. Κατά την αφαίρεση της επίχωσης αποκαλύφθηκε το μεγαλύτερο τμήμα ψηφιδωτού δαπέδου, το οποίο καλύπτει όλη την επιφάνεια του χώρου δηλαδή, 4,5μ. πλάτος επί 3 μ. μήκος. (φωτο 1).

Το ψηφιδωτό είναι κατασκευασμένο από μικρά βότσαλα, λευκού, μαύρου, γκριζωπού, μπλέ, κόκκινου και κίτρινου χρώματος. Την κεντρική παράσταση περιβάλλει διακοσμητικό πλαίσιο, πλάτους 0,60μ.,το οποίο συντίθεται από διπλό μαίανδρο, τετράγωνα και τρέχουσα σπείρα (φωτο 2). Το φόντο της παράστασης είναι σε αποχρώσεις γκρί-μπλέ.

Η κεντρική παράσταση απεικονίζει άρμα σε κίνηση, που σύρεται από δύο λευκά άλογα, (φωτο 3), το οποίο οδηγεί γενειοφόρος άνδρας, με στεφάνι δάφνης στο κεφάλι (φωτο 4). Μπροστά από το άρμα απεικονίζεται ο θεός Ερμής ως ψυχοπομπός, ο οποίος φορά πέτασο, μανδύα, φτερωτά σανδάλια και κρατά κηρύκειο (φωτο 5). Η σύνθεση έχει κατεύθυνση από ανατολικά προς τα δυτικά.

Η παράσταση διακρίνεται για την εξαίρετη τέχνη στην απόδοση των λεπτομερειών των χαρακτηριστικών, τόσο των μορφών, όσο και των αλόγων, όπως και για την αρμονία των χρωμάτων. Η σύνθεση είναι σύγχρονη του ταφικού συγκροτήματος και χρονολογείται στο τελευταίο τέταρτο του 4ου αιώνα π.Χ. Το ψηφιδωτό έχει υποστεί φθορά στο κέντρο, σε σχήμα κύκλου, διαμέτρου 0,80μ. Ωστόσο, πολλά μέρη  από το φθαρμένο τμήμα έχουν βρεθεί στην αμμώδη επίχωση. Τις επόμενες μέρες θα γίνει προσπάθεια συγκόλλησης και αποκατάστασής του, προκειμένου να συντεθεί, στο μέτρο του δυνατού, η συνολική εικόνα της παράστασης.

Το ψηφιδωτό δάπεδο, ανατολικά και δυτικά, δεν έχει αποκαλυφθεί στο σύνολό του, καθώς η ανασκαφή είναι ακόμη σε εξέλιξη στα τμήματα αυτά. Στα νότια του ψηφιδωτού δαπέδου και ανάμεσα στα βάθρα των Καρυατίδων  αποκαλύφθηκε πώρινο κατώφλι, καλυμένο με λευκό κονίαμα. Στα βόρεια του δαπέδου αποκαλύφθηκε το μαρμάρινο κατώφλι  της θύρας, που οδηγεί στον τρίτο χώρο, διακοσμημένο με ιωνικό κυμάτιο, στο κάτω μέρος του, (φωτο 6,7).

Επίσης, εντοπίστηκαν, ακριβώς κάτω από το θύρωμα, προς το εσωτερικό του τρίτου χώρου, δύο ακόμη τμήματα από τα μαρμάρινα θυρόφυλλα.

Αθήνα, 2 Οκτωβρίου 2014

Σημεία από την ενημέρωση προς τους δημοσιογράφους από την κ. Άννα Παναγιωταρέα σήμερα στο Μουσείο της Αμφίπολης:

