Η πριγκιπέσσα, οι πρίγκιπες κι οι μέλισσες…

Γράφει ο Κώστας Ι. Παλπάνης

 Η καταγωγή της είναι από τη Δυτική Ασία, αλλά έχει κατακτήσει πολλές χώρες, πολλές καρδιές και βέβαια την Ελλάδα. Σύμβολο της ελπίδας. Ανθεκτική στα δύσκολα. Βιαστική και κοκέτα, αλλά ντύνεται και στολίζεται πολύ γρήγορα. Πραγματική κυρία. Γόνος υψηλής καταγωγής, σύμφωνα με τη μυθολογία. Ανυπάκουη στις συμβουλές της μητέρας της. Ανυπόμονη και ερωτιάρα, γίνεται τελικά «θύμα» του έρωτα.

 Πανέμορφη πριγκιπέσσα στη Θράκη με το όνομα «Φυλλίς». Ερωτεύθηκε γόνο της σειράς της, γαλαζοαίματο, τον γιο του Θησέα, τον Δημοφώντα, για να μη δημιουργήσει σκάνδαλο στο παλάτι συνάπτοντας δεσμό με κοινό θνητό. Γοητεύτηκε από τους ευγενικούς του τρόπους και το παράστημα του, όταν αυτός επέστεφε από την Τροία. Ο έρωτας ήταν αμοιβαίος και κεραυνοβόλος. Παντρεύτηκαν αλλά ο καλός της, «σώγαμπρος» καθώς ήταν, πεθύμησε τον τόπο του, αφού παράκουσε την μητέρα του που τον συμβούλευε να πάρει κορίτσι από τον τόπο τους. Ο γαμπρός έφυγε και άργησε να επιστρέψει. Η ερωτευμένη και πιστή Φυλλίς τον περίμενε κι από τη στεναχώρια της μαράζωσε, «στέγνωσε» και πέθανε. Οι Θεοί τη λυπήθηκαν και τη μεταμόρφωσαν σε δένδρο. Όταν πια γύρισε ο «ξεχασιάρης» σύζυγος, τη βρήκε πιστή και νεκρή από έρωτα, μεταμορφωμένη σε δέντρο. Την αγκάλιασε θρηνώντας και αυτή γέμισε ανθούς μες το καταχείμωνο.

 Οι υποστηρικτές της «άλλης πλευράς» τονίζουν ότι κάθε άλλο παρά ξεχάστηκε και αδιαφόρησε ο Δημοφώντας. Παρά τις συμβουλές των οικείων και των φίλων του καθώς και τις προειδοποιήσεις των μετεωρολόγων να μην ταξιδεύσει λόγω χαμηλού βαρομετρικού, ξεκίνησε από την Αθήνα, για να επιστρέψει στο γυναικοσόι. Φυσικά, ως γνήσιος Έλληνας και δη Αθηναίος υπερηφανευόταν για το άρμα που οδηγούσε και χωρίς να λάβει τα αναγκαία μέτρα προστασίας, εγκλωβίστηκε και αμέλησε να ενημερώσει για την προβλεπόμενη καθυστέρηση. Απελπισμένη η Φυλλίς κρεμάστηκε, χάνοντας άντρα, βασίλειο και αποζημίωση… Όταν έφτασε ο «σώγαμπρος», αγκάλιασε το δέντρο και εκείνο ξαναπήρε ανθρώπινη μορφή. Η αγάπη νίκησε τον θάνατο. Η αγάπη που τη στέγνωσε, η ίδια αγάπη την ξαναζωντάνεψε.

