Ετικέτα: Αρχαία Ελλάδα

Ο Θησέας μάχεται με  τον ληστή Προκρούστη. Αττικής ερυθρόμορφη κύλικας, περ. 440-430 π.Χ. Museo Británico.

Θησέας, ένας μεταρρυθμιστής ήρωας

Σύμφωνα με τους διασωθέντες βασιλικούς καταλόγους των Αθηνών ο Θησέας φαίνεται να βασιλεύει από το 1251 μέχρι και το 1221 π.Χ., αλλά ακόμη η ιστορικότητα του ήρωα δεν έχει αποδειχτεί. Το ισχυρότερο στοιχείο αποτελεί το «Πάριο Χρονικό», μια επιτύμβια στήλη που αναφέρει ανάμικτα μυθικά και ιστορικά γεγονότα από το 1581 π.Χ. μέχρι και το 264 π.Χ.  Σίγουρα πάντως έδρασε πριν από τον Τρωικό πόλεμο, αφού ο Όμηρος σαν αρχηγό των Αθηναίων στην εκστρατεία αναφέρει τον Μενεσθέα, που διαδέχτηκε τον Θησέα στην βασιλεία των Αθηνών.

Διαβάστε περισσότερα ›
Ιάκωβος Ρίζος (1849 - 1926). Κυρία ξαπλωμένη στον καναπέ. Συλλογή Ιδρύματος Ε. Κουτλίδη

Ο Αριστοτέλης, η ολοκλήρωση του ζητήματος της αφής και η σωματική μεσότητα

Για τον Αριστοτέλη τα φυτά στερούμενα σωματικής μεσότητας, ως πρωτόλεια μορφή ζωής, είναι αδύνατο να αντιληφθούν αισθητηριακά οτιδήποτε, αφού η απώλεια προσωπικής μεσότητας ακυρώνει και οτιδήποτε θα μπορούσε να τη διαταράξει. Όσο κι αν σε επίπεδο αφής ανταποκρίνονται στα ερεθίσματα της ζέστης ή του κρύου θα ήταν μάλλον παράλογο να ισχυριστεί κανείς ότι ακούν ή βλέπουν. Η περίπτωση να αισθάνονται και να μην μπορούν να το εκφράσουν δεν τίθεται από τον Αριστοτέλη, πολύ περισσότερο η πιθανότητα να εκφράζονται κιόλας, αλλά αυτό να μη γίνεται αντιληπτό από τον άνθρωπο γιατί βρίσκεται έξω από τις δικές του αντιληπτικές δυνατότητες.

Διαβάστε περισσότερα ›
Γιοχάνες Βερμέερ. Johannes Vermeer (1632-1675), Η μαστροπός, 1656. Δρέσδη, Πινακοθήκη των Παλαιών Δασκάλων

Ο Αριστοτέλης και οι προβληματισμοί για την αφή

Η αίσθηση της αφής που εξακολουθεί να βρίσκεται σε ισχύ ακόμη και μέσα στο νερό μοιάζει με τις άλλες, αφού και η ακοή και όραση και η γεύση ενεργοποιούνται επίσης στο υγρό στοιχείο. Οι πιθανές αλλοιώσεις που μπορεί να επέλθουν από την παρουσία του νερού (σε άλλες αισθήσεις περισσότερο και σε άλλες λιγότερο) δεν ακυρώνουν το γεγονός.

Διαβάστε περισσότερα ›
Πωλ Σεζάν. Paul Cézanne‎‎. Οι μεγάλες λουόμενες, 1906 Φιλαδέλφεια, Museum of Art.

Ο Αριστοτέλης και οι ιδιότητες της ακοής, της γεύσης και της όρασης

Η κατάδειξη των γευστικών αποχρώσεων θα τεθεί ως επιπλέον παράγοντας της διαμόρφωσης της ψυχής. Η ψυχή τρεφόμενη από τις εμπειρίες δεν μπορεί παρά να διαπλάθεται από τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος. Οι αισθήσεις είναι δυνατό να συνδεθούν με μνήμες, δηλαδή να προσδώσουν συναισθηματική διάσταση σε ό,τι αντιλαμβάνονται. Τα τραγούδια, ως καλλιτεχνική εκδοχή του ήχου είναι σε θέση να οδηγήσουν σε έντονες συναισθηματικές εξάρσεις επιτείνοντας τόσο τη χαρά όσο και τη λύπη.

Διαβάστε περισσότερα ›
Πίτερ Μπρίγκελ ο πρεσβύτερος. (περ. 1525-1530 - 1569). Χωριάτικος γάμος

Ο Αριστοτέλης σχετικά με τη φωνή και την όσφρηση

Η ψυχή είναι σε θέση να λειτουργεί γεννώντας σκέψεις και συναισθήματα με όλα τα ερεθίσματα των αισθήσεων, που φυσικά έχουν σωματική αφετηρία. Υπό αυτή την έννοια, οποιοσδήποτε σωματικός ακρωτηριασμός που στερεί δυνατότητες αναγκαστικά έχει και ψυχικές προεκτάσεις συρρικνώνοντας το πεδίο των ερεθισμάτων που μπορούν να τη θρέψουν.