1. Με την αφαίρεση των χωμάτων, χτες, αποκαλύφθηκαν τμήματα από μαρμάρινη θύρα, της τυπικής μορφής των μακεδονικών τάφων: Δηλαδή, έχουμε θύρα κατασκευασμένη από μάρμαρο Αλυκής Θάσου- όπως είναι κατασκευασμένο και όλο το ταφικό συγκρότημα- με εφηλίδες, οι οποίες μιμούνται την κεφαλή καρφιών, όπως είθισται στις ξύλινες πόρτες. (φωτο 1).
2. Στη δυτική πλευρά του θυρώματος διαπιστώθηκε ότι υπάρχει στροφέας. Ο στροφέας είναι το σημείο κρέμασης της θύρας  από την παραστάδα. (φωτο 2, σχέδιο).
3. Σας θυμίζω το μέγεθος των ανοιγμάτων: Τα ανοίγματα Καρυάτιδων και Σφιγγών είναι ακριβώς 1,67μ. Το άνοιγμα του τρίτου θυρώματος είναι 1,50μ.
4. Κατά την ανασκαφή αποκαλύφθηκε η συνέχεια των πλευρικών τοιχωμάτων, η οποία δεν διαφέρει καθόλου από τους προηγούμενους χώρους, ήτοι ορθομαρμάρωση, όμοια με εκείνη που υπάρχει σε όλους τους χώρους του μνημείου.

5. Κατά την ανασκαφή, επίσης, βρέθηκαν, μπροστά από τη θύρα, πίσω από τις Καρυάτιδες, χάλκινα και σιδερένια καρφιά. Τονίζουμε ότι βρέθηκαν χτες και δεν είναι δεδομένο ότι ῾῾παραπέμπουν σε φορείο᾽᾽.

   

Θέλω, επίσης, να κάνω δύο γενικές παρατηρήσεις:

1. Επειδή διαβάζω σε δημοσιεύματα, υποθέσεις ότι δεν γίνεται η αρχαιολογική έρευνα σύμφωνα με την ανασκαφική μέθοδο, δηλαδή, αφαίρεση ανασκαφικών στρωμάτων με συστηματικό τρόπο, όπως προκύπτει από τα ημερολόγια της ανασκαφής, είναι προφανές ότι η εργασία γίνεται με τον πλέον ενδεδειγμένο επιστημονικό τρόπο.
2. Όσον αφορά στον τρόπο απομάκρυνσης των χωμάτων της ανασκαφής, μέσα από τον τάφο, σημειώνω το εξής: Προκειμένου να διευκολυνθεί η ανασκαφή και να προχωρήσει όσο το δυνατόν καλύτερα και ασφαλέστερα, χρησιμοποιείται ταινία μεταφοράς χωμάτων, όπως, άλλωστε, συνηθίζεται και σε άλλες ανασκαφές.

   

Τεχνικές εργασίες:

1.Το δάπεδο της επίχωσης πίσω από τις Καρυάτιδες έχει φτάσει ως την στέψη των  βάθρων, επί των οποίων στηρίζονται οι Καρυάτιδες, δηλαδή περίπου στο 1,5 μ.