 Άλλες «κακές γλώσσες» διαδίδουν πως ήταν ένα κοκκινομάγουλο κορίτσι με υπερπροστατευτική μητέρα. Με πρόσχημα να μην κρυώσει, την κλείδωνε στο δωμάτιο. Μια μέρα που ξέφυγε από την προσοχή της μάνας της, ο Βοριάς την είδε, την ερωτεύτηκε και της τραγουδούσε εν είδει καντάδας «Η μάνα σου είναι τρελή και σε κλειδώνει μοναχή…». Εκείνη απάντησε. «Και αν περνάς κι αν δεν περνάς, τα παπούτσια σου χαλάς!». Πώς όμως θα την κατακτούσε έτσι κρυόπλαστος, παγερός και φουρτουνιαμένος που ήταν; Το καλό το παλληκάρι ξέρει κι άλλο μονοπάτι! Προσέλαβε image maker και μεταμορφώθηκε σε πρίγκιπα και, όπως όλες οι γυναίκες, εκείνη ενέδωσε στη γοητεία του και στην υψηλή καταγωγή του. Εκμεταλλευόμενη την απουσία της μητέρας της, ξεπόρτισε από το σπίτι και έτρεξε στην αγκαλιά του καλού της. Εκείνος, ως όφειλε, σαν άνδρας σωστός και τίμιος που ήταν, της έκανε αμέσως πρόταση γάμου. Ανταποκρίθηκε γοητευμένη και αγκάλιασε τον καλό της. Και έτσι… πάγωσε. Από τότε ντύνεται νυφούλα δεχόμενη το «ανθοφόρο» χάδι του Βοριά. Ο έρωτας σε μεταμορφωνει, σε παγώνει, σε σκοτώνει αλλά και σε αναζωογονεί. Έκτοτε κάθε κορίτσι περιμένει τον «πριγκιπά» του, άσχετα ποιος είναι αυτός.

 Κάθε χρόνο, λοιπόν, η «πριγκίπισσα του έρωτα» ανθίζει νωρίτερα από κάθε άλλα δέντρο σηματοδοτώντας τον ερχομό της άνοιξης και γοητεύοντας κάθε άνθρωπο που τη βλέπει στολισμένη με τα ροδαλά της άνθη. Αυτά τα «ατελή» της άνθη είναι η αιτία της πρώιμης ανθοφορίας της, μιας ακόμη επιβεβαίωσης της τάξης και της αρμονίας που επικρατεί στη «λίαν καλή δημιουργία» από τον Δημιουργό που τα πάντα εν σοφία εποίησε. Ίσως γι’ αυτό ο Νίκος Καζαντζάκης προσπαθώντας να προσεγγίσει την έννοια του Θεού, ζήτησε τη βοήθεια της αμυγδαλιάς. «Είπα στη μυγδαλιά: «Αδερφή, μίλησέ μου για το Θεό» κι η μυγδαλιά άνθησε.». Τα ατελή άνθη της αμυγδαλιάς πολύ δύσκολα γονιμοποιούνται. Τον ρόλο του επικονιαστή αναλαμβάνουν με μεγάλη προθυμία οι μέλισσες ως «υποβοηθούμενη αναπαραγωγή», αφού εκείνη την εποχή δεν υπάρχουν άλλα δένδρα ανθισμένα, ούτε χλωρίδα ανθισμένη εκτός από «τς κάτσιαντρις». Έτσι επιτυγχάνεται η γονιμοποίηση και καρπόδεση της αμυγδαλιάς αλλά και η έναρξη της ωοτοκίας της βασίλισσας των μελισσών. Σημαντικός, λοιπόν, ο ρόλος της στη μελισσοκομία, προσφέροντας μέσα από τα άνθη της νέκταρ στις μέλισσες στη δύσκολη περίοδο του χειμώνα. Οι ειδικοί υποστηρίζουν πως αν άνθιζε μαζί με τα άλλα δένδρα, λόγω της ιδιομορφίας των λουλουδιών της, οι μέλισσες αλλά και τα άλλα έντομα πολύ δύσκολα θα την…επισκέπτονταν.

 Δεν είναι «αφελής, βιαστική και ωραιοπαθής», όπως εσφαλμένα την κατηγορούν. Είναι «παντός καιρού» και συνεπής στα ραντεβού της. Προβλέποντας τον καιρό, ανθίζει ακόμα και τον Δεκέμβρη, δείγμα πως ο χειμώνας θα είναι όψιμος. Όταν ανθίζει Γενάρη ή Φλεβάρη στέλνει μήνυμα ότι ο πολύς και βαρύς χειμώνας πέρασε. Όμως, «η καλή αμυγδαλιά ανθίζει το Γενάρη και κρατά τα αμύγδαλα μέχρι τον Αλωνάρη». Αντέχει στην ξηρασία, φοβάται όμως την υγρασία, γιατί ευνοούνται τα «ρευματικά» της, η μονίλια, και εμφανίζονται τα φύλλα της σα ζεματισμένα ή καμένα από την παγωνιά.