Διαβάστε περισσότερα ›
Εντουάρ Μανέ. Édouard Manet. Μουσική στους κήπους της Τυιλερί, 1862. Λονδίνο, Εθνική Πινακοθήκη.

Ο Αριστοτέλης και το ζήτημα του ήχου

«Ακόμη, ο ήχος ακούγεται στον αέρα και στο νερό, αλλά λιγότερο. Υπεύθυνος για τον ήχο, όμως, δεν είναι ο αέρας ούτε το νερό· αλλά πρέπει στερεά σώματα να χτυπήσουν μεταξύ τους και με τον αέρα. Κι αυτό συμβαίνει όταν ο αέρας μετά το χτύπημα μείνει στη θέση του και δε διασκορπιστεί. Γι’ αυτό, αν χτυπηθεί γρήγορα και δυνατά παράγει ήχο· γιατί πρέπει η κίνηση του σώματος που ραπίζει να προλάβει τη διάχυση του αέρα, όπως κάποιος θα χτυπούσε ένα σωρό ή μια στήλη άμμου, που κινείται γρήγορα»

Διαβάστε περισσότερα ›
Γκούσταφ Κλιμτ. Gustav Klimt (1862–1918). Οι φίλες, 1916/17

Ο Αριστοτέλης, οι αισθήσεις, η σοφία και τα πάθη

«Ούτε και το πάθος, όμως, έχει μία μόνο σημασία· αλλά τη μια σημαίνει κάποια φθορά που προκαλείται από το αντίθετο, ενώ την άλλη είναι μάλλον διατήρηση του όντος που βρίσκεται σε κατάσταση δυνατότητας από εκείνο που είναι σε εντελέχεια και όμοιο με το πρώτο, με τον ίδιο τρόπο που σχετίζεται η δυνατότητα με την εντελέχεια»

Διαβάστε περισσότερα ›
Μινώταυρος

Ο Αριστοτέλης, η ψυχή και ο ρόλος της τροφής

«Άλλη, όμως, είναι η ουσία της τροφής και άλλη του αυξητικού· γιατί, όταν πάρουμε το έμψυχο ως ποσότητα, το τρόφιμο παρέχει την αύξηση· όταν, όμως, το πάρουμε ως συγκεκριμένο πράγμα και υπόσταση, το τρόφιμο είναι τροφή· γιατί η θρέψη διατηρεί την υπόσταση του εμψύχου και αυτό υπάρχει όσο καιρό τρέφεται· και η τροφή προκαλεί τη γέννηση όχι εκείνου που τρέφεται, αλλά ενός άλλου, που είναι σαν κι αυτό που τρέφεται· γιατί ήδη η δική του υπόσταση υπάρχει και τίποτε δε γεννά το ίδιο τον εαυτό του, αλλά τον διατηρεί. Ώστε η αρχή αυτή της ψυχής είναι μια ικανότητα που διατηρεί αυτό που την έχει τέτοιο που είναι, ενώ η τροφή την καθιστά έτοιμη να λειτουργήσει. Γι’ αυτό, όταν το ον στερηθεί την τροφή, δεν μπορεί να συνεχίσει να υπάρχει» (416b13-21).

Διαβάστε περισσότερα ›
Ο Αριστοτέλης και οι ψυχές όλων των όντων

Ο Αριστοτέλης και οι ψυχές όλων των όντων

«Λειτουργίες της είναι η γέννηση και η χρήση της τροφής· γιατί, η πιο φυσική λειτουργία για τα ζωντανά όντα, που είναι ολοκληρωμένα και όχι ατελή, ή των οποίων η γέννηση δεν είναι αυτόματη, είναι να δημιουργήσουν ένα άλλο ον, όμοιο με τα ίδια· το ζώο, δηλαδή, ένα ζώο και το φυτό ένα φυτό, για να μετέχουν, όπως μπορούν, στο αιώνιο και το θείο· γιατί όλα αυτό θέλουν και για τούτο κάνουν όσα κάνουν σύμφωνα με τη φύση τους»

Διαβάστε περισσότερα ›
Γκυστάβ Κουρμπέ (Gustave Courbet). «Οι κοσκινίστρες του σιταριού.» Νάντη, Μουσείο Καλών Τεχνών, 1854.

Ο Αριστοτέλης και ο ορισμός της ψυχής

Κι όπως το χέρι δεν υφίσταται στερούμενο της τελεολογικής του αποστολής όταν αποκόπτεται από το σώμα, έτσι και η ζωή δεν υφίσταται όταν το σώμα χάσει την ψυχή, αφού χωρίς ψυχή παύει κάθε ελπίδα εντελέχειας: «Και αυτό που έχει τη δυνατότητα να ζήσει δεν είναι το σώμα που έχει χάσει την ψυχή, αλλά εκείνο που την έχει. Το σπέρμα, έτσι, και ο καρπός, έχουν τη δυνατότητα να γίνουν ένα τέτοιο σώμα»

Διαβάστε περισσότερα ›