2. Αυτή η επίχωση θα παραμείνει προσωρινά ως αντιστήριξη του τρίτου διαφράγματος. Θα αρχίσει να καταβιβάζεται σε συνδυασμό με την απομάκρυνση χωμάτων από τον τέταρτο χώρο.
3. Να σημειώσω ότι στον χώρο, δηλαδή, πίσω από τις Καρυάτιδες ως τον τρίτο διαφραγματικό τοίχο, τοποθετήθηκε η δεύτερη φάση αντιστήριξης, με ισχυρές μεταλλικές κοιλοδοκούς.
4. Επίσης, υποστηλώθηκε προσωρινά το θραυσμένο υπέρθυρο του τρίτου διαφράγματος, το οποίο θα απομακρυνθεί για να καθαριστεί και να συντηρηθεί.
5. Στον τέταρτο χώρο -ο οποίος χαρακτηρίζεται από συνεχή ορθομαρμάρωση ίδιου τύπου μαρμάρου Αλυκής Θάσου, όπως και το σύνολο του μνημείου- υλοποιούνται ήδη από την Δευτέρα εργασίες αντιστήριξης των τοίχων και υποστύλωσης της θόλου για την ασφάλεια των εργαζομένων και του μνημείου. Εχει, λοιπόν, ήδη ολοκληρωθεί η αντιστήριξη στην στέψη των πλαϊνών τοίχων και έχει ξεκινήσει η τοποθέτηση της υποστύλωσης της θόλου, με μεταλικές σωληνωτές δοκούς.
6. Λόγω της ευαίσθητης ισορροπίας στην οποία βρίσκεται η θόλος, οι τεχνικοί σύμβουλοι μαζί με το συνεργείο προσπαθούν, με λεπτές επεμβάσεις, να τοποθετήσουν την υποστύλωση χωρίς να διαταράξουν την ισορροπία που έχει δημιουργηθεί μετά τις εξωτερικές αποχωματώσεις.
7. Να σημειώσω ότι η υποστύλωση έχει υλοποιηθεί στα δυο τρίτα της επιφάνειας της θόλου. Οι ευρισκόμενες εκεί εξωτερικές επιχώσεις επιτρέπουν να εξελιχθεί ασφαλέστερα η διαδικασία της υποστύλωσης. (φωτο 3,4).
8. Η υποστήλωση που χρησιμοποιείται είναι “παθητική” -δηλαδή, ενεργοποιείται μόνον στις περιπτώσεις που ένας θολίτης τείνει να μετακινηθεί-πράγμα που εξασφαλίζει την ελάχιστη δυνατή επίδραση στην υφιστάμενη ισορροπία της θόλου.
9. Θα έχετε αντιληφθεί ότι βρισκόμαστε στη δυσκολότερη φάση των εργασιών που ως τώρα έχουν πραγματοποιηθεί για την ασφάλεια εργαζόμενων και μνημείου.
10. Έχω αναφερθεί ότι η επίχωση έχει κλίση από Νότο προς Βορρά, με υψομετρική διαφορά πάνω από ένα μέτρο. Στον τέταρτο διαφραγματικό τοίχο έχει εντοπιστεί το άνοιγμα, στο οποίο έχω επίσης αναφερθεί, σε μεγαλύτερο βάθος από τα προηγούμενα ανοίγματα. Οδηγεί τους τεχνικούς στο συμπέρασμα ότι το δάπεδο του τέταρτου χώρου βρίσκεται βαθύτερα από το δάπεδο των προηγούμενων χώρων, πιθανώς κατά δύο μέτρα.
11. Φυσιολογικά, αυτό σηματοδοτεί την ύπαρξη σκάλας ή ράμπας η οποία ξεκινά πιθανώς μετά το θύρωμα του τρίτου διαφράγματος.
12. Συμπληρωματικά σας αναφέρω ότι έχει προχωρήσει το χωματουργικό έργο, που πραγματοποιείται στην δυτική πλευρά του μνημείου για ταπείνωση του ύψους και απάλυνση της κλίσης των πρανών.

    

Ερωτήσεις -Απαντήσεις 

Ερώτηση: Γίνεται μεγάλη συζήτηση ότι το μνημείο ήταν γνωστό. Γιατί αποφασίσατε να σκάψετε ένα γνωστό μνημείο;

Απάντηση Κ. Περιστέρη: Μέγα λάθος. Ξεκινήσαμε το 2012 με την ανασκαφή του περιβόλου, ταυτίσαμε το λιοντάρι στην κορυφή του τύμβου και συνεχίσαμε με τον τάφο. Εμφανίζονται να μιλούν άνθρωποι που δούλευαν στην περιοχή σαράντα χρόνια και δεν είχαν ιδέα για το συγκεκριμένο μνημείο.

Ερώτηση: Υπάρχει χρονοδιάγραμμα από τη στιγμή που έχει αποκαλυφθεί μόνον το 5% του μνημείου;

Απάντηση Κ. Περιστέρη: Πολύ χονδρικά το βάζουμε. Η ανασκαφή θα απαντήσει.

