29 Ιουλίου 2019 at 02:08

Γλωσσικά θέματα (ΙΙ)

Γράφει ο Μιχ. Γ. Καβουλάκης, φιλόλογος, πρ. λυκειάρχης

Ορισμένα από τα σφάλματα που επισημαίνονται στο παρόν σημείωμα έχουν και άλλοτε τονιστεί σε προηγούμενα δημοσιεύματά μας. Τα επαναλαμβάνουμε, γιατί, δυστυχώς, εξακολουθούν να γίνονται καθημερινά.

Έτσι, πρέπει να λέμε ή να γράφομε:

Απέτυχε στον σκοπό του ή δεν πέτυχε τον σκοπό του και όχι του σκοπού του.

(Τα ρ. πετυχαίνω – αποτυχαίνω, επιτυγχάνω – αποτυγχάνω δεν πρέπει να συντάσσονται με γενική).

Οι ηγέτες θα συνομιλήσουν στο πλαίσιο και όχι στα πλαίσια της διασκέψεως.

(Η φράση στο πλαίσιο + γενική εκφέρεται κανονικά σε ενικό και όχι σε πληθυντικό αριθμό. Εναλλακτικώς μπορούμε να πούμε: Μέσα στα όρια ή εντός των ορίων).

Γεώργιος Ιακωβίδης. «Παιδική Συναυλία». Αθήνα, Εθνική Πινακοθήκη.

Κατ’αρχάς και όχι κατ’αρχήν ήθελα να σας συγχαρώ.

(Το κατ’αρχήν (τρόπος) σημαίνει: στα βασικά σημεία, στις γενικές γραμμές, ενώ το κατ’αρχάς (χρόνος) σημαίνει: πρώτα – πρώτα, αρχικά).

Αποτίνω και όχι αποτίω φόρο τιμής.

Εκτίνει και όχι εκτίει ποινή φυλάκισης.

(Οι τύποι αποτίω και εκτίω είναι εσφαλμένοι και συνεπώς οι τύποι αποτίνω και εκτίνω είναι ορθότεροι).

Οι αγρότες ασχολούνται κυρίως και όχι κύρια με την καλλιέργεια της ελιάς.

(Δεν είναι σωστό να μετασχηματίζονται όλα τα επιρρήματα σε –ως σε επιρρήματα που να λήγουν σε –α, με την πρόθεση να απαλείψομε κάθε λόγιο στοιχείο).

Αποτάθηκα και όχι αποτάνθηκα στους αρμοδίους.

(Ο αόριστος και ο συνοπτικός μέλλοντας των συνθέτων του ρ. τείνομαι σχηματίζονται χωρίς το –ν).

Θα το αγοράσω ανεξαρτήτως και όχι ανεξαρτήτου κόστους.

(Είναι εσφαλμένη η χρήση του επιθέτου ανεξάρτητος + γενική για το σχηματισμό ορισμένων φράσεων. Το σωστό είναι η χρήση του επιρρήματος ανεξαρτήτως + γενική).

Χρησιμοποιεί κοινοτοπίες και όχι κοινοτυπίες.

(Η σωστή λέξη είναι κοινοτοπία και όχι κοινοτυπία, εφόσον δεν έχει ως β’ συνθετικό τη λέξη τύπος).

Περιθάλπω και όχι περιθάλπτω τον ασθενή.

(Το ρ. είναι σύνθετο με την πρόθεση περί και το αρχαίο ρήμα θάλπω κι επομένως δεν πρέπει να λήγει σε –πτω).

Έμεινε με την απορία πώς διέρρευσε η πληροφορία και όχι ποιος διέρρευσε την πληροφορία.

(Το ρ. διαρρέω είναι αμετάβατο και δεν παίρνει αντικείμενο).

Είναι υπέρ το δέον και όχι υπέρ του δέοντος αυστηρός.

(Μπορούμε να πούμε και την ανάλογη φράση: πέραν του δέοντος αυστηρός).

Αναχώρησε το τρένο και όχι το τραίνο.

Είναι ωραίο αυτό το πορτρέτο και όχι το πορτραίτο.

(Οι νεότερες ξένες λέξεις που φθάνουν στη γλώσσα μας απλογραφούνται και γράφονται με –ι, –ο, και –ε. Π.χ. το βόλεϊ, το πέναλτι, το χολ, το μαγιό, η σεζόν, το τερέν, κ.λπ.).

Δεν εκπληροίς και όχι δεν εκπληρείς τις υποχρεώσεις σου.

Απαξιοίς και όχι απαξιείς να μου απαντήσεις.

(Τα ρ. πληρώ, εκπληρώ, αξιώ, βεβαιώ, δικαιούμαι, υποχρεούμαι, καρπούμαι, ισούμαι κλίνονται κατά τα ρ. σε –οω, –ώ της αρχαίας).

Έγινε αποστρατιωτικοποίηση και όχι αποστρατικοποίηση της περιοχής.

(Η λέξη προέρχεται από την πρόθεση από και το επιθ. στρατιωτικός).

Απέθεσα και απόθεσα τις ελπίδες μου στον Θεό.

Προέταξε και όχι πρόταξε τα στήθη του.

(Τα σύνθετα ρ. διατηρούν τη συλλαβική αύξηση, όπου αυτή τονίζεται. Π.χ. διέγραψα, αλλά διαγράψαμε, συνέλαβα, αλλά συλλάβαμε).

Ανέκαθεν και όχι από ανέκαθεν ήταν γνωστός για τις ιδέες του.

(Δεν χρειάζεται η πρόθεση από, όταν το επιρ. έχει κατάληξη –θεν, γιατί έχουμε πλεονασμό).

Απώλεσα και όχι απόλεσα την ψυχραιμία μου.

Τμήμα απολεσθέντων αντικειμένων.

(Τα ρ. απόλλυμι/απολύω στους παρελθοντικούς χρόνους εμφανίζουν αύξηση (απώλεσα – απωλέσθη), αλλά οι μετοχές διατηρούν το φωνήεν –ο– (απολεσθείς)).

Κατηγορήθηκε ως δωσίλογος και όχι ως δοσίλογος

(Το σύνθετο γράφεται με –ω–, διότι προέρχεται από τον μέλλοντα δώσω και τη λέξη λόγον).

Σήμερα πραγματοποιεί εκδρομή και όχι εκδράμει το σχολείο.

(Ο τύπος εκδράμω δεν είναι ενεστωτικός, αφού πρόκειται για υποτακτική αορίστου β’. Συνεπώς, ο τύπος αυτός μπορεί να χρησιμοποιηθεί, μόνο όταν συνοδεύεται με το να, θα, ή με συνδέσους (όταν, αφού, αν). Π.χ. σκοπεύουν να εκδραμούν. Με ρώτησε αν θα εκδραμούν).