Παροιμιώδεις φράσεις στη Νεοελληνική Γλώσσα (IV)

(Μια φράση, μια ιστορία)

Γράφει ο Μιχ. Γ. Καβουλάκης, φιλόλογος, πρ. λυκειάρχης

• “Κύμβαλον αλαλάζον”

Η φράση δηλώνει άνθρωπο κενό περιεχομένου που επαναλαμβάνει άκριτα ξένες γνώμες.

Προέρχεται από τον Απόστολο Παύλο (Α’ προς Κορινθίους/ Γ’ 1) και αναφέρεται στην αξία της αγάπης.

“Εάν ταις γλώσσαις των ανθρώπων λαλώ και των αγγέλων, αγάπην δε μη έχω, γέγονα χαλκός ηχών ή κύμβαλον αλαλάζον”. Δηλαδή “αν μιλώ τις γλώσσες των ανθρώπων και των αγγέλων, αλλά δεν έχω αγάπη, έχω γίνει χαλκός που ηχεί ή κύμβαλο που θορυβεί”.

• “Περί όνου σκιάς”

Φράση που λέγεται για να δηλώσομε κάτι το τελείως ασήμαντο, το ανάξιο λόγου.

Αναφέρεται σε περιστατικό που αφηγούνταν στην αρχαία Αθήνα, όταν δύο Αθηναίοι κατέφυγαν στα δικαστήρια, διεκδικώντας τη σκιά ενός γαϊδάρου.

Συγκεκριμένα όταν ένας Αθηναίος είχε νοικιάσει ένα γάιδαρο, για να μεταβεί στα Μέγαρα και θέλησε να ξεκουραστεί κάτω από τη σκιά του, συνάντησε την άρνηση του ιδιοκτήτη.

• “Των οικιών υμών εμπιπραμένων, υμείς άδετε”

(Ενώ τα σπίτια σας καίγονται, εσείς τραγουδάτε)

Κατά τον Αίσωπο, τον αρχαίο μυθοποιό, (περίπου 6ος π.Χ. αι.) τα σαλιγκάρια ανοήτως φερόμενα σιγοτραγουδούν, ενώ ψήνονται.

Η φράση αναφέρεται στους απερίσκεπτους και επιπόλαιους, οι οποίοι σε κρίσιμες περιστάσεις αδιαφορούν και συνεχίζουν την ανέμελη ζωή τους.

• “Ανέχου και απέχου”

Κατά τον στωικό φιλόσοφο Επίκτητο (1ος μ.Χ. αι.) πρέπει κανείς να τα ανέχεται όλα και να απέχει από την αγωνιώδη αναζήτηση των υλικών αγαθών.

Δίδασκε ότι η ψυχική γαλήνη και αταραξία οδηγούν στην αληθινή ευδαιμονία. Είναι ευτυχισμένος εκείνος του οποίου η ψυχή δεν ταράσσεται από πάθη και επιθυμίες.

• “Και έσται η εσχάτη πλάνη χείρων της πρώτης”

Η φράση σημαίνει: “Και θα είναι η τελευταία απάτη χειρότερη της πρώτης”.

Προέρχεται από την Κ. Διαθήκη (Ματθ. ΚΖ’, 64) και αποδίδεται στους Φαρισαίους, οι οποίοι ζήτησαν από τον Πιλάτο να φρουρείται ο τάφος του Ιησού για τρεις ημέρες, από τον φόβο μήπως οι μαθητές κλέψουν το σώμα του Ιησού και εξαπατήσουν έτσι ακόμη περισσότερους ανθρώπους.

Χρησιμοποιείται σήμερα, προκειμένου να δηλωθεί ότι η επανάληψη κάποιου λάθους είναι χειρότερη από τη διάπραξή του για πρώτη φορά.

• “Αποθανέτω η ψυχή μου μετά των αλλοφύλων”

Η φράση σημαίνει: “Ας πεθάνω και εγώ μαζί με τους εχθρούς μου”.

Την είπε ο Σαμψών, ο Κριτής του Ισραήλ, ενώ αποσπούσε με τα χέρια του τους κίονες του ναού και πέθανε μαζί με τους Φιλισταίους κάτω από τα ερείπια.