Ερώτηση: Μετά τα νέα ευρήματα με τα καρφιά και τα κομμάτια της θύρας, ενισχύεται  η χρονολόγηση;

Απάντηση Κ. Περιστέρη: Όταν εμείς χρονολογούμε το μνημείο στο τελευταίο τέταρτο του 4ουπ.Χ αιώνα, είμαστε απόλυτα σίγουροι τόσο για τον περίβολο, όσο και για τα ευρήματά μας. Το να έρχονται συνάδελφοι, που από φωτογραφία χρονολογούν, δεν γίνεται. Τα καρφιά δεν εμπλουτίζουν την χρονολόγηση. Σας δίνουμε όλα τα στοιχεία για να έχετε σαφή εικόνα. Ωστόσο, δεν μπορεί όλο το υλικό να βγαίνει σε ένα δελτίο τύπου.

Ερώτηση: Από τον Αύγουστο και μετά, έγιναν  νέα γαιοσκαναρίσματα;

Απάντηση Κ. Περιστέρη: Δεν έχουν γίνει ποτέ εκεί που σκάβουμε τώρα. Εκεί είχε τα μπάζα Λαζαρίδη και ήταν αδύνατον να γίνει. Έχει γίνει στον φυσικό λόφο, όπου βρέθηκαν τάφοι εποχής σιδήρου και αρχαϊκών χρόνων.

Ερώτηση: Δεν έχει κάνει ανάλογη έρευνα η κ. Κουκούλη;

Απάντηση Κ. Περιστέρη:Δεν ξέρω τι έχει κάνει. Δεν έχω στο αρχείο της Εφορείας τίποτε σχετικό. Αυτά που λέει ο κ. Πολυμενάκος δεν ευσταθούν. Είχε έρθει το 1992 και έκανε έρευνα στον τάφο της αλεπούς και στους γύρω μακεδονικούς τάφους.

Ερώτηση: Υπάρχουν δημοσιεύματα που λένε ότι μετέχετε σε διαδικασία πολιτικής εκμετάλλευσης.

Απάντηση Κ. Περιστέρη: Δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Κάνω ανασκαφές πάνω από 30 χρόνια. Νιώθω λατρεία για τη δουλειά μου. Όλα αυτά είναι κακίες. Εκτός αν εννοούν τη στήριξη που μου παρέχει η πολιτική ηγεσία του ΥΠΟΟΑ στο οποίο υπηρετώ και ευχαριστώ γι αυτό.

Ερώτηση: Τι λέτε εσείς κ. Μενδώνη;

Απάντηση: Δεν καταλαβαίνω γιατί μιλάμε για πολιτική εκμετάλλευση. Καθοδήγησε  κάποιος το εύρημα για να βρεθεί εκεί που βρέθηκε; Γιατί είναι πολιτική εκμετάλλευση, επειδή ο υπουργός Πολιτισμού επισκέπτεται το εύρημα ασκώντας τις αρμοδιότητες του; Από πότε είναι πολιτική εκμετάλλευση, το γεγονός ότι ο πρωθυπουργός από ενδιαφέρον επισκέπτεται ένα σημαντικό μνημείο;

Ερώτηση: Η εξέλιξη της ανασκαφής επιβεβαιώνει την υπόθεση σας για μακεδονικό τάφο. Την ίδια ώρα μας λέτε ότι βρέθηκαν πεσμένα μάρμαρα. Ακούγεται από αρχιτέκτονες ότι η αποχωμάτωση έβλαψε τα μάρμαρα.

Απάντηση Κ. Περιστέρη: Δεν κάναμε αποχωμάτωση με μηχανήματα πάνω από τον τάφο. Όμως, το  1913  εδώ υπήρχε μια μονάδα βουλγαρικού στρατού και δίνονταν μάχες. Βρίσκουμε ακόμη οβίδες, που πιθανόν προκάλεσαν ζημιά. Ενώ τον 6 μ.Χ. αιώνα, είχαμε σεισμό 6,8 ρίχτερ, που άλλαξε και τον ρούν του Στρυμώνα, προκαλώντας, επίσης ζημιά και στον τάφο.