 Στο χωριό μου, λόγω του πλούσιου εδάφους και των κλιματολογικών συνθηκών, υπάρχουν αρκετά «δέντρα της ελπίδας», ορόσημα αιώνια στα σύνορα των χωραφιών λόγω της μεγάλης διάρκειας ζωής τους, τα οποία περίμεναν οι πρόγονοι μας να ανθίσουν, ένδειξη πως ο πολύς χειμώνας πέρασε. Στ’ Αμπόλια, στις Γουρνούλες, στη Μαβρέση. Αλλά και στον Τσιάνα κι τον Μπουμπόσυκα, σε όλα σχεδόν τα αμπέλια. Κοντά δε στο εργοστάσιο ξυλείας του Τσιτσόπουλου, στην τοποθεσία «Αμυγδαλιές», σώζονται αμυγδαλιές που πλησιάζουν τον αιώνα, αγαπημένη τοποθεσία των παιδικών μου χρόνων. Στόλιζαν και στολίζουν την περιοχή τους με τα ροζουλιά τους άνθη, σκορπώντας το μεθυστικό τους άρωμα υπό τους ήχους από το βουητό των μελισσών. Μας γέμιζαν με χαρά και αισιοδοξία για τον ερχομό της άνοιξης, αλλά και τις κοιλιές μας με τους πράσινους ακόμα καρπούς τους, τα τσιάγαλα, το «σνάκ» της εποχής μας. Εκεί καταφεύγαμε, για να μαζέψουμε ξερά αμύγδαλα για το χειμώνα, αφού είναι πλούσια τροφή σε πρωτεΐνες, σίδηρο, ασβέστιο, βιταμίνη Β και μάλιστα χωρίς γλουτένη. Γι’ αυτό δεν είχαμε ούτε ζάχαρο ούτε χοληστερίνη, αλλά ισχυρό ανοσοποιητικό. Έπρεπε να φροντίσουμε μόνοι μας για τις χειμωνιάτικες προμήθειες, αφού μας είχαν διδάξει πως «τα αγαθά κόποις κτώνται» ή πως «για να φας αμύγδαλο, πρέπει να το σπάσεις, ενώ ο τεμπέλης δεν τρώει αμύγδαλα, γιατί βαριέται να τα σπάσει». Δεν πίναμε όμως αμυγδαλόγαλο, αφού εμείς είχαμε γάλα «γάλα».

 Πολλαπλές οι χρήσεις της. Το ξύλο της χρησιμοποιείται για ξυλολεπτουργικές εργασίες. Από ξύλο αμυγδαλιάς γίνεται το στόμιο της γκάιντας. Οι Αιγύπτιοι έβαζαν αμύγδαλα στους τάφους των Φαραώ, για να τους τρέφουν στη μεταθανάτια ζωή. Στην Ιταλία ρίχνουν αμύγδαλα στις νύφες δείγμα ευτεκνίας και καλλιτεκνίας. Συνώνυμα του «ανθόσπαρτου βίου» τα αμύγδαλα, προσφέρονται στους νεόνυμους. Τα κουφέτα, άλλωστε, είναι ολόκληρα αμύγδαλα μέσα σε κέλυφος επεξεργασμένης ζάχαρης. Γενικότερα οι μέρες χαράς και εορτών είναι συνυφασμένες με τη χρήση του αμύγδαλου. Ας θυμηθούμε «την πρώτη μας αγάπη και παντοτινή», τη σοκολάτα «Αμυγδάλου Ίον»…

 Η μοναδική της ιδιότητα να φέρνει την άνοιξη αλλά και η απαράμιλλη γοητεία της μέσα στον παγερό και θλιβερό χειμώνα, την καθιστούν αιώνια πηγή έμπνευσής για λογοτέχνες, ποιητές, ζωγράφους αλλά και απλούς ανθρώπους, «θύματα» της γοητείας της. Ο Γεώργιος Δροσίνης αναφέρεται στην καλή του που «ετίναξε την ανθισμένη αμυγδαλιά με τα χεράκια της κι εγέμισ’ από άνθη η πλάτη, η αγκαλιά και τα μαλλάκια της…». Ο Κώστας Καρυωτάκης είναι απογοητευμένος που «μπορεί να πεθάνει μια γυναίκα που αγαπιέται», όπως ακριβώς πεθαίνει τόσο γρήγορα και πρώιμα η αμυγδαλιά που τόσο φροντίζει και αγαπά! Μαγεμένος από την ομορφιά της ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ θα ζωγραφίσει τα «Άνθη Αμυγδαλιάς» (1890), για να τιμήσει το σημαντικότερο γεγονός στη ζωή του ανθρώπου, τη γέννηση ενός παιδιού, του ανιψιού του, τοποθετώντας την αμυγδαλιά στο πάνθεον των έργων τέχνης.