Αναφέρεται στις περιπτώσεις εκείνες που κάποιος επιλέγει να καταστραφεί ο ίδιος, αλλά να προξενήσει βλάβη στους εχθρούς.

• “Πάντα τα εμά μετ’ εμού φέρω”

Η φράση κατά λέξη σημαίνει: “Όλα όσα μου ανήκουν τα μεταφέρω μαζί μου”.

Αποδίδεται στον Βίαντα τον Πριηνέα, έναν από τους επτά σοφούς της αρχαιότητας (6ος π.Χ. αι.).

Όταν με την επιδρομή του Κύρου οι συμπολίτες του εγκατέλειπαν την πόλη, παίρνοντας ό,τι πολύτιμο είχαν, ο Βίας δεν μετέφερε κανένα θησαυρό. Όταν ρωτήθηκε από τους συμπολίτες του, είπε την παραπάνω φράση που σήμαινε ότι ο αληθής πλούτος είναι μόνο εκείνος της σοφίας και της γνώσης που έχει κάποιος.

• “Λάθε βιώσας”

Η φράση ανήκει στον αρχαίο φιλόσοφο Επίκουρο (341-270 π.Χ.) ιδρυτή της Επικούρειας Σχολής που έδινε σημασία στην ψυχική αταραξία και την ευζωία.

Σημαίνει ότι πρέπει να περνά κάποιος τη ζωή του απαρατήρητος, μένοντας στην αφάνεια.

• “Πλην Λακεδαιμονίων”

Η πλήρης φράση είναι: “Αλέξανδρος Φιλίππου και οι Έλληνες πλην Λακεδαιμονίων”. Πρόκειται για επίγραμμα μετά τη νίκη των Ελλήνων επί των Περσών στον Γρανικό ποταμό (334 π.Χ.).

Στη μάχη εκείνη είχαν συμβάλει όλοι οι Έλληνες εκτός από τους Λακεδαιμονίους.

Η φράση αυτή λέγεται για εκείνους που αρνούνται να συμμετάσχουν σε κοινή προσπάθεια, με αποτέλεσμα να αποκλείονται από το μοίρασμα των τελικών κερδών.

• “Ο λάκκος των λεόντων”

Η φράση προέρχεται από την Π. Διαθήκη (Δανιήλ Στ’).

Κατά την αφήγηση ο προφήτης Δανιήλ κατηγορήθηκε από τους εχθρούς του για την πίστη του στον αληθινό Θεό και ρίχτηκε σε λάκκο από λιοντάρια, όμως σώθηκε από θεϊκή παρέμβαση.

Η φράση σημαίνει ότι κάποιος έχει περιέλθει σε πολύ δύσκολη και επικίνδυνη κατάσταση.

• “Κοντός ψαλμός αλληλούια”

“Αλληλούια” είναι δοξαστικό επιφώνημα ως επωδός εκκλησιαστικών ύμνων και ευχών με τη σημασία: “αινείτε τον Κύριο”.

Η παραπάνω φράση σημαίνει ότι σύντομα θα φανούν τα αποτελέσματα για κάτι, άρα δεν χρειάζεται να το συζητήσουμε προς το παρόν.

• “Μάχαιραν έδωκας, μάχαιραν θα λάβεις”

Τη φράση αυτή την είπε ο Ιησούς στον Πέτρο, όταν αυτός αντιδρώντας στη σύλληψη του Διδασκάλου του, έκοψε το αυτί του δούλου του αρχιερέα.

“Πάντες γαρ οι λαβόντες μάχαιραν εν μαχαίρα αποθανούνται”.

“Όσοι λάβουν μαχαίρι κατά του άλλου, από μαχαίρι θα πεθάνουν”.

(Ματθ. ΣΤ’ 52).

Η φράση σημαίνει ότι αυτός που βλάπτει κάποιον θα υποστεί την ίδια βλάβη.

Πηγή: https://archive.patris.gr/articles/128254

Άλλα σχετικά κείμενα του Μιχ. Γ. Καβουλάκη υπάρχουν ΕΔΩ.