Ερώτηση: Έχουν μπει στον τάφο;

Απάντηση: Κ. Περιστέρη: Στα αρχαία χρόνια ίσως να είχαν να είχαν μπει τυμβωρύχοι. Αλλά θα  ήταν δύσκολο να έχουν φτάσει μέσα.

Λ. Μενδώνη: Η τυμβωρυχία ήταν σύνηθες φαινόμενο στην αρχαιότητα. Έχουμε ισχυρές ενδείξεις ότι στα αρχαία χρόνια έγιναν απόπειρες σύλησης. Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε μέχρι πού έφτασαν.

Ερώτηση: Πότε θα είναι επισκέψιμος ο τύμβος; Ακούμε για υδροπλάνα;

Απάντηση: Κ. Περιστέρη: Θα είναι καλό  να γίνει επισκέψιμος αλλά όταν θα έχουμε τελειώσει την εργασία μας. Χρειαζόμαστε χρόνο γιατί υπάρχουν πολλά  στάδια.

Λ. Μενδώνη: Να σας θυμίσω ότι ο Ανδρόνικος ανάσκαψε το 1977 τη μεγάλη τούμπα στην Βεργίνα. Όμως η  σημερινή μορφή του μουσείου ολοκληρώθηκε το 2002. Η Αμφίπολη δεν είναι μόνον ο τύμβος Καστά. Είναι από τις σημαντικότερες πόλεις  του βορειοελλαδικού χώρου. Με αφορμή την ανασκαφή δίνεται η ευκαιρία να μπει η περιοχή στον αναπτυξιακό χάρτη. Το βαρύ πολιτιστικό απόθεμα, το πολιτιστικό τοπίο με το φυσικό περιβάλλον πρέπει να διατηρηθούν στο μέγιστο βαθμό.

Αθήνα  30  Σεπτεμβρίου 2014

                                  ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ 

Συνεχίστηκε από την ΚΗ’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, η αρχαιολογική έρευνα στο ταφικό συγκρότημα λόφου Καστά Αμφίπολης. Αφαιρέθηκαν οι δύο τελευταίοι δόμοι του τοίχου σφράγισης, μπροστά από τον δεύτερο διαφραγματικό τοίχο, (φωτο 1) αποκαλύπτοντας στο σύνολο τους τα μαρμάρινα βάθρα (φωτο 2), πάνω στα οποία πατούν οι Καρυάτιδες. 

Ο διάκοσμος των βάθρων είναι συνέχεια της ορθομαρμάρωσης των τοίχων. Αποτελείται από μαρμάρινους δόμους με περιταίνια. Το ύψος των βάθρων είναι 1,40μ., έχουν πλάτος 1,36μ. και πάχος 0,72μ. Το συνολικό ύψος βάθρου και αγάλματος είναι 3,67μ.(φωτο 3). Το δάπεδο του δεύτερου χώρου είναι υπερυψωμένο κατά 0,07μ. Ιχνη μπλέ χρώματος εντοπίζονται στο μέτωπο της ανωτέρω επιφάνειας, (φωτο 4).

 Συνεχίστηκαν, επίσης, οι ανασκαφικές εργασίες, στον χώρο πίσω από τις Καρυάτιδες, με αφαίρεση χωμάτων σε βάθος μέχρι 1,5μ. αποκαλύπτοντας την συνέχεια της ορθομαρμάρωσης των τοίχων, όπως και στον προηγούμενο χώρο, καθώς και μεγάλο μέρος του θυρώματος, που οδηγεί στον τρίτο χώρο. 

Ολοκληρώθηκαν, ακόμη, οι εργασίες αντιστήριξης με την προσθήκη υποστυλωμάτων στον πρώτο χώρο και ταυτόχρονα τοποθετήθηκαν οριζόντιες αντηρίδες στον δεύτερο, προκειμένου να προχωρήσει η αποχωμάτωση. Παράλληλα, με τη συνέχιση της αποχωμάτωσης, στο θύρωμα του τρίτου διαφραγματικού τοίχου, ξεκίνησαν οι εργασίες υποστύλωσης στον τρίτο χώρο.

Πηγή: http://www.yppo.gr/0/gindex.jsp