Ο αποικισμός λοιπόν της Κάτω Ιταλίας και της Σικελίας από την Ελλάδα έγινε ξαφνικά και μέσα σε 50 χρόνια, από το 736 έως το 683 π.Χ. Για να αντιληφθούμε το αξιοσημείωτο αυτό ιστορικό φαινόμενο, πρέπει να θυμηθούμε ότι στα χρόνια αυτά κατασκευάστηκαν, όπως προείπαμε, από τους Κορινθίους τα πρώτα μεγάλα πλοία, οι τριήρεις.

Η πόλη ιδρύθηκε το 733 π.Χ. από Κορίνθιους, γέννησε ποιητές και στοχαστές όπως ο Επίχαρμος και ο Αρχιμήδης, την επισκέφτηκαν επιφανείς προσωπικότητες όπως ο Πίνδαρος, ο Αισχύλος και ο Πλάτων, και η πόλη έγινε μία από τις πιο πλούσιες Ελληνικές πόλεις της Μεσογείου.

Το τέλος του 12ου αι. π. Χ. εγκαινίασε για το χώρο του Αιγαίου μια περίοδο ανακατατάξεων που διήρκησε χρονικά περίπου μέχρι τον 8ο αι. π. Χ. Αιτία ήταν η πτώση του μυκηναϊκού πολιτισμού που έσβησε σταδιακά, μάλλον υπό την συνεχή πίεση φυλών από τον βορά, γεγονότος που στην συλλογική μνήμη των ανθρώπων που έζησαν στα ίδια εδάφη αιώνες αργότερα έμεινε γνωστό ως «η κάθοδος των Ηρακλειδών».

Όταν πια κατέστη σαφές ότι οι αθηναϊκές ενισχύσεις στη Σικελία δεν απέφεραν τα αναμενόμενα, κι ότι η αιφνιδιαστική επίθεση στις Επιπολές δεν μπόρεσε να ανατρέψει τη σε βάρος των Αθηναίων κατάσταση, ο στρατηγός Δημοσθένης πρότεινε την άμεση επιστροφή στην Αθήνα. Σκεπτόμενος καθαρά ορθολογιστικά απεφάνθη ότι δεν είχε κανένα νόημα να εξαντλήσουν το στράτευμα σ’ έναν τόσο αβέβαιο αγώνα στις Συρακούσες, τη στιγμή που ο εχθρός οχύρωνε τη Δεκέλεια φέρνοντας σε φοβερά δύσκολη θέση την Αθήνα.

Όταν οι Πελοποννήσιοι πήραν την απόφαση να στείλουν βοήθεια στη Σικελία, οι Συρακούσες βρίσκονταν ήδη σε πολύ δύσκολη θέση. Οι Αθηναίοι πλιατσικολόγησαν τα Μέγαρα, πόλη που κατείχαν οι Συρακούσιοι, επέστρεψαν στον ποταμό Τηρία «κι από κει προχώρησαν στο εσωτερικό καταστρέφοντας τον τόπο και καίγοντας τα σπαρτά».