Κατηγορία: Φιλοσοφία

«Είναι φανερό, λοιπόν, ότι το “αισθάνομαι με την όραση” δε σημαίνει ένα μόνο πράγμα· γιατί, και όταν δε βλέπουμε με την όραση διακρίνουμε και το σκοτάδι και το φως, αλλά όχι με τον ίδιο τρόπο» (425b 21-23). Κι όχι μόνο αυτό: «Ακόμη, όμως, και το όργανο που βλέπει είναι κατά κάποιον τρόπο χρωματισμένο· γιατί κάθε αισθητήριο μπορεί να δεχθεί το αισθητό χωρίς την ύλη. Γι’ αυτό κι όταν δεν υπάρχουν αισθητά μέσα στα αισθητήρια όργανα εξακολουθούν να υπάρχουν τα αισθήματα και οι εικόνες» (425b 24-27).

Ο Αριστοτέλης και η ολοκλήρωση του ζητήματος της κοινής αίσθησης

Με άλλα λόγια, η αίσθηση του χρώματος δεν υπάρχει μόνο στο αντικείμενο που τίθεται για παρατήρηση, αλλά και στο ίδιο το αισθητήριο όργανο που όχι μόνο βλέπει το χρώμα, αλλά ταυτόχρονα ξέρει να το αναγνωρίζει και να το αποκωδικοποιεί. Από αυτή την άποψη, οι αισθήσεις δεν αφορούν μόνο τον εντοπισμό του ερεθίσματος που τις ενεργοποιεί, αλλά και την ερμηνεία των δεδομένων που εκείνο παρέχει.

Διαβάστε περισσότερα ›
Συνεχίζοντας το τρίτο και τελευταίο βιβλίο από το έργο του Περί Ψυχής ο Αριστοτέλης θα κάνει λόγο για τα κοινά αισθητά: «… ούτε μπορεί να υπάρχει κάποιο ιδιαίτερο αισθητήριο για τα κοινά αισθητά, τα οποία αισθανόμαστε κατά περίσταση με κάθε αίσθηση· όπως για παράδειγμα την κίνηση, τη στάση το σχήμα, το μέγεθος, τον αριθμό, την ενότητα» (425a 15-18).

Ο Αριστοτέλης και η έννοια της κοινής αίσθησης

Ο Αριστοτέλης προσπαθεί να προλάβει πιθανές απορίες: «Θα μπορούσε κάποιος […] να αναρωτηθεί για ποιο σκοπό έχουμε περισσότερες αισθήσεις και όχι μία και μόνη. Ίσως είναι για να μας διαφεύγουν λιγότερο τα επακόλουθα και κοινά αισθητά, όπως η κίνηση, το μέγεθος και ο αριθμός· γιατί, αν μόνο η όραση αισθανόταν τα κοινά και η ίδια είχε αντικείμενο το λευκό» (όπου σύμφωνα με τον Χριστοδούλου ως λευκό πρέπει εδώ να εννοηθεί η γενική έννοια του χρώματος) «τα κοινά αισθητά θα περνούσαν περισσότερο απαρατήρητα και θα μας φαινόταν ότι όλα τα αισθητά είναι το ίδιο πράγμα, επειδή το χρώμα και το μέγεθος συνοδεύουν το ένα το άλλο»

Διαβάστε περισσότερα ›
Ολοκληρώνοντας το δεύτερο βιβλίο του έργου Περί Ψυχής ο Αριστοτέλης διερωτάται αν ένα ον που στερείται μιας αίσθησης (όραση, όσφρηση κλπ) κρίνεται ευάλωτο σε οποιαδήποτε ενδεχόμενη επίδρασή της: «Κάποιος […] θα αναρωτιόταν αν μπορεί να πάθει κάτι από την οσμή ένα πράγμα που δεν μπορεί να οσφρανθεί ή αν κάτι που δεν μπορεί να δει από το χρώμα· το ίδιο και για τις άλλες αισθήσεις»

Ο Αριστοτέλης και η αναζήτηση των αισθητηρίων οργάνων

Οι μόνες αισθήσεις που μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές επιπτώσεις είναι η γεύση και η αφή, που, όπως φαίνεται, λειτουργούν από κοινού, αφού πέρα από την ομοιότητα ότι ενεργοποιούνται με άμεση επαφή με το σώμα (χωρίς, δηλαδή, εξωτερικό ενδιάμεσο) η μία (γεύση) λειτουργεί ως προέκταση της άλλης (αφή): «Τα απτά και οι γεύσεις, όμως, ενεργούν πάνω στα σώματα· γιατί, αν δεν τα επηρέαζαν από τι θα έπασχαν τα άψυχα και θα αλλοιώνονταν;»

Διαβάστε περισσότερα ›
«Το απτό, όμως, διαφέρει από τα ορατά και τα ηχητικά, αφού τα τελευταία τα αισθανόμαστε επειδή πάνω μας επιδρά το ενδιάμεσο, ενώ τα απτά τα αισθανόμαστε όχι με τη δράση του ενδιάμεσου, αλλά ταυτόχρονα με το ενδιάμεσο, όπως εκείνος που χτυπήθηκε με ασπίδα· γιατί η ασπίδα δε χτυπήθηκε και μετά χτύπησε, αλλά συνέβη να χτυπηθούν και τα δυο ταυτόχρονα» (423b 13-17).

Ο Αριστοτέλης, η ολοκλήρωση του ζητήματος της αφής και η σωματική μεσότητα

Το αισθητήριο όργανο δεν έχει άλλη επιλογή από το να σχετιστεί με το χειροπιαστό μέγεθος που θα το καθορίσει. Η αίσθηση, όμως, ανήκει στα άυλα, στην ικανότητα της αντίληψης που ασφαλώς δεν είναι χειροπιαστή, όσο κι αν μπορεί να γεννήσει συγκεκριμένα συμπεράσματα ή συναισθήματα. Η διαφοροποίηση, όμως, αυτή της ουσίας τους δεν αφορά το καθημερινό πεδίο της πρακτικής εφαρμογής. Σε κάθε περίπτωση, όταν το αισθητήριο όργανο δε συνδυάζεται από την υποσχόμενη αίσθηση, στερείται νοήματος, όπως οτιδήποτε στερείται από θέση αρχής τη δυνατότητα της ολοκλήρωσης της αποστολής του.

Διαβάστε περισσότερα ›
Φιλοσοφία και Χωρισμός

Φιλοσοφία και Χωρισμός

Η φιλοσοφία με βοηθά να αναγνωρίζω τη διαφορά ανάμεσα στην επιθυμία και στην ανάγκη. Όταν το αγόρι μου βγαίνει μαζί μου όχι επειδή το θέλει πραγματικά, αλλά απλώς για να μην βαριέται, δεν με πληγώνει μόνο η αλήθεια της κατάστασης—με πληγώνει και το ότι εγώ για λίγο πίστεψα πως αυτό ήταν αγάπη. Ο Σπινόζα λέει πως η ελευθερία είναι η κατανόηση της αναγκαιότητας· κι εγώ καταλαβαίνω πως δεν μπορώ να υποχρεώσω κανέναν να με θέλει. Αυτό που μπορώ, όμως, είναι να δω καθαρά, να μην κλείνω τα μάτια σε ό,τι με μειώνει και να διαλέξω, με επίγνωση, να μη γίνω το αντίδοτο στη βαρεμάρα κανενός.

Διαβάστε περισσότερα ›
Τα φιλοσοφικά θεμέλια του woke – Η French Theory

Τα φιλοσοφικά θεμέλια του woke – Η French Theory

O Γάλλος φιλόσοφος Danny Robert Dufour διερευνά τον καθοριστικό ρόλο που διαδραμάτισε η French Theory στη διαμόρφωση του νέου φιλοσοφικού και ιδεολογικού τοπίου της Δύσης. Τρεις Γάλλοι φιλόσοφοι, οι Φουκώ, Ντεριντά και Ντελέζ, μαζί με μια πληθώρα ομοϊδεατών τους, Γάλλων, Ιταλών, Βρετανών, Γερμανών, θα διαμορφώσουν τη νέα βουλγκάτα της αποδόμησης και του μεταμοντερνισμού κατά τη δεκαετία του 1960.

Διαβάστε περισσότερα ›
Ιάκωβος Ρίζος (1849 - 1926). Κυρία ξαπλωμένη στον καναπέ. Συλλογή Ιδρύματος Ε. Κουτλίδη

Ο Αριστοτέλης, η ολοκλήρωση του ζητήματος της αφής και η σωματική μεσότητα

Για τον Αριστοτέλη τα φυτά στερούμενα σωματικής μεσότητας, ως πρωτόλεια μορφή ζωής, είναι αδύνατο να αντιληφθούν αισθητηριακά οτιδήποτε, αφού η απώλεια προσωπικής μεσότητας ακυρώνει και οτιδήποτε θα μπορούσε να τη διαταράξει. Όσο κι αν σε επίπεδο αφής ανταποκρίνονται στα ερεθίσματα της ζέστης ή του κρύου θα ήταν μάλλον παράλογο να ισχυριστεί κανείς ότι ακούν ή βλέπουν. Η περίπτωση να αισθάνονται και να μην μπορούν να το εκφράσουν δεν τίθεται από τον Αριστοτέλη, πολύ περισσότερο η πιθανότητα να εκφράζονται κιόλας, αλλά αυτό να μη γίνεται αντιληπτό από τον άνθρωπο γιατί βρίσκεται έξω από τις δικές του αντιληπτικές δυνατότητες.

Διαβάστε περισσότερα ›
Γιοχάνες Βερμέερ. Johannes Vermeer (1632-1675), Η μαστροπός, 1656. Δρέσδη, Πινακοθήκη των Παλαιών Δασκάλων

Ο Αριστοτέλης και οι προβληματισμοί για την αφή

Η αίσθηση της αφής που εξακολουθεί να βρίσκεται σε ισχύ ακόμη και μέσα στο νερό μοιάζει με τις άλλες, αφού και η ακοή και όραση και η γεύση ενεργοποιούνται επίσης στο υγρό στοιχείο. Οι πιθανές αλλοιώσεις που μπορεί να επέλθουν από την παρουσία του νερού (σε άλλες αισθήσεις περισσότερο και σε άλλες λιγότερο) δεν ακυρώνουν το γεγονός.

Διαβάστε περισσότερα ›
Πωλ Σεζάν. Paul Cézanne‎‎. Οι μεγάλες λουόμενες, 1906 Φιλαδέλφεια, Museum of Art.

Ο Αριστοτέλης και οι ιδιότητες της ακοής, της γεύσης και της όρασης

Η κατάδειξη των γευστικών αποχρώσεων θα τεθεί ως επιπλέον παράγοντας της διαμόρφωσης της ψυχής. Η ψυχή τρεφόμενη από τις εμπειρίες δεν μπορεί παρά να διαπλάθεται από τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος. Οι αισθήσεις είναι δυνατό να συνδεθούν με μνήμες, δηλαδή να προσδώσουν συναισθηματική διάσταση σε ό,τι αντιλαμβάνονται. Τα τραγούδια, ως καλλιτεχνική εκδοχή του ήχου είναι σε θέση να οδηγήσουν σε έντονες συναισθηματικές εξάρσεις επιτείνοντας τόσο τη χαρά όσο και τη λύπη.

Διαβάστε περισσότερα ›
Πίτερ Μπρίγκελ ο πρεσβύτερος. (περ. 1525-1530 - 1569). Χωριάτικος γάμος

Ο Αριστοτέλης σχετικά με τη φωνή και την όσφρηση

Η ψυχή είναι σε θέση να λειτουργεί γεννώντας σκέψεις και συναισθήματα με όλα τα ερεθίσματα των αισθήσεων, που φυσικά έχουν σωματική αφετηρία. Υπό αυτή την έννοια, οποιοσδήποτε σωματικός ακρωτηριασμός που στερεί δυνατότητες αναγκαστικά έχει και ψυχικές προεκτάσεις συρρικνώνοντας το πεδίο των ερεθισμάτων που μπορούν να τη θρέψουν.

Διαβάστε περισσότερα ›