«Ο Θεός έδωσε την αρρώστια και τη γιατρειά.»

Γράφει ο Δημήτρης Τζήκας

Η παροιμία του τίτλου σημαίνει ότι κάθε αρρώστια έχει το φάρμακό της· ο θεός έστειλε την ασθένεια, ο ίδιος θα θεραπεύσει και τον ασθενή. Παρόμοιες η ιταλική «Κάθε αρρώστια έχει το γιατρικό της.» και η ρωμουνική «Έδωκε ο Κύριος ο Θεός αρρώστιες, μα άφησε και γιατρικά.»^[1] Κατά τους αρχαίους Έλληνες, η αρρώστια προερχόταν από τον φθόνο ή την οργή των θεών· «στυγερὸς δέ οἱ ἔχραε δαίμων», διαβάζουμε στην Οδύσσεια, δηλ. «γιατί τον χτύπησε κάποιος θεός που οργίστη»·^[2] αλλού η αιτία της νόσου αποδίδεται στον Απόλλωνα: Του Δία και της Λητώς τους έσπρωξεν ο γιος, που με το ρήγα / χολιάζοντας κακιά εξεσήκωσεν αρρώστια και πέθαιναν / στρατός πολύς· τι δε σεβάστηκεν ο γιος του Ατρέα το Χρύση, / του θεού το λειτουργό· στ’ Αργίτικα γοργά καράβια είχε έρθει / με λύτρα αρίφνητα, την κόρη του να ξαγοράσει πίσω.^[3] Στην Οδύσσεια πάλι, ο Δίας στέλνει το κακό: Κι ο δυνατός Πολύφημος μέσαθε κράζει· «Ώ φίλοι, / με δόλο, όχι με δύναμη· Κανένας ο φονιάς μου. / Κι αυτοί του απολογήθηκαν με λόγια φτερωμένα· / «Κανένας σα δε σ’ άγγιξε και μόνος σου σαν είσαι, / κακό που ο Δίας ο τρανός σου στέλνει, δεν ξεφεύγεις.^[4] Μέχρι και σήμερα πιστεύεται ότι ο θεός στέλνει σε κάποιον την αρρώστια ως τιμωρία για τις αμαρτίες και τα κρίματά του: «Ο θεός του ‘δωσε ή του ‘στειλε την αρρώστια.» Υπάρχει δε και κατάρα: «Κακή αρρώστια να σου δώσει ο θεός!» Λέγεται επίσης και το «ξέρει ο θεός που δίνει την αρρώστια.»·^[5] άλλες φορές μια νόσος σοβαρή, συνήθως κληρονομική, αποδίδεται στις «αμαρτίες» των προγόνων, συνήθως σε κάποιο άδικο φονικό: «γονέοι τρώνε τα ξινά και τα παιδιά μουδιάζουν.»^[6]

Παραπομπές

[1] Βλ. & Πολίτου, σελ. 483.

[2] Οδύσσεια (ε396). Μετάφραση των Καζαντζάκη-Κακριδή.

[3] Ιλιάδα (Α9-14) Μετάφραση των Καζαντζάκη-Κακριδή. Λητοῦς καὶ Διὸς υἱός· ὃ γὰρ βασιλῆϊ χολωθεὶς / νοῦσον ἀνὰ στρατὸν ὄρσε κακήν, ὀλέκοντο δὲ λαοί, / οὕνεκα τὸν Χρύσην ἠτίμασεν ἀρητῆρα / Ἀτρεΐδης· ὃ γὰρ ἦλθε θοὰς ἐπὶ νῆας Ἀχαιῶν / λυσόμενός τε θύγατρα φέρων τ᾿ ἀπερείσι᾿ ἄποινα.

[4] ὦ φίλοι, Οὖτίς με κτείνει δόλῳ οὐδὲ βίηφιν.· / «οἱ δ᾿ ἀπαμειβόμενοι ἔπεα πτερόεντ᾿ ἀγόρευον: / εἰ μὲν δὴ μή τίς σε βιάζεται οἶον ἐόντα, / νοῦσον γ᾿ οὔ πως ἔστι Διὸς μεγάλου ἀλέασθαι. Οδύσσεια (ι408-411). Μετάφραση Αργύρη Εφταλιώτη.

[5] Νικόλαος Πολίτης. Αι ασθένειαι κατά τους μύθους του ελληνικού λαού. Ανάτυπο από το Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρίας της Ελλάδος, Τόμος πρώτος. Αθήνα, 1883.

[6] Δημητρίου Γ. Καμπούρογλου. Ιστορία των Αθηναίων. Τουρκοκρατία. Εκ του τυπογραφείου Αλεξ. Παπαγεωργίου. Εν Αθήναις, 1889. Τομ. Α’, σελ. 311.

Το κείμενο γράφτηκε για την ομάδα του facebook Παροιμίες & γνωμικά.

Περισσότερες παροιμίες και παροιμιώδεις φράσεις μπορείτε να βρείτε στο αρχείο μας ΕΔΩ.