Το ψήφισμα περί «αυτοχθόνων» και «ετεροχθόνων» Ελλήνων [1844]
Κείμενο: Νεοκλής Καζάζης
Αλλ’ είνε αξία ιδιαιτέρας αναγραφής και μνείας η περίφημος αύτη Εθνοσυνέλευσις της Τρίτης Σεπτεμβρίου [αναφέρεται στην Επανάσταση της 3 Σεπ. 1843] και δι’ άλλο αυτής κατόρθωμα, ή μάλλον πραξικόπημα κατά της εθνικής ενότητος του ελληνικού γένους. Τίς αγνοεί, ότι το νέον ελληνικόν κράτος ιδρύθη διά ποταμών αιμάτων των πανελλήνων, διά των θυσιών πάντων των τμημάτων της ελληνικής πατρίδος; Η Πελοπόννησος, η Στερεά Ελλάς, η Ήπειρος, η Θεσσαλία, η Μακεδονία, η Θράκη, η ελληνική Μικρασία μεθ’ απασών των ελληνίδων νήσων προσήνεγχον τον λίθον αυτών προς οικοδομήν του μεγάρου της ελληνικής πολιτείας Εν αυτή τη Εθνοσυνελεύσει παρήδρευον αντιπρόσωποι πάντων τούτων των τμημάτων του τε ελευθέρου και του αλυτρώτου Ελληνισμού. Και εν τούτοις, κατ’ αποφράδα τινά ημέραν [11 Ιαν. 1844], συνεζητείτο εν τη Εθνοσυνελεύσει ταύτη ανόσιος και μιαρά πρότασις, η του χωρισμού των Ελλήνων εις αυτόχθονας και ετερόχθονας, και εξεδίδετο αμέσως το διαβόητον ψήφισμα, δι’ ου κατετέμνετο ηθικώς και πνευματικώς ο Ελληνισμός. Ο σάραξ της διαιρέσεως εισήρχετο εις τον οργανισμόν της ελληνικής φυλής. Πλείστοι των Ελλήνων κατέλειπον το ελεύθερον έδαφος της διά του αίματος αυτών ελευθερωθείσης πατρίδος.
Οι δε εν επιμιξία και επικοινωνία διατελούντες ομογενείς μετά των Μολδοβλάχων, των Σέρβων, των Βουλγάρων προσήγγιζον αυτούς, συνεταιριζόμενοι συν τω χρόνω προς επιδίωξιν ιδίας εθνικής και πολιτικής αποκαταστάσεως και αυτονομίας. Ουκ ολίγοι καθίσταντο αρχηγοί της νέας ταύτης ιστορικής κινήσεως εν ταις μη ελληνοφώνοις ταύταις χώραις του Αίμου. Αι προς τον Ελληνισμόν και τους Έλληνας συμπάθειαι απεσβέννυντο, παρεμβαινούσης και της ξένης ανθελληνικής πολιτικής. Η ελευθέρα Ελλάς, αντί να φιλοτιμηθή να καταστή κέντρον και πυρήν, ου μόνον εθνικής πανελληνίου κινήσεως, αλλά και χριστιανικής ακόμη, περιετυλίχθη εις τα σάβανα του αυτοχθονισμού. Και έπεσε μεν η θεωρία αύτη υπό την κατακραυγήν και την καταδίκην του πανελληνίου, των τε ελευθέρων και των αλυτρώτων, αλλά το ρήγμα εγένετο, η διάστασις ετελέσθη. Παρατηρητέον εν τούτοις, ότι η θεωρία αύτη του αυτο-χθονισμού, ακρίτως ριφθείσα εν τοις κόλποις της Συνελεύσεως εκείνης, υπεστηρίχθη μετά ζήλου υπό της εξωτερικής εκείνης πολιτικής, ήτις από της τετάρτης ήδη δεκαετηρίδος του δεκάτου ενάτου αιώνος ήρξατο υπονομεύουσα τα θεμέλια του ελληνικού έθνους. Ο σκοπός επετεύχθη, επήλθεν η ψυχρότης, η αδιαφορία μεταξύ των ομοφύλων, ων ουκ ολίγοι προσήλθον εις συνεργασίαν μετά λαών αλλοφύλων, καταστάντες επί τέλους εχθροί αμείλικτοι, αποστάται της ιδίας πατρίδος.
Εις τίνα ν’ αποδοθή το πραξικόπημα τούτο κατά της ελληνικής ενότητος, το προκληθέν διά του ψηφίσματος των αυτοχθόνων και ετεροχονων; Εις τον βασιλέα Όθωνα; Όχι. Εκείνος ήτο καθ’ όλον τον χρόνον της βασιλείας του ο πανελληνικώτατος των Ελλήνων, μεγαλοϊδεάτης υπό πάσαν έποψιν ψυχή τε και σώματι. Εις τον ελληνικόν λαόν; Ο ατυχής λαός, εξ ονόματος του οποίου τοσαύτα ετελέσθησαν εγκλήματα κατά το χρονικόν τούτο από της ιδρύσεως του ελληνικού κράτους διάστημα, υπήρξεν όλως ξένος και αμέτοχος προς τας συζητήσεις της Εθνοσυνελεύσεως, ήτις κατά τύπους μόνον τον εξεπροσώπει. Η ολιγαρχία, εν τη διανομή των λαφύρων της εξουσίας, είνε η προκαλέσασα την καταχθόνιον και αντεθνικήν συζήτησιν. Η ζήτησις μεγάλη, η προσφορά ελαχίστη. Έπρεπε να καταστώσιν εκποδών απαιτηταί τινες- και εγένετο η εφεύρεσις αύτη. Οι Έλληνες διηρέθησαν εις αυτόχθονας και ετερόχθονας!
Πηγή: Νεοκλής Καζάζης, Ο Κοινοβουλευτισμός εν Ελλάδι (Πολιτική Ψυχολογία), Αθήνα 1910, σελ. 14-